Heilbrigðisstefna til framtíðar Ingimar Einarsson skrifar 21. júlí 2016 07:00 Heilbrigðis- og velferðarmál eru meðal þeirra málaflokka sem hvað mest snerta líf og heilsu hvers einasta borgara þessa lands. Það er því merkilegt þegar litið er til baka hversu lengi heilbrigðismál stóðu utan umræðuvettvangs íslenskra stjórnmála. Stærstan hluta tuttugustu aldarinnar og fram á annan áratug þessarar aldar snérust viðfangsefni þeirra aðallega um sjávarútveg og landbúnað og efnahags-, iðnaðar-, orku- og byggðamál. Í aðdraganda kosninga árið 2013 komu fram háværar kröfur um að heilbrigðismál yrðu meðal helstu mála kosningabaráttunnar. Ekkert varð úr því en í kjölfar kosninganna var eins og sprengju væri varpað inn á vettvang þjóðmálabaráttunnar. Frá þeim tíma hafa heilbrigðismál verið stöðugt í brennidepli stjórnmálaumræðunnar. Nú eru ýmsar blikur á lofti og ljóst að fleiri málefnasvið munu krefjast aukinnar hlutdeildar í því sem til skiptanna er.Endurreisn Þrír ráðherrar í ríkistjórn Íslands og forsvarsmenn Læknafélags Íslands og Skurðlæknafélags Íslands skrifuðu 8. janúar 2015 undir yfirlýsingu í tengslum við gerð kjarasamninga lækna. Þar er því m.a. lýst yfir að heilbrigðiskerfið skuli búa við sambærilegan ramma hvað varðar fjármuni og fjölda starfsmanna og hin Norðurlöndin að teknu tilliti til sérstöðu Íslands hvað varðar mannfjölda og staðhætti. Athafnamaðurinn Kári Stefánsson virðist ekki hafa talið sig geta treyst orðum ríkisstjórnarinnar og réðst því í undirskriftasöfnun í ársbyrjun 2016. Í yfirlýsingu sem gekk undir nafninu „Endurreisum heilbrigðiskerfið“ var þess krafist að Alþingi skuli verja 11% af vergri landsframleiðslu í heilbrigðismál. Því var haldið fram að stjórnvöld hefðu lengi vannært heilbrigðiskerfið og það væri ekki lengur þess megnugt að sinna hlutverki sínu sem skyldi. Í lok apríl 2016 höfðu 86.761 manns skrifað undir.FjárframlögSkýrslur Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) sýna að fjárframlög til heilbrigðismála sem hlutfall af þjóðarframleiðslu eru nokkuð lægri á Íslandi en það sem best gerist á hinum Norðurlöndunum og innan OECD. Tölur frá OECD fyrir árið 2013 sýna að Íslendingar vörðu 8,7% af verðmæti þjóðarframleiðslu sinnar til heilbrigðismála. Ísland var í 19. sæti allra ríkja OECD umrætt ár. Þann 15. mars 2016 birti Hagstofa Íslands bráðabirgðauppgjör um fjármál hins opinbera árið 2015. Þar kemur fram að umrætt ár hafi heildarútgjöld til heilbrigðismála verið 192 milljarðar króna eða 8,7% af vergri landsframleiðslu. Þar af var hlutur hins opinbera 157 milljarðar en hlutdeild heimilanna 35 milljarðar eða 18,2% af heilbrigðisútgjöldunum. Er það nokkuð lægra hlutfall en verið hefur undanfarin ár. Það felur í sér að bein heilbrigðisútgjöld heimilanna hafi sama ár verið að meðaltali 105.800?kr. á mann. Sé gert ráð fyrir að veita 11% af landsframleiðslunni til heilbrigðismála má ætla að árið 2015 hafi skort um 50 milljarða inn í heilbrigðiskerfið.RíkisfjármálaáætlunÁ vordögum 2016 voru lagðar fram tvær þingsályktunartillögur um fjármálastefnu og fjármálaáætlun fyrir árin 2017-2021. Báðar þessar tillögur byggja á nýjum lögum um opinber fjármál. Samkvæmt fjármálaáætluninni er stefnt að því að auka fjárframlög ríkisins til heilbrigðismála um 30 milljarða á næstu fimm árum. Þannig að fjárveitingar hins opinbera til heilbrigðismála hækki úr 170 í 200 milljarða á tímabilinu, sbr. mynd 1. Miðað við tölur OECD og Hagstofu Íslands vantar, umfram það sem áætlað hefur verið í fjármálastefnunni, um 20 milljarða upp á að hlutdeild heilbrigðismála nái 11% af vergri landsframleiðslu í lok tímabilsins 2017-2021. Allar tölur á verðlagi ársins 2016. Þá hefur því ekki verið svarað hver hlutur heimilanna í heilbrigðisútgjöldum verði næstu árin. Ennfremur hefur ekki verið nægjanlega skoðað að hvaða marki sé dýrara að halda uppi góðri heilbrigðisþjónustu í víðfeðmu, fámennu og harðbýlu landi.Hvert stefnt Árið 2012 samþykktu íslensk stjórnvöld evrópska heilbrigðisstefnu WHO til ársins 2020 (Health 2020). Á grunni þessarar stefnumörkunar og framtíðarsýnar hafa mörg ríki Evrópu þegar ráðist í gerð áætlana til að ná mikilvægum markmiðum í heilbrigðismálum. Aðildarríkin hafa skuldbundið sig til að bæta heilsu íbúanna, draga úr ójöfnuði, styrkja lýðheilsu og tryggja notendamiðað heilbrigðis- og velferðarkerfi. Á Íslandi hefur ný heilbrigðisáætlun til ársins 2020, sem tekur til þessara málefna, lengi verið í burðarliðnum, en af ýmsum orsökum hefur ekki tekist að ljúka henni. Að lokum skal lögð áhersla á að vandamál heilbrigðiskerfisins verða ekki eingöngu leyst með auknum fjárveitingum, því stjórnvöld verða jafnhliða að móta sér framtíðarsýn í heilbrigðismálum og skilgreina hlutverk allra meginþátta heilbrigðisþjónustunnar. Fyrsti áfanginn í því verkefni er að ráðast í víðtæka þarfagreiningu og úttekt á helstu kostnaðarþáttum starfseminnar. Afrakstur þeirrar vinnu gæti orðið grunnur að sáttmála um endurreisn heilbrigðiskerfisins.Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ingimar Einarsson Mest lesið Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Sjá meira
Heilbrigðis- og velferðarmál eru meðal þeirra málaflokka sem hvað mest snerta líf og heilsu hvers einasta borgara þessa lands. Það er því merkilegt þegar litið er til baka hversu lengi heilbrigðismál stóðu utan umræðuvettvangs íslenskra stjórnmála. Stærstan hluta tuttugustu aldarinnar og fram á annan áratug þessarar aldar snérust viðfangsefni þeirra aðallega um sjávarútveg og landbúnað og efnahags-, iðnaðar-, orku- og byggðamál. Í aðdraganda kosninga árið 2013 komu fram háværar kröfur um að heilbrigðismál yrðu meðal helstu mála kosningabaráttunnar. Ekkert varð úr því en í kjölfar kosninganna var eins og sprengju væri varpað inn á vettvang þjóðmálabaráttunnar. Frá þeim tíma hafa heilbrigðismál verið stöðugt í brennidepli stjórnmálaumræðunnar. Nú eru ýmsar blikur á lofti og ljóst að fleiri málefnasvið munu krefjast aukinnar hlutdeildar í því sem til skiptanna er.Endurreisn Þrír ráðherrar í ríkistjórn Íslands og forsvarsmenn Læknafélags Íslands og Skurðlæknafélags Íslands skrifuðu 8. janúar 2015 undir yfirlýsingu í tengslum við gerð kjarasamninga lækna. Þar er því m.a. lýst yfir að heilbrigðiskerfið skuli búa við sambærilegan ramma hvað varðar fjármuni og fjölda starfsmanna og hin Norðurlöndin að teknu tilliti til sérstöðu Íslands hvað varðar mannfjölda og staðhætti. Athafnamaðurinn Kári Stefánsson virðist ekki hafa talið sig geta treyst orðum ríkisstjórnarinnar og réðst því í undirskriftasöfnun í ársbyrjun 2016. Í yfirlýsingu sem gekk undir nafninu „Endurreisum heilbrigðiskerfið“ var þess krafist að Alþingi skuli verja 11% af vergri landsframleiðslu í heilbrigðismál. Því var haldið fram að stjórnvöld hefðu lengi vannært heilbrigðiskerfið og það væri ekki lengur þess megnugt að sinna hlutverki sínu sem skyldi. Í lok apríl 2016 höfðu 86.761 manns skrifað undir.FjárframlögSkýrslur Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) sýna að fjárframlög til heilbrigðismála sem hlutfall af þjóðarframleiðslu eru nokkuð lægri á Íslandi en það sem best gerist á hinum Norðurlöndunum og innan OECD. Tölur frá OECD fyrir árið 2013 sýna að Íslendingar vörðu 8,7% af verðmæti þjóðarframleiðslu sinnar til heilbrigðismála. Ísland var í 19. sæti allra ríkja OECD umrætt ár. Þann 15. mars 2016 birti Hagstofa Íslands bráðabirgðauppgjör um fjármál hins opinbera árið 2015. Þar kemur fram að umrætt ár hafi heildarútgjöld til heilbrigðismála verið 192 milljarðar króna eða 8,7% af vergri landsframleiðslu. Þar af var hlutur hins opinbera 157 milljarðar en hlutdeild heimilanna 35 milljarðar eða 18,2% af heilbrigðisútgjöldunum. Er það nokkuð lægra hlutfall en verið hefur undanfarin ár. Það felur í sér að bein heilbrigðisútgjöld heimilanna hafi sama ár verið að meðaltali 105.800?kr. á mann. Sé gert ráð fyrir að veita 11% af landsframleiðslunni til heilbrigðismála má ætla að árið 2015 hafi skort um 50 milljarða inn í heilbrigðiskerfið.RíkisfjármálaáætlunÁ vordögum 2016 voru lagðar fram tvær þingsályktunartillögur um fjármálastefnu og fjármálaáætlun fyrir árin 2017-2021. Báðar þessar tillögur byggja á nýjum lögum um opinber fjármál. Samkvæmt fjármálaáætluninni er stefnt að því að auka fjárframlög ríkisins til heilbrigðismála um 30 milljarða á næstu fimm árum. Þannig að fjárveitingar hins opinbera til heilbrigðismála hækki úr 170 í 200 milljarða á tímabilinu, sbr. mynd 1. Miðað við tölur OECD og Hagstofu Íslands vantar, umfram það sem áætlað hefur verið í fjármálastefnunni, um 20 milljarða upp á að hlutdeild heilbrigðismála nái 11% af vergri landsframleiðslu í lok tímabilsins 2017-2021. Allar tölur á verðlagi ársins 2016. Þá hefur því ekki verið svarað hver hlutur heimilanna í heilbrigðisútgjöldum verði næstu árin. Ennfremur hefur ekki verið nægjanlega skoðað að hvaða marki sé dýrara að halda uppi góðri heilbrigðisþjónustu í víðfeðmu, fámennu og harðbýlu landi.Hvert stefnt Árið 2012 samþykktu íslensk stjórnvöld evrópska heilbrigðisstefnu WHO til ársins 2020 (Health 2020). Á grunni þessarar stefnumörkunar og framtíðarsýnar hafa mörg ríki Evrópu þegar ráðist í gerð áætlana til að ná mikilvægum markmiðum í heilbrigðismálum. Aðildarríkin hafa skuldbundið sig til að bæta heilsu íbúanna, draga úr ójöfnuði, styrkja lýðheilsu og tryggja notendamiðað heilbrigðis- og velferðarkerfi. Á Íslandi hefur ný heilbrigðisáætlun til ársins 2020, sem tekur til þessara málefna, lengi verið í burðarliðnum, en af ýmsum orsökum hefur ekki tekist að ljúka henni. Að lokum skal lögð áhersla á að vandamál heilbrigðiskerfisins verða ekki eingöngu leyst með auknum fjárveitingum, því stjórnvöld verða jafnhliða að móta sér framtíðarsýn í heilbrigðismálum og skilgreina hlutverk allra meginþátta heilbrigðisþjónustunnar. Fyrsti áfanginn í því verkefni er að ráðast í víðtæka þarfagreiningu og úttekt á helstu kostnaðarþáttum starfseminnar. Afrakstur þeirrar vinnu gæti orðið grunnur að sáttmála um endurreisn heilbrigðiskerfisins.Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun