Suður í Borgarfirði Kári Stefánsson skrifar 21. júní 2016 07:00 Þegar ég horfi til baka og leita svara við spurningunni um það hver af lærimeisturum mínum hafi lagt mest af mörkum til þess sem ég hef komið í verk um ævina þá er ég ekki í nokkrum vafa um að það sé hann Hjörleifur bróðir minn. Hann kenndi mér að vinna og allt annað sem ég hef lært síðan hefur markast af því sem hann barði inn í höfuðið á mér þegar ég var sautján ára gamall: Þú heldur uppi þínum enda á plankanum. Þú hvolfir ekki hjólbörum á leiðinni, þú sturtar úr þeim á áfangastað. Þú mundar haka og bregður skóflu eins og þú sért að grafa skurð í stað þess að halla þér fram á þessi tæki og hvíla þig. Þú hvílir þig þegar þú ert kominn heim, ekki meðan þú ert í vinnunni. Hann var verkstjóri yfir stórum vinnuflokki sem skipti um holræsi og jarðveg í Sundunum fyrir hálfri öld. Ég var sautján ára og yngstur í hópnum. Hann var nítján ára og verkstjóri yfir okkur öllum, duglegasti maður sem ég hef nokkurn tímann fyrir hitt. Við byrjuðum dagana klukkan tuttugu mínútur yfir sjö á morgnana sex daga vikunnar og unnum oftast fram undir miðnætti. Hjörleifur var ekki verkstjóri sem hélt að sér höndum og lét sér nægja að skipa öðrum fyrir. Hann var alltaf þar sem mest mæddi á og sá sem mest mæddi á hvar sem hann var. Svona dugnaður getur verið ótrúlega fallegur út af fyrir sig, eins og hljómfögur tónlist, eins og litríkt málverk, eins og ljóð sem vísar manni veginn heim. Tíu árum eftir sumarið í Sundunum byrjaði ég tuttugu ára feril í amerískum háskólum og það sem nú er orðið fjörutíu ára akkorð í vísindarannsóknum og fræðimennsku. Og reynsla mín af vinnu minni við tvo af bestu háskólum þessa heims og vinnu annarra við sömu háskóla sem og við fjöldann allan af öðrum háskólum er sú að fræðimennska og vinna við vísindarannsóknir lúti um margt sömu lögmálum og skurðgröfturinn í Sundunum. Það sem gerir háskóla sérstaka, öðru vísi en allar aðrar stofnanir í samfélaginu, er að þeim er ætlað færa okkur uppgötvanir og svör við áður ósvöruðum spurningum um heiminn sem við búum í og þann heim sem býr í okkur. Hins vegar eru háskólar að því leyti eins og allar aðrar stofnanir í samfélaginu að dugnaður er forsenda þess að þeir skili okkur því sem til er ætlast. Ég hef borið til þess gæfu að fá að fylgjast með býsna stórum hópi af ungu fólki byrja sinn feril í vísindum og þróast yfir í afburða vísindamenn. Einn af þeim vann til dæmis með mér þegar hann var ungur læknanemi og fékk þremur áratugum síðar Nóbelsverðlaun í læknisfræði. Það eina sem þetta unga fólk átti allt sameiginlegt var dugnaður. Í þeim öllum bjó einhvers konar Hjörleifur sem hélt uppi sínum enda á plankanum, hvolfdi ekki hjólbörum, mundaði haka og brá skóflu. Þau bjuggu síðan hvert um sig að prívat hæfileikum sem urðu að nýrri sýn á umheiminn vegna elju þeirra og dugnaðar. Dugnaður skilar sér í afköstum við fræðistörf og vísindi engu síður en við skurðgröft. Þess vegna fór fyrir brjóstið á mér grein sem birtist í Fréttablaðinu á miðvikudaginn 15. júní undir fyrirsögninni: Þekkingar-verksmiðjan-Afleiðing nýfrjálshyggjuvæðingar háskóla á Íslandi. Boðskapur greinarinnar er sá að krafan um að háskólamenn skili afköstum valdi kvíða og sé að eyðileggja háskólana. Það sem meira er höfundarnir þrír sem allir bera útlensk nöfn komast að þeirri undirfurðulegu niðurstöðu að vinnumatskerfin sem gera það kleift að bera saman afköst einstaklinga í háskólum og háskólanna sjálfra eigi rætur sínar í nýfrjálshyggju? Getan til þess að bera saman afköst fólks er forsenda þess að geta gert kröfur um afköst og krafan um afköst innan háskóla byggir á sömu fílósófíu og krafan um afköst í Sundunum hér um árið. Þú heldur upp þínum enda á plankanum eða við fáum annan í verkið. Þessi fílósófía er algjör forsenda þess að háskólarnir leggi það af mörkum sem samfélagið á skilið. Dagur Sigurðarson er það íslenska tuttugustu aldar ljóðskáld sem ég held að hefði getað haft meiri áhrif á samtíma sinn en nokkurt annað ljóðskáld ef hann hefði bara verið svolítið afkastameiri. Eitt af þeim ljóða hans sem hafa sannfært mig um þetta er: Raun vísinda stofnun Háskóla Íslands Sannleikurinn í þessu ljóði á ekki rætur sínar í því að það hafi verið miskunnarlaust vinnumatskerfi við Háskóla Íslands hér áður fyrr, heldur í því að það vantaði. Kennarar við skólann sátu í makindum á sínum verndaða vinnustað og það sjást fá merki þess að þeir hafi fundið hjá sér þörf til þess að reyna að varpa nýju ljósi á umheiminn. Síðan þá hefur Háskóli Íslands tekið miklum framförum meðal annars vegna þess að það eru gerðar meiri og markvissari kröfur til kennara skólans. Tækið sem er notað til þess að skilgreina þessar kröfur er vinnumatskerfið. Það kerfi sem er við lýði í dag er meingallað og má leiða að því rök að það mæli bara lengdina á þeim akademíska skurði sem grafinn er í stað þess að taka líka tillit til dýptar og breiddar. Það breytir því ekki að vinnumatskerfi er forsenda þess að Háskólinn geti sinnt sínu hlutverki en það verður stöðugt að þróa það og bæta. Höfundar greinarinnar telja það hins vegar einn af göllunum á vinnumatskerfinu að það sé ekki óbreytanlegt. Ég vona satt að segja að höfundarnir trúi því ekki raunverulega sem þeir segja í greininni og að botninn í hugsunina að baki henni hafi orðið eftir suður í Borgarfirði.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kári Stefánsson Nóbelsverðlaun Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Sjá meira
Þegar ég horfi til baka og leita svara við spurningunni um það hver af lærimeisturum mínum hafi lagt mest af mörkum til þess sem ég hef komið í verk um ævina þá er ég ekki í nokkrum vafa um að það sé hann Hjörleifur bróðir minn. Hann kenndi mér að vinna og allt annað sem ég hef lært síðan hefur markast af því sem hann barði inn í höfuðið á mér þegar ég var sautján ára gamall: Þú heldur uppi þínum enda á plankanum. Þú hvolfir ekki hjólbörum á leiðinni, þú sturtar úr þeim á áfangastað. Þú mundar haka og bregður skóflu eins og þú sért að grafa skurð í stað þess að halla þér fram á þessi tæki og hvíla þig. Þú hvílir þig þegar þú ert kominn heim, ekki meðan þú ert í vinnunni. Hann var verkstjóri yfir stórum vinnuflokki sem skipti um holræsi og jarðveg í Sundunum fyrir hálfri öld. Ég var sautján ára og yngstur í hópnum. Hann var nítján ára og verkstjóri yfir okkur öllum, duglegasti maður sem ég hef nokkurn tímann fyrir hitt. Við byrjuðum dagana klukkan tuttugu mínútur yfir sjö á morgnana sex daga vikunnar og unnum oftast fram undir miðnætti. Hjörleifur var ekki verkstjóri sem hélt að sér höndum og lét sér nægja að skipa öðrum fyrir. Hann var alltaf þar sem mest mæddi á og sá sem mest mæddi á hvar sem hann var. Svona dugnaður getur verið ótrúlega fallegur út af fyrir sig, eins og hljómfögur tónlist, eins og litríkt málverk, eins og ljóð sem vísar manni veginn heim. Tíu árum eftir sumarið í Sundunum byrjaði ég tuttugu ára feril í amerískum háskólum og það sem nú er orðið fjörutíu ára akkorð í vísindarannsóknum og fræðimennsku. Og reynsla mín af vinnu minni við tvo af bestu háskólum þessa heims og vinnu annarra við sömu háskóla sem og við fjöldann allan af öðrum háskólum er sú að fræðimennska og vinna við vísindarannsóknir lúti um margt sömu lögmálum og skurðgröfturinn í Sundunum. Það sem gerir háskóla sérstaka, öðru vísi en allar aðrar stofnanir í samfélaginu, er að þeim er ætlað færa okkur uppgötvanir og svör við áður ósvöruðum spurningum um heiminn sem við búum í og þann heim sem býr í okkur. Hins vegar eru háskólar að því leyti eins og allar aðrar stofnanir í samfélaginu að dugnaður er forsenda þess að þeir skili okkur því sem til er ætlast. Ég hef borið til þess gæfu að fá að fylgjast með býsna stórum hópi af ungu fólki byrja sinn feril í vísindum og þróast yfir í afburða vísindamenn. Einn af þeim vann til dæmis með mér þegar hann var ungur læknanemi og fékk þremur áratugum síðar Nóbelsverðlaun í læknisfræði. Það eina sem þetta unga fólk átti allt sameiginlegt var dugnaður. Í þeim öllum bjó einhvers konar Hjörleifur sem hélt uppi sínum enda á plankanum, hvolfdi ekki hjólbörum, mundaði haka og brá skóflu. Þau bjuggu síðan hvert um sig að prívat hæfileikum sem urðu að nýrri sýn á umheiminn vegna elju þeirra og dugnaðar. Dugnaður skilar sér í afköstum við fræðistörf og vísindi engu síður en við skurðgröft. Þess vegna fór fyrir brjóstið á mér grein sem birtist í Fréttablaðinu á miðvikudaginn 15. júní undir fyrirsögninni: Þekkingar-verksmiðjan-Afleiðing nýfrjálshyggjuvæðingar háskóla á Íslandi. Boðskapur greinarinnar er sá að krafan um að háskólamenn skili afköstum valdi kvíða og sé að eyðileggja háskólana. Það sem meira er höfundarnir þrír sem allir bera útlensk nöfn komast að þeirri undirfurðulegu niðurstöðu að vinnumatskerfin sem gera það kleift að bera saman afköst einstaklinga í háskólum og háskólanna sjálfra eigi rætur sínar í nýfrjálshyggju? Getan til þess að bera saman afköst fólks er forsenda þess að geta gert kröfur um afköst og krafan um afköst innan háskóla byggir á sömu fílósófíu og krafan um afköst í Sundunum hér um árið. Þú heldur upp þínum enda á plankanum eða við fáum annan í verkið. Þessi fílósófía er algjör forsenda þess að háskólarnir leggi það af mörkum sem samfélagið á skilið. Dagur Sigurðarson er það íslenska tuttugustu aldar ljóðskáld sem ég held að hefði getað haft meiri áhrif á samtíma sinn en nokkurt annað ljóðskáld ef hann hefði bara verið svolítið afkastameiri. Eitt af þeim ljóða hans sem hafa sannfært mig um þetta er: Raun vísinda stofnun Háskóla Íslands Sannleikurinn í þessu ljóði á ekki rætur sínar í því að það hafi verið miskunnarlaust vinnumatskerfi við Háskóla Íslands hér áður fyrr, heldur í því að það vantaði. Kennarar við skólann sátu í makindum á sínum verndaða vinnustað og það sjást fá merki þess að þeir hafi fundið hjá sér þörf til þess að reyna að varpa nýju ljósi á umheiminn. Síðan þá hefur Háskóli Íslands tekið miklum framförum meðal annars vegna þess að það eru gerðar meiri og markvissari kröfur til kennara skólans. Tækið sem er notað til þess að skilgreina þessar kröfur er vinnumatskerfið. Það kerfi sem er við lýði í dag er meingallað og má leiða að því rök að það mæli bara lengdina á þeim akademíska skurði sem grafinn er í stað þess að taka líka tillit til dýptar og breiddar. Það breytir því ekki að vinnumatskerfi er forsenda þess að Háskólinn geti sinnt sínu hlutverki en það verður stöðugt að þróa það og bæta. Höfundar greinarinnar telja það hins vegar einn af göllunum á vinnumatskerfinu að það sé ekki óbreytanlegt. Ég vona satt að segja að höfundarnir trúi því ekki raunverulega sem þeir segja í greininni og að botninn í hugsunina að baki henni hafi orðið eftir suður í Borgarfirði.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun