Villta vestur drónanna á enda kjartan hreinn njálsson skrifar 2. maí 2015 18:15 Nú styttist í að reglur um dróna verði kynntar. nordicphotos/getty Þegar ný, byltingarkennd tækni er annars vegar hefur síðasta öld eða svo verið gjöful, svo um munar. Í raun hafa vísindamenn, verkfræðingar og frumkvöðlar af öllum toga verið svo duglegir að við hin eigum í bölvuðum erfiðleikum með að halda í við þá. Tækninni fleygir fram og við neytendur sitjum eftir. Grunlausir – jafnvel firrtir – þátttakendur í byltingunni. Eins og við höfum séð á allra síðustu árum fylgja þessari þróun flókin lagaleg vandamál. Hvernig komum við böndum á nýja, framandi tækni með ákvæðum og reglugerðum án þess að kæfa nýjungina í fæðingu? Þessa daga keppast þjóðir heimsins við að koma á reglugerðum um notkun ómannaðra loftfara. Hér höfum við tækni sem er svo ný að Íslendingar hafa ekki einu sinni sammælst um hvað á að kalla hana. Flygildi segja sumir, aðrir nota dróni. Enn aðrir nota mannleysa (oftar en ekki í hálfkæringi) og síðan vill einn spekingur nota orðið sviffluga, sem er mögulegt samheiti yfir sjálfan höfund orðsins, Ómar Ragnarsson (Pæling: Þetta leiðinlega suð í drónunum. Við gætum hreinlega kallað fyrirbærið ómar. Hefur jafnvel menningarsögulega tengingu. „Hvað er þetta á flugi þarna?“ „Nú, ómar auðvitað.“ – Þið pælið í þessu).Þórólfur Árnason, forstjóri samgöngustofu.Gjöfin í ár Lengi vel var notkun ómannaðra loftfara takmörkuð við hernað. Með ódýrri tölvutækni og skynjurum, minni myndavélum og fleiru eru drónar (það fallbeygist bara svo vel) skyndilega að ryðja sér til rúms á almennum markaði, þrátt fyrir að vera háðir vissum tæknilegum takmörkunum þegar kemur að drægni og sjálfstýringu. Engu að síður njóta þeir gríðarlegra vinsælda. Greiningarfyrirtækið Lux Research áætlar að í kringum 500 þúsund drónar hafi verið seldir á almennum markaði á síðasta ári. Miðað við bestu spár verða 1,6 milljónir dróna seldar á heimsvísu árið 2025. Sama spá gerir ráð fyrir að velta markaðarins nemi 28 milljörðum króna það ár. Það sem stendur helst í vegi fyrir að drónar nái slíkum vinsældum eru reglugerðir. Kanadamenn og Ástralar hafa tekið af skarið og komið á stífum reglum um notkun dróna en slíkt er vart að finna hjá öðrum þjóðum. Það er þó að fara að breytast hérna á Íslandi.Tækifæri og takmarkanir Samgöngustofa hefur unnið að tillögum að reglugerð um ómönnuð flugför. Þórólfur Árnason forstjóri vonast til að skila tillögum til innanríkisráðuneytisins „öðrum hvorum megin við helgina“. Ráðuneytið taki þá við og birti drögin til almennrar umsagnar í kjölfarið. „Þarna er verið að taka sérstaklega fyrir ómönnuð flugför eða dróna að ákveðinni þyngd, að þeim sé flogið í ákveðinni hæð og að það sé full stjórn á þeim,“ segir Þórólfur, sem er vélaverkfræðingur að mennt, og ítrekar að eins og með leikföng af öllum toga gildi almenn landslög um ábyrgð þeirra sem er við stjórnvölinn. Jafnframt er þegar öll truflun á flugvallarsvæðum bönnuð. „Það er mikið verið að skoða þetta meðal erlendra þjóða og þá fyrst og fremst að gæta að einkalífi og að þetta hindri ekki aðrar loftferðir, mannaðar loftferðir. Það eru öryggissjónarmið sem við leggjum áherslu á.“ Að sögn Þórólfs hefur Samgöngustofa haft samráð við áhugamenn um drónatækni og fagaðila, stóru flugfélögin, ISAVIA og fleiri. „Við höfum frekar verið að horfa á möguleikana og tækifærin sem felast í þessu. Og ég tel að það séu miklir möguleikar hérna,“ segir Þórólfur. Hann bendir á að loftrými Íslands sé nokkuð sérstakt. Við erum langt frá öðrum þjóðum, þar sem drónar eru víða bannaðir vegna hernaðarlegs mikilvægis. „Við höfum hér tækifæri til að nýta þessa auðlind sem loftrými okkar er.“ Þannig væri hægt að nýta loftrými Íslands eða svæði innan þess sem eins konar tilraunasvæði fyrir dróna. Þegar hefur borist beiðni um slíkt frá erlendum aðila en Þórólfur getur ekki gefið upp um hvaða fyrirtæki er að ræða. „Það liggur fyrir mjög athyglisverð beiðni frá ákveðnum aðila um slíkt. Frátekið loftrými á ákveðnum stað til prófana.“Ábyrgð notandans Reglur geta hamlað eða örvað tækniþróun. Greinendur Lux Research benda á að framtíð drónatækninnar á hinum almenna markaði sé enn óljós. Skortur á reglum sé ekki endilega til þess að efla áhuga fólks á tækninni, þvert á móti. Þegar vafasamar uppákomur eiga sér stað grípa svifasein stjórnvöld til róttækra, jafnvel gerræðislega aðgerða með hreinu banni. Þetta hefur átt sér stað í Bandaríkjunum, Spáni og Suður-Afríku. „Ég hef mest hugað að því að þetta sé á ábyrgð notandans, að þessir hlutir séu merktir og að hægt sé að rekja þá til þess sem ber ábyrgð á þeim,“ segir Þórólfur. Mest lesið Allkröpp lægð á leiðinni til landsins Veður Biður Höllu afsökunar á fréttum af meintum lífvörðum Innlent Ældi í rútunni og réðst svo á bílstjórann Innlent Samstöðinni verði mögulega lokað í kvöld: Vilja fá lögbann á boðaðan aðalfund Innlent Tugir missa vinnuna í sumar Innlent Snurða hljóp á þráðinn í nótt Innlent Strandveiðisjómaður lést Innlent Fötlun þýði ekki að börn njóti þess minna að róla og leika sér Innlent Unglingsstúlka lést þegar hestur dró hana eftir jörðinni Erlent Hefur í hótunum við New York vegna „kommúnistans“ Mamdani Erlent Fleiri fréttir Strandveiðisjómaður lést Deila um Suðurnesjalínu 2 fer beint í Hæstarétt Áslaug Arna farin í frí en enginn tekinn við Sviptur prófinu eftir að hafa ekið á 185 Ældi í rútunni og réðst svo á bílstjórann Sá sem réðst á Ingunni áfrýjar til hæstaréttar Bein útsending: Rektorsskipti í Háskóla Íslands Snurða hljóp á þráðinn í nótt Samstöðinni verði mögulega lokað í kvöld: Vilja fá lögbann á boðaðan aðalfund Strandveiðibátur sökk úti fyrir Patreksfirði Reynt að ná saman um þinglok og hart deilt um Vorstjörnuna Máttu ekki eyða gögnum fyrr en málum væri lokið á öllum dómstigum Bjórpása í Víkinni og lögreglan í heimsókn í Garðabæ Skoða ekki hvort maður hafi mátt binda barn niður og kitla Biður Höllu afsökunar á fréttum af meintum lífvörðum Svörin líklega að finna á Íslandi: Vonlítill um að Jón Þröstur sé á lífi Skjálfti upp á þrjá í Kötlu Fundar með þingflokksformönnum Fötlun þýði ekki að börn njóti þess minna að róla og leika sér Borgin fékk frest til að svara Umboðsmanni um fundargerðarbreytingar Ekkert samkomulag í höfn enn um þinglok Hringsund um Ísland skapi verðmæta þekkingu Óákveðin hvort hún fari aftur fram fyrir Sósíalista: „Mér finnst þetta bara orðið bull“ Tugir missa vinnuna í sumar Segir ráðherra sjálfum í lófa lagið að breyta leikreglum svo ágóðinn rati vestur Segir gömlu samræmdu prófin ekki hafa mælt það sem þurfti Múmínlundurinn verður Ævintýraskógur á meðan leyst er úr höfundarrétti Störf á landsbyggðinni, skortur á sérfræðiþekkingu kennara og óperugala Sektaður fyrir að vera á 101 kílómetra hraða í 101 Rektorar allra íslenskra háskóla lýsa yfir miklum áhyggjum Sjá meira
Þegar ný, byltingarkennd tækni er annars vegar hefur síðasta öld eða svo verið gjöful, svo um munar. Í raun hafa vísindamenn, verkfræðingar og frumkvöðlar af öllum toga verið svo duglegir að við hin eigum í bölvuðum erfiðleikum með að halda í við þá. Tækninni fleygir fram og við neytendur sitjum eftir. Grunlausir – jafnvel firrtir – þátttakendur í byltingunni. Eins og við höfum séð á allra síðustu árum fylgja þessari þróun flókin lagaleg vandamál. Hvernig komum við böndum á nýja, framandi tækni með ákvæðum og reglugerðum án þess að kæfa nýjungina í fæðingu? Þessa daga keppast þjóðir heimsins við að koma á reglugerðum um notkun ómannaðra loftfara. Hér höfum við tækni sem er svo ný að Íslendingar hafa ekki einu sinni sammælst um hvað á að kalla hana. Flygildi segja sumir, aðrir nota dróni. Enn aðrir nota mannleysa (oftar en ekki í hálfkæringi) og síðan vill einn spekingur nota orðið sviffluga, sem er mögulegt samheiti yfir sjálfan höfund orðsins, Ómar Ragnarsson (Pæling: Þetta leiðinlega suð í drónunum. Við gætum hreinlega kallað fyrirbærið ómar. Hefur jafnvel menningarsögulega tengingu. „Hvað er þetta á flugi þarna?“ „Nú, ómar auðvitað.“ – Þið pælið í þessu).Þórólfur Árnason, forstjóri samgöngustofu.Gjöfin í ár Lengi vel var notkun ómannaðra loftfara takmörkuð við hernað. Með ódýrri tölvutækni og skynjurum, minni myndavélum og fleiru eru drónar (það fallbeygist bara svo vel) skyndilega að ryðja sér til rúms á almennum markaði, þrátt fyrir að vera háðir vissum tæknilegum takmörkunum þegar kemur að drægni og sjálfstýringu. Engu að síður njóta þeir gríðarlegra vinsælda. Greiningarfyrirtækið Lux Research áætlar að í kringum 500 þúsund drónar hafi verið seldir á almennum markaði á síðasta ári. Miðað við bestu spár verða 1,6 milljónir dróna seldar á heimsvísu árið 2025. Sama spá gerir ráð fyrir að velta markaðarins nemi 28 milljörðum króna það ár. Það sem stendur helst í vegi fyrir að drónar nái slíkum vinsældum eru reglugerðir. Kanadamenn og Ástralar hafa tekið af skarið og komið á stífum reglum um notkun dróna en slíkt er vart að finna hjá öðrum þjóðum. Það er þó að fara að breytast hérna á Íslandi.Tækifæri og takmarkanir Samgöngustofa hefur unnið að tillögum að reglugerð um ómönnuð flugför. Þórólfur Árnason forstjóri vonast til að skila tillögum til innanríkisráðuneytisins „öðrum hvorum megin við helgina“. Ráðuneytið taki þá við og birti drögin til almennrar umsagnar í kjölfarið. „Þarna er verið að taka sérstaklega fyrir ómönnuð flugför eða dróna að ákveðinni þyngd, að þeim sé flogið í ákveðinni hæð og að það sé full stjórn á þeim,“ segir Þórólfur, sem er vélaverkfræðingur að mennt, og ítrekar að eins og með leikföng af öllum toga gildi almenn landslög um ábyrgð þeirra sem er við stjórnvölinn. Jafnframt er þegar öll truflun á flugvallarsvæðum bönnuð. „Það er mikið verið að skoða þetta meðal erlendra þjóða og þá fyrst og fremst að gæta að einkalífi og að þetta hindri ekki aðrar loftferðir, mannaðar loftferðir. Það eru öryggissjónarmið sem við leggjum áherslu á.“ Að sögn Þórólfs hefur Samgöngustofa haft samráð við áhugamenn um drónatækni og fagaðila, stóru flugfélögin, ISAVIA og fleiri. „Við höfum frekar verið að horfa á möguleikana og tækifærin sem felast í þessu. Og ég tel að það séu miklir möguleikar hérna,“ segir Þórólfur. Hann bendir á að loftrými Íslands sé nokkuð sérstakt. Við erum langt frá öðrum þjóðum, þar sem drónar eru víða bannaðir vegna hernaðarlegs mikilvægis. „Við höfum hér tækifæri til að nýta þessa auðlind sem loftrými okkar er.“ Þannig væri hægt að nýta loftrými Íslands eða svæði innan þess sem eins konar tilraunasvæði fyrir dróna. Þegar hefur borist beiðni um slíkt frá erlendum aðila en Þórólfur getur ekki gefið upp um hvaða fyrirtæki er að ræða. „Það liggur fyrir mjög athyglisverð beiðni frá ákveðnum aðila um slíkt. Frátekið loftrými á ákveðnum stað til prófana.“Ábyrgð notandans Reglur geta hamlað eða örvað tækniþróun. Greinendur Lux Research benda á að framtíð drónatækninnar á hinum almenna markaði sé enn óljós. Skortur á reglum sé ekki endilega til þess að efla áhuga fólks á tækninni, þvert á móti. Þegar vafasamar uppákomur eiga sér stað grípa svifasein stjórnvöld til róttækra, jafnvel gerræðislega aðgerða með hreinu banni. Þetta hefur átt sér stað í Bandaríkjunum, Spáni og Suður-Afríku. „Ég hef mest hugað að því að þetta sé á ábyrgð notandans, að þessir hlutir séu merktir og að hægt sé að rekja þá til þess sem ber ábyrgð á þeim,“ segir Þórólfur.
Mest lesið Allkröpp lægð á leiðinni til landsins Veður Biður Höllu afsökunar á fréttum af meintum lífvörðum Innlent Ældi í rútunni og réðst svo á bílstjórann Innlent Samstöðinni verði mögulega lokað í kvöld: Vilja fá lögbann á boðaðan aðalfund Innlent Tugir missa vinnuna í sumar Innlent Snurða hljóp á þráðinn í nótt Innlent Strandveiðisjómaður lést Innlent Fötlun þýði ekki að börn njóti þess minna að róla og leika sér Innlent Unglingsstúlka lést þegar hestur dró hana eftir jörðinni Erlent Hefur í hótunum við New York vegna „kommúnistans“ Mamdani Erlent Fleiri fréttir Strandveiðisjómaður lést Deila um Suðurnesjalínu 2 fer beint í Hæstarétt Áslaug Arna farin í frí en enginn tekinn við Sviptur prófinu eftir að hafa ekið á 185 Ældi í rútunni og réðst svo á bílstjórann Sá sem réðst á Ingunni áfrýjar til hæstaréttar Bein útsending: Rektorsskipti í Háskóla Íslands Snurða hljóp á þráðinn í nótt Samstöðinni verði mögulega lokað í kvöld: Vilja fá lögbann á boðaðan aðalfund Strandveiðibátur sökk úti fyrir Patreksfirði Reynt að ná saman um þinglok og hart deilt um Vorstjörnuna Máttu ekki eyða gögnum fyrr en málum væri lokið á öllum dómstigum Bjórpása í Víkinni og lögreglan í heimsókn í Garðabæ Skoða ekki hvort maður hafi mátt binda barn niður og kitla Biður Höllu afsökunar á fréttum af meintum lífvörðum Svörin líklega að finna á Íslandi: Vonlítill um að Jón Þröstur sé á lífi Skjálfti upp á þrjá í Kötlu Fundar með þingflokksformönnum Fötlun þýði ekki að börn njóti þess minna að róla og leika sér Borgin fékk frest til að svara Umboðsmanni um fundargerðarbreytingar Ekkert samkomulag í höfn enn um þinglok Hringsund um Ísland skapi verðmæta þekkingu Óákveðin hvort hún fari aftur fram fyrir Sósíalista: „Mér finnst þetta bara orðið bull“ Tugir missa vinnuna í sumar Segir ráðherra sjálfum í lófa lagið að breyta leikreglum svo ágóðinn rati vestur Segir gömlu samræmdu prófin ekki hafa mælt það sem þurfti Múmínlundurinn verður Ævintýraskógur á meðan leyst er úr höfundarrétti Störf á landsbyggðinni, skortur á sérfræðiþekkingu kennara og óperugala Sektaður fyrir að vera á 101 kílómetra hraða í 101 Rektorar allra íslenskra háskóla lýsa yfir miklum áhyggjum Sjá meira