Sebrahestar og sjúklingar Teitur Guðmundsson skrifar 24. júní 2014 08:30 Þegar sjúklingur veikist þá kemur oftast til samskipta milli hans og heilbrigðiskerfisins á einn eða annan máta. Flestir koma til læknis þar sem viðkomandi leitast eftir að fá greiningu á vanda sínum, ráð og þá meðferð sé hún í boði. Eins og flestir vita eru margir sjúkdómar þess eðlis að ekki er nauðsynlegt að meðhöndla þá með lyfjum eða slíku, í besta falli styðjandi meðferð. Það á við um flestar kvef- og veirupestir sem við glímum við og eru líklega algengasta orsök veikinda almennt. Í þeim tilvikum getur þurft lyf eins og hitalækkandi og hóstastillandi eða viðlíka, en sjaldan eða aldrei er þörf á sýklalyfjum svo dæmi sé tekið. Það er þó svo að sjúkdómsferli er mismunandi milli einstaklinga og getur verið mjög dýnamískt ef svo má að orði komast. Ef við tökum dæmi þessu til skýringar þá er algengt að gefin séu sýklalyf eftir langvarandi veirupest þar sem veiklun hefur orðið á slímhúð og vörnum líkamans og bakteríur ná yfirhöndinni sem auka þá á veikindi einstaklingsins. Þess vegna er mikilvægt að geta fylgt eftir sjúklingi og sjá hann aftur lagist ekki einkenni á nokkrum dögum. Þetta er grundvallaratriði í heimilislækningum svo dæmi sé tekið en virkar því miður ekki nægjanlega vel hér vegna skorts á mannafla og tímaframboði. Í þessu kristallast vandi heilbrigðiskerfisins, barnið sem fær ekki tíma hjá sama lækni verður að leita á vaktþjónustu eða jafnvel bráðamóttöku sjúkrahúss, sem er mun dýrari þjónusta fyrir samfélagið í heild sinni og í flestum tilvikum óþarfi þegar við svona vandamál er að etja.Sendir „hálfkláraðir“ heim Þá kemur oftar en ekki fram óánægja á meðal foreldra sem eru búin að glíma við veikindi barns síns þegar og ef nauðsynlegt reynist að meðhöndla það. Af hverju var ekki meðhöndlað strax? Er oft spurt og í leiðinni kvartað undan lélegri þjónustu. Reykjavík og stærri kjarnar landsins lenda frekar í slíku en landsbyggðin þar sem oftsinnis er mun betra aðgengi að lækni, þótt það sé ekki algilt. Sem betur fer er þó í yfirgnæfandi meirihluta tilfella ekki um stærri vandamál að ræða og sjaldan lífshættuleg en það er engin afsökun. Við þekkjum líka dæmi þess að sjúklingar leita á sjúkrahúsin og fá þar afgreiðslu á bráðamóttöku eða göngudeildum og eru sendir heim „hálfkláraðir“ þar sem þeir eru ekki „nógu“ veikir til að leggjast inn. Þetta er alltaf matskennt og stýrist mikið til af álagi, framboði á rúmum á sjúkrahúsum, mönnun og þannig mætti lengi telja. Það verður til að gæta sanngirni að segjast að í flestum tilvikum reynist það í fullkomnu lagi að bíða, það er búið að greina hvort um bráðavandamál sé að ræða og heimilislæknir eða sérfræðingur á að fylgja málinu eftir. Hér kemur enn fram galli í kerfinu sökum manneklu og skipulagsvanda að það geta jafnvel liðið margir mánuðir í næsta tíma hjá sérfræðingi, hugsanlega allt að einhverjar vikur að komast til heimilislæknis. Þegar það svo gerist getur vantað upp á pappíra og gögn til að klára málin þar sem ekki hefur unnist tími til að senda læknabréf. Rafræn sjúkraskrá sem er „loksins“ að koma mun leysa ansi mörg slík vandamál. Það er heilbrigðisráðherrum undanfarandi ára til skammar að vera ekki fyrir löngu búnir að klára það verkefni, leyfist mér að segja. Af því hlýst sparnaður sem er líklegast sá mesti í kerfinu sem hægt er að ná með einni framkvæmd.Sebrahestar á sjúkrahúsum Þá að titli greinarinnar sem menn kunna að velta fyrir sér, en það eru sebrahestarnir. Það er nefnilega svo í læknisfræði, sem gerir hana líka svo skemmtilega, að þó svo að mismunandi sjúklingar séu með sama sjúkdóminn kann hann að hegða sér á mjög mismunandi hátt og gera það að verkum að erfitt reynist að greina hann. Þá líka hitt, að líkaminn, umhverfi hans og ónæmiskerfi er eitt flóknasta samspil sem þekkist og þess vegna getur reynst mjög krefjandi að komast að réttri greiningu sjúklings og hún getur vafist fyrir mönnum býsna lengi. Óhætt er að segja að margir kannist eflaust við það langhlaup sem lent hafa í slíku. Það er þó mikilvægt að hafa í huga að það sem er algengt er algengt og flestir læknar kunna góð skil á því. Sebrahestarnir eru þar sem reynir á og sérfræðiþekkingar og reynslu er þörf og samspil ólíkra sérgreina mikilvægt. Iðulega liggja sebrahestarnir á sjúkrahúsum þar sem mest þekking, tækni og meðferðarmöguleikar fyrirfinnast. Til þess að slík vinna gangi sem best fyrir alla hlutaðeigandi verður heilbrigðiskerfið að virka sem skyldi. Heilsugæslan verður að eflast, sérfræðilækningar utan sjúkrahúsa einnig og spítalinn verður að fá tækifæri til að sinna þeim verkum sem að honum er beint. Þessi umræða er orðin of tuggin, pólitíkin hefur ekki lausnir, það þarf að opna umræðuna um framtíð heilbrigðiskerfisins á Íslandi, án frasa takk! Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Teitur Guðmundsson Mest lesið Halldór 06.09.2025 Halldór Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson Skoðun Skoðun Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Þegar sjúklingur veikist þá kemur oftast til samskipta milli hans og heilbrigðiskerfisins á einn eða annan máta. Flestir koma til læknis þar sem viðkomandi leitast eftir að fá greiningu á vanda sínum, ráð og þá meðferð sé hún í boði. Eins og flestir vita eru margir sjúkdómar þess eðlis að ekki er nauðsynlegt að meðhöndla þá með lyfjum eða slíku, í besta falli styðjandi meðferð. Það á við um flestar kvef- og veirupestir sem við glímum við og eru líklega algengasta orsök veikinda almennt. Í þeim tilvikum getur þurft lyf eins og hitalækkandi og hóstastillandi eða viðlíka, en sjaldan eða aldrei er þörf á sýklalyfjum svo dæmi sé tekið. Það er þó svo að sjúkdómsferli er mismunandi milli einstaklinga og getur verið mjög dýnamískt ef svo má að orði komast. Ef við tökum dæmi þessu til skýringar þá er algengt að gefin séu sýklalyf eftir langvarandi veirupest þar sem veiklun hefur orðið á slímhúð og vörnum líkamans og bakteríur ná yfirhöndinni sem auka þá á veikindi einstaklingsins. Þess vegna er mikilvægt að geta fylgt eftir sjúklingi og sjá hann aftur lagist ekki einkenni á nokkrum dögum. Þetta er grundvallaratriði í heimilislækningum svo dæmi sé tekið en virkar því miður ekki nægjanlega vel hér vegna skorts á mannafla og tímaframboði. Í þessu kristallast vandi heilbrigðiskerfisins, barnið sem fær ekki tíma hjá sama lækni verður að leita á vaktþjónustu eða jafnvel bráðamóttöku sjúkrahúss, sem er mun dýrari þjónusta fyrir samfélagið í heild sinni og í flestum tilvikum óþarfi þegar við svona vandamál er að etja.Sendir „hálfkláraðir“ heim Þá kemur oftar en ekki fram óánægja á meðal foreldra sem eru búin að glíma við veikindi barns síns þegar og ef nauðsynlegt reynist að meðhöndla það. Af hverju var ekki meðhöndlað strax? Er oft spurt og í leiðinni kvartað undan lélegri þjónustu. Reykjavík og stærri kjarnar landsins lenda frekar í slíku en landsbyggðin þar sem oftsinnis er mun betra aðgengi að lækni, þótt það sé ekki algilt. Sem betur fer er þó í yfirgnæfandi meirihluta tilfella ekki um stærri vandamál að ræða og sjaldan lífshættuleg en það er engin afsökun. Við þekkjum líka dæmi þess að sjúklingar leita á sjúkrahúsin og fá þar afgreiðslu á bráðamóttöku eða göngudeildum og eru sendir heim „hálfkláraðir“ þar sem þeir eru ekki „nógu“ veikir til að leggjast inn. Þetta er alltaf matskennt og stýrist mikið til af álagi, framboði á rúmum á sjúkrahúsum, mönnun og þannig mætti lengi telja. Það verður til að gæta sanngirni að segjast að í flestum tilvikum reynist það í fullkomnu lagi að bíða, það er búið að greina hvort um bráðavandamál sé að ræða og heimilislæknir eða sérfræðingur á að fylgja málinu eftir. Hér kemur enn fram galli í kerfinu sökum manneklu og skipulagsvanda að það geta jafnvel liðið margir mánuðir í næsta tíma hjá sérfræðingi, hugsanlega allt að einhverjar vikur að komast til heimilislæknis. Þegar það svo gerist getur vantað upp á pappíra og gögn til að klára málin þar sem ekki hefur unnist tími til að senda læknabréf. Rafræn sjúkraskrá sem er „loksins“ að koma mun leysa ansi mörg slík vandamál. Það er heilbrigðisráðherrum undanfarandi ára til skammar að vera ekki fyrir löngu búnir að klára það verkefni, leyfist mér að segja. Af því hlýst sparnaður sem er líklegast sá mesti í kerfinu sem hægt er að ná með einni framkvæmd.Sebrahestar á sjúkrahúsum Þá að titli greinarinnar sem menn kunna að velta fyrir sér, en það eru sebrahestarnir. Það er nefnilega svo í læknisfræði, sem gerir hana líka svo skemmtilega, að þó svo að mismunandi sjúklingar séu með sama sjúkdóminn kann hann að hegða sér á mjög mismunandi hátt og gera það að verkum að erfitt reynist að greina hann. Þá líka hitt, að líkaminn, umhverfi hans og ónæmiskerfi er eitt flóknasta samspil sem þekkist og þess vegna getur reynst mjög krefjandi að komast að réttri greiningu sjúklings og hún getur vafist fyrir mönnum býsna lengi. Óhætt er að segja að margir kannist eflaust við það langhlaup sem lent hafa í slíku. Það er þó mikilvægt að hafa í huga að það sem er algengt er algengt og flestir læknar kunna góð skil á því. Sebrahestarnir eru þar sem reynir á og sérfræðiþekkingar og reynslu er þörf og samspil ólíkra sérgreina mikilvægt. Iðulega liggja sebrahestarnir á sjúkrahúsum þar sem mest þekking, tækni og meðferðarmöguleikar fyrirfinnast. Til þess að slík vinna gangi sem best fyrir alla hlutaðeigandi verður heilbrigðiskerfið að virka sem skyldi. Heilsugæslan verður að eflast, sérfræðilækningar utan sjúkrahúsa einnig og spítalinn verður að fá tækifæri til að sinna þeim verkum sem að honum er beint. Þessi umræða er orðin of tuggin, pólitíkin hefur ekki lausnir, það þarf að opna umræðuna um framtíð heilbrigðiskerfisins á Íslandi, án frasa takk!
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun