Menntamálaskýrsla úr tengslum við veruleika skólastarfs 22. nóvember 2012 06:00 Nýlega kynnti starfshópur undir forystu Skúla Helgasonar, alþingismanns og varaformanns menntamálanefndar, tillögur sínar um samþættingu menntunar og atvinnu. Verulegum hluta skýrslunnar er beint að framhaldsskólanum á Íslandi. Í upphafi vekur athygli að framhaldsskólinn átti engan fulltrúa í þessum starfshópi ef frá er talinn einn starfandi skólameistari einkarekins framhaldsskóla. Umfjöllun um grunnskóla og framhaldsskóla einkennist af því að horft er á skólastigin utan frá og starfshópurinn virðist hvorki hafa átt beinar samræður við starfsfólk skólanna né samtök kennara og skólastjórnenda sem gerst þekkja þær aðstæður sem skólastarfinu eru búnar. Ekkert er stuðst við rannsóknir á skólastarfi né heldur vitnað í skýrslur um skólastarf og skólahald. Hér verður sjónum fyrst og fremst beint að því hvernig skýrslan snertir veruleikann í starfi íslenskra framhaldsskóla sem berjast nú í bökkum enn eitt árið og veruleika stjórnvalda sem fjórum árum eftir setningu nýrra framhaldsskólalaga sjá ekki til lands um framkvæmd þeirra. Umfjöllun skýrsluhöfunda um málefni eins og brottfall, skil grunn- og framhaldsskóla og framhalds- og háskóla, stöðu verk- og tæknimenntunar og lengd námstíma til stúdentsprófs og annarra lokaprófa er síðan efni í fleiri greinar. Menntastefnan og vandamálin Greining hópsins á meginþáttum og markmiðum í almennri menntastefnu á Íslandi er kunnugleg útlistun atriða sem flest eru þegar hluti opinberrar menntastefnu. Áhyggjuefnum sem reifuð eru í skýrslunni deila kennarar sannarlega með skýrsluhöfundum. Má þar nefna hátt hlutfall einstaklinga sem aðeins hefur lokið grunnskólamenntun, mikið atvinnuleysi ungs fólks með litla menntun, brotthvarf úr námi, skort á leiðsögn og ráðgjöf um náms- og starfsval og skort á verk- og tæknimenntuðu fólki. Raunar má líka benda á að um flest þessara mála hefur Ísland fyrir löngu sett sér markmið með samstarfsþjóðum á Evrópuvettvangi en lítið orðið um framkvæmd eða efndir og mega þar bæði alþingismenn og ríkisstjórnir undanfarin 10-15 ár spyrja að ábyrgð sinni. Skautað yfir veruleikann Á meðan unnið var að skýrslunni sem hér er til umræðu var frumvarp til fjárlaga fyrir árið 2013 lagt fram á Alþingi. Í því er ekki gert ráð fyrir neinu fé til að koma framhaldsskólalögunum frá 2008 í framkvæmd og áformaðar fjárveitingar framhaldsskólanna munu ekki duga mörgum þeirra til þess að ná endum saman í rekstri sínum. Á sama tíma var unnið að úrvinnslu samkomulags mennta- og menningarmálaráðherra við framhaldsskólakennara og stjórnendur í framhaldsskólum sem gert var vorið 2011 um faglega og kjaralega endurskoðun í tengslum við framhaldsskólalögin. Það hafði mikil og neikvæð áhrif á þá vinnu að hvorki reyndist til heildaráætlun um innleiðingu laganna, sem taka eiga gildi að fullu 2015, né heldur hafði ríkisvaldið búið sig fjárhagslega undir kostnað af væntanlegu samkomulagi. Því vekur fullyrðing skýrsluhöfunda á bls. 4 furðu en hún er svohljóðandi: Fyrir liggur áætlun um fulla innleiðingu laganna til ársins 2015. Þá verða allir skólar komnir með námsbrautir byggðar á hinni nýju námskrá. Allir námsáfangar og námsbrautir verða skilgreindar á hæfniþrep og aðgengilegar í námskrárgrunni á netinu." Því er svo við þetta að bæta að um 2 milljarðar króna sem áætlaðir voru til innleiðingar nýju framhaldsskólalaganna hurfu í hít hrunsins og rekstur framhaldsskóla hefur verið skorinn niður ár hvert síðan – í raun miklu meira en stjórnvöld hafa viljað vera láta þar sem nemendum hefur sífellt fjölgað en umfjöllun um fjármál framhaldsskóla við fjárlagagerðina ár hvert ekki tekið til þess veruleika. Námsaðstæður í framhaldsskólum eru nú verri en fyrir setningu laganna margumræddu þar sem skólarnir hafa tilneyddir fjölgað nemendum óhóflega í námshópum, skorið niður stoðþjónustu og dregið úr námsframboði – allt vegna niðurskurðar. Í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2013 kemur fram að uppsafnaðar aðhaldsaðgerðir í framhaldsskólakerfinu árin 2009-2013 eru rúmir 4 milljarðar. Fjölbreyttur framhaldsskóli Aðferð skýrsluhöfunda er í meginatriðum sú að tilgreina ýmis kunnugleg vandamál sem þeir telja óleyst og beina því síðan til ýmissa aðila að leysa þau en án þess að gera grein fyrir forsendum sem skapa þarf s.s. um mannafla og sérfræðiþekkingu, aðstæður, námsgögn og annan búnað. Nær öll þessi atriði eru beintengd fjármunum og því ámælisvert að í skýrslunni skuli alvarleg fjárhagsstaða framhaldsskólanna alveg hunsuð og vart nokkurs staðar getið um hlutverk og þýðingu kennara í endursköpun íslensks framhaldsskóla. Framhaldsskólarnir sjálfir eru þrátt fyrir erfiðar aðstæður í sífelldri þróun og hafa á að skipa því fólki sem er í bestri aðstöðu til þess að meta og koma til framkvæmda nauðsynlegum breytingum á námi og skólastarfi. Með þessu er í engu skorast undan því að endurskoða gildandi skipulag, velta fyrir sér leiðum til þess að kveikja og viðhalda námsáhuga og færa skólastarfið nær veruleika ungs fólks á 21. öld. Ekki er heldur litið fram hjá nauðsyn þess að tengja saman skóla og atvinnulíf eða skólann og samfélagið í víðari skilningi. Að lokum má spyrja hvers vegna vinna starfshópsins og afurðir hans eru ekki unnar í beinum tengslum við framkvæmd nýrra laga um skólastarf og menntastefnu sem ætla verður að þeir flokkar sem starfa saman í ríkisstjórn standi saman um. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Mest lesið Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halldór 02.08.2025 Halldór Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Fólkið í flokknum Helgi Áss Grétarsson Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson Skoðun Skoðun Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Sjá meira
Nýlega kynnti starfshópur undir forystu Skúla Helgasonar, alþingismanns og varaformanns menntamálanefndar, tillögur sínar um samþættingu menntunar og atvinnu. Verulegum hluta skýrslunnar er beint að framhaldsskólanum á Íslandi. Í upphafi vekur athygli að framhaldsskólinn átti engan fulltrúa í þessum starfshópi ef frá er talinn einn starfandi skólameistari einkarekins framhaldsskóla. Umfjöllun um grunnskóla og framhaldsskóla einkennist af því að horft er á skólastigin utan frá og starfshópurinn virðist hvorki hafa átt beinar samræður við starfsfólk skólanna né samtök kennara og skólastjórnenda sem gerst þekkja þær aðstæður sem skólastarfinu eru búnar. Ekkert er stuðst við rannsóknir á skólastarfi né heldur vitnað í skýrslur um skólastarf og skólahald. Hér verður sjónum fyrst og fremst beint að því hvernig skýrslan snertir veruleikann í starfi íslenskra framhaldsskóla sem berjast nú í bökkum enn eitt árið og veruleika stjórnvalda sem fjórum árum eftir setningu nýrra framhaldsskólalaga sjá ekki til lands um framkvæmd þeirra. Umfjöllun skýrsluhöfunda um málefni eins og brottfall, skil grunn- og framhaldsskóla og framhalds- og háskóla, stöðu verk- og tæknimenntunar og lengd námstíma til stúdentsprófs og annarra lokaprófa er síðan efni í fleiri greinar. Menntastefnan og vandamálin Greining hópsins á meginþáttum og markmiðum í almennri menntastefnu á Íslandi er kunnugleg útlistun atriða sem flest eru þegar hluti opinberrar menntastefnu. Áhyggjuefnum sem reifuð eru í skýrslunni deila kennarar sannarlega með skýrsluhöfundum. Má þar nefna hátt hlutfall einstaklinga sem aðeins hefur lokið grunnskólamenntun, mikið atvinnuleysi ungs fólks með litla menntun, brotthvarf úr námi, skort á leiðsögn og ráðgjöf um náms- og starfsval og skort á verk- og tæknimenntuðu fólki. Raunar má líka benda á að um flest þessara mála hefur Ísland fyrir löngu sett sér markmið með samstarfsþjóðum á Evrópuvettvangi en lítið orðið um framkvæmd eða efndir og mega þar bæði alþingismenn og ríkisstjórnir undanfarin 10-15 ár spyrja að ábyrgð sinni. Skautað yfir veruleikann Á meðan unnið var að skýrslunni sem hér er til umræðu var frumvarp til fjárlaga fyrir árið 2013 lagt fram á Alþingi. Í því er ekki gert ráð fyrir neinu fé til að koma framhaldsskólalögunum frá 2008 í framkvæmd og áformaðar fjárveitingar framhaldsskólanna munu ekki duga mörgum þeirra til þess að ná endum saman í rekstri sínum. Á sama tíma var unnið að úrvinnslu samkomulags mennta- og menningarmálaráðherra við framhaldsskólakennara og stjórnendur í framhaldsskólum sem gert var vorið 2011 um faglega og kjaralega endurskoðun í tengslum við framhaldsskólalögin. Það hafði mikil og neikvæð áhrif á þá vinnu að hvorki reyndist til heildaráætlun um innleiðingu laganna, sem taka eiga gildi að fullu 2015, né heldur hafði ríkisvaldið búið sig fjárhagslega undir kostnað af væntanlegu samkomulagi. Því vekur fullyrðing skýrsluhöfunda á bls. 4 furðu en hún er svohljóðandi: Fyrir liggur áætlun um fulla innleiðingu laganna til ársins 2015. Þá verða allir skólar komnir með námsbrautir byggðar á hinni nýju námskrá. Allir námsáfangar og námsbrautir verða skilgreindar á hæfniþrep og aðgengilegar í námskrárgrunni á netinu." Því er svo við þetta að bæta að um 2 milljarðar króna sem áætlaðir voru til innleiðingar nýju framhaldsskólalaganna hurfu í hít hrunsins og rekstur framhaldsskóla hefur verið skorinn niður ár hvert síðan – í raun miklu meira en stjórnvöld hafa viljað vera láta þar sem nemendum hefur sífellt fjölgað en umfjöllun um fjármál framhaldsskóla við fjárlagagerðina ár hvert ekki tekið til þess veruleika. Námsaðstæður í framhaldsskólum eru nú verri en fyrir setningu laganna margumræddu þar sem skólarnir hafa tilneyddir fjölgað nemendum óhóflega í námshópum, skorið niður stoðþjónustu og dregið úr námsframboði – allt vegna niðurskurðar. Í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2013 kemur fram að uppsafnaðar aðhaldsaðgerðir í framhaldsskólakerfinu árin 2009-2013 eru rúmir 4 milljarðar. Fjölbreyttur framhaldsskóli Aðferð skýrsluhöfunda er í meginatriðum sú að tilgreina ýmis kunnugleg vandamál sem þeir telja óleyst og beina því síðan til ýmissa aðila að leysa þau en án þess að gera grein fyrir forsendum sem skapa þarf s.s. um mannafla og sérfræðiþekkingu, aðstæður, námsgögn og annan búnað. Nær öll þessi atriði eru beintengd fjármunum og því ámælisvert að í skýrslunni skuli alvarleg fjárhagsstaða framhaldsskólanna alveg hunsuð og vart nokkurs staðar getið um hlutverk og þýðingu kennara í endursköpun íslensks framhaldsskóla. Framhaldsskólarnir sjálfir eru þrátt fyrir erfiðar aðstæður í sífelldri þróun og hafa á að skipa því fólki sem er í bestri aðstöðu til þess að meta og koma til framkvæmda nauðsynlegum breytingum á námi og skólastarfi. Með þessu er í engu skorast undan því að endurskoða gildandi skipulag, velta fyrir sér leiðum til þess að kveikja og viðhalda námsáhuga og færa skólastarfið nær veruleika ungs fólks á 21. öld. Ekki er heldur litið fram hjá nauðsyn þess að tengja saman skóla og atvinnulíf eða skólann og samfélagið í víðari skilningi. Að lokum má spyrja hvers vegna vinna starfshópsins og afurðir hans eru ekki unnar í beinum tengslum við framkvæmd nýrra laga um skólastarf og menntastefnu sem ætla verður að þeir flokkar sem starfa saman í ríkisstjórn standi saman um.
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun