Glíman við leyndarhyggjuna Jóhann Hauksson skrifar 12. júlí 2012 06:00 Þeir sem eitthvað fylgjast með þjóðmálum vita sem er að endurreisn efnahagslífsins hefur gengið vonum framar. Hagvöxturinn er meiri hér á landi en víðast hvar í Evrópu. Í nýrri þjóðhagsspá Hagstofunnar er gert ráð fyrir meiri hagvexti á þessu ári en gert var fyrir aðeins nokkrum mánuðum. Hraðar dregur úr atvinnuleysi en spáð hefur verið og sýna gögn Vinnumálastofnunar 5,6% atvinnuleysi í maí síðastliðnum. Það er minna en nokkru sinni frá því eftir bankahrunið haustið 2008. Fjárfestingar hafa aukist umtalsvert og daglega berast fréttir af auknum umsvifum á ýmsum sviðum atvinnulífsins. Þar að auki hafa stjórnvöld sett á fót fjárfestingaráætlun sem að hluta er fjármögnuð með auknu veiðigjaldi.Vantraustið Ekkert af þessu virðist breyta því að viðhorf íslensks almennings til stjórnmála eru afar neikvæð og hefur svo verið frá því eftir hrun. Stuðningur við ríkisstjórnina og stjórnarflokkanna er lítill og stjórnarandstöðuflokkunum gengur illa að auka fylgi sitt ef marka má kannanir. Í mars síðastliðnum báru aðeins 10% þjóðarinnar mikið traust til Alþingis. Tortryggni og vantraust virðist ríkjandi. Þetta endurspeglaðist í athugun á viðhorfum til upplýsingagjafar stjórnvalda sem dr. Jóhanna Gunnlaugsdóttir kynnti á vegum Stofnunar stjórnsýslufræða og stjórnmála í lok síðasta mánaðar. Hún kannaði hvort svarendur teldu að stjórnvöld eða aðrir opinberir aðilar leyndu mikilvægum upplýsingum sem ættu erindi við almenning eða vörðuðu almannahagsmuni. Í ljós kom að helmingur svarenda taldi ríkisstjórnina oft leyna upplýsingum og önnur 40% töldu hana gera það stundum. Svipaðar tölur voru upp á teningnum varðandi ráðuneytin. Jóhanna gat um það er hún kynnti niðurstöður sínar að æðstu embættismenn og stjórnendur yrðu að gera sér grein fyrir því að endanleg ábyrgð á stjórnun, meðhöndlun og aðgengi upplýsinga lægi hjá þeim. Hún vék orðum að því að hér á landi virtist ríkja agaleysi og skortur væri á formlegum vinnureglum sem varða upplýsingagjöf. Taldi hún að hugarfarsbreyting yrði að eiga sér stað.Að opna þjóðfélag Því fer fjarri að ríkisstjórnin sýni þessum málum tómlæti. Öðru nær, enda er það eitt af markmiðum hennar að draga úr leyndarhyggju sem gróf um sig í áratugi í íslenskum stjórnmálum. Leyndarhyggja er sjúkdómseinkenni sérhagsmunavörslunnar og skýrir það vafalítið það mikla vantraust og tortryggni sem nú ríkir meðal almennings í garð stjórnmálanna. Unnið er að endurskoðun upplýsingalaga með það fyrir augum að aðgengi almennings og fjölmiðla að upplýsingum verði aukið. Þá hafa verið settar siðareglur fyrir ríkisstjórn og stjórnsýsluna. Að frumkvæði forsætisráðherra var veittur almennur aðgangur að öllum gögnum er varða einkavæðingu bankanna. Þær breytingar sem gerðar voru í fyrra á lögum um fjármál stjórnmálaflokkanna miðuðu einnig að auknu gagnsæi og upplýsingagjöf af hálfu frambjóðenda og stjórnmálaflokka. Ríkisstjórnin samþykkti í lok síðasta mánaðar að skipa vinnuhóp sem fær það verkefni að semja drög að upplýsinga- og samskiptastefnu Stjórnarráðsins. Þessi ráðstöfun byggist að sínu leyti á skýrslu sem unnin hefur verið undanfarna mánuði á vegum forsætisráðuneytisins um upplýsingastefnu og notkun samfélagsmiðla. Enda hljóta stjórnvöld að huga vel að því hvernig best megi hagnýta rafræna miðlun til að bæta samskipti og efla upplýsingastreymi. Rannsóknir hafa nefnilega sýnt að þeir sem eiga samskipti á netinu við opinbera stjórnsýslu eru mun líklegri til að hafa jákvætt viðhorf gagnvart henni þar sem hún er aðgengilegri og opnari.Gagnsæi er hluti endurreisnarinnar Í umræddri skýrslu, sem einnig er að finna á vef stjórnarráðsins, er hugað að grundvallarreglum sem stjórnvöld víða um lönd styðjast við og má gera ráð fyrir að teknar verði upp hér á landi. Nefna má fimm slíkar reglur. Ÿ Sá sem biður um upplýsingar á að fá þær. Ganga skal svo langt sem lög og reglur leyfa. Ÿ Upplýsingar eiga að vera á einföldu og skýru máli. Ÿ Upplýsingar sem miðlað er eiga að vera réttar. Þær eiga að vera mikilvægar og gagnast fyrirspyrjanda. Ÿ Upplýsingar á að láta í té svo fljótt sem auðið er. Ÿ Réttar upplýsingar eiga að komist til réttra einstaklinga í réttum tilvikum. Aðgengi að upplýsingum á að auðvelda og jafna svo sem kostur er. Greið upplýsingamiðlun er hluti lýðræðisins og bætir það undantekningalaust. Upplýstir einstaklingar meta hlutina sjálfstætt og taka síður gagnrýnislaust við öllu sem þeim er rétt. Þeir eiga auðveldara með að greina sannleikann frá rangfærslum og ósannindum. Nauðsynlegt er að uppræta leyndarhyggjuna sem hreiðraði um sig í íslensku þjóðlífi í áratugi. Leyndarhyggjan átti drjúgan þátt í því að illa fór haustið 2008 þegar bankarnir hrundu. Að uppræta hana er hluti endurreisnarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóhann Hauksson Mest lesið Persónudýrkun vinstrisins Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Reykjavík - barnvæn höfuðborg? Einar Þorsteinsson,Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Magnús og hálfsannleikurinn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Öflugt atvinnulíf í Hafnarfirði Valdimar Víðisson Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson Skoðun Skoðun Skoðun Hjarta samfélagsins í Þorlákshöfn slær við höfnina Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Marserum fyrir jafnrétti í íþróttum Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar Skoðun Öflugt atvinnulíf í Hafnarfirði Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Persónudýrkun vinstrisins Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavík - barnvæn höfuðborg? Einar Þorsteinsson,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Magnús og hálfsannleikurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Látum verkin tala fyrir börnin á Gaza Gunnar Axel Axelsson skrifar Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson skrifar Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson skrifar Skoðun Tumi þumall og blaðurmaðurinn Kristján Logason skrifar Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnum á að veita 1000 börnum innblástur fyrir framtíðina Dr. Bryony Mathew skrifar Skoðun Samgönguáætlun – skuldbinding, ekki kosningaloforð skrifar Skoðun Menntun til framtíðar Bryngeir Valdimarsson skrifar Sjá meira
Þeir sem eitthvað fylgjast með þjóðmálum vita sem er að endurreisn efnahagslífsins hefur gengið vonum framar. Hagvöxturinn er meiri hér á landi en víðast hvar í Evrópu. Í nýrri þjóðhagsspá Hagstofunnar er gert ráð fyrir meiri hagvexti á þessu ári en gert var fyrir aðeins nokkrum mánuðum. Hraðar dregur úr atvinnuleysi en spáð hefur verið og sýna gögn Vinnumálastofnunar 5,6% atvinnuleysi í maí síðastliðnum. Það er minna en nokkru sinni frá því eftir bankahrunið haustið 2008. Fjárfestingar hafa aukist umtalsvert og daglega berast fréttir af auknum umsvifum á ýmsum sviðum atvinnulífsins. Þar að auki hafa stjórnvöld sett á fót fjárfestingaráætlun sem að hluta er fjármögnuð með auknu veiðigjaldi.Vantraustið Ekkert af þessu virðist breyta því að viðhorf íslensks almennings til stjórnmála eru afar neikvæð og hefur svo verið frá því eftir hrun. Stuðningur við ríkisstjórnina og stjórnarflokkanna er lítill og stjórnarandstöðuflokkunum gengur illa að auka fylgi sitt ef marka má kannanir. Í mars síðastliðnum báru aðeins 10% þjóðarinnar mikið traust til Alþingis. Tortryggni og vantraust virðist ríkjandi. Þetta endurspeglaðist í athugun á viðhorfum til upplýsingagjafar stjórnvalda sem dr. Jóhanna Gunnlaugsdóttir kynnti á vegum Stofnunar stjórnsýslufræða og stjórnmála í lok síðasta mánaðar. Hún kannaði hvort svarendur teldu að stjórnvöld eða aðrir opinberir aðilar leyndu mikilvægum upplýsingum sem ættu erindi við almenning eða vörðuðu almannahagsmuni. Í ljós kom að helmingur svarenda taldi ríkisstjórnina oft leyna upplýsingum og önnur 40% töldu hana gera það stundum. Svipaðar tölur voru upp á teningnum varðandi ráðuneytin. Jóhanna gat um það er hún kynnti niðurstöður sínar að æðstu embættismenn og stjórnendur yrðu að gera sér grein fyrir því að endanleg ábyrgð á stjórnun, meðhöndlun og aðgengi upplýsinga lægi hjá þeim. Hún vék orðum að því að hér á landi virtist ríkja agaleysi og skortur væri á formlegum vinnureglum sem varða upplýsingagjöf. Taldi hún að hugarfarsbreyting yrði að eiga sér stað.Að opna þjóðfélag Því fer fjarri að ríkisstjórnin sýni þessum málum tómlæti. Öðru nær, enda er það eitt af markmiðum hennar að draga úr leyndarhyggju sem gróf um sig í áratugi í íslenskum stjórnmálum. Leyndarhyggja er sjúkdómseinkenni sérhagsmunavörslunnar og skýrir það vafalítið það mikla vantraust og tortryggni sem nú ríkir meðal almennings í garð stjórnmálanna. Unnið er að endurskoðun upplýsingalaga með það fyrir augum að aðgengi almennings og fjölmiðla að upplýsingum verði aukið. Þá hafa verið settar siðareglur fyrir ríkisstjórn og stjórnsýsluna. Að frumkvæði forsætisráðherra var veittur almennur aðgangur að öllum gögnum er varða einkavæðingu bankanna. Þær breytingar sem gerðar voru í fyrra á lögum um fjármál stjórnmálaflokkanna miðuðu einnig að auknu gagnsæi og upplýsingagjöf af hálfu frambjóðenda og stjórnmálaflokka. Ríkisstjórnin samþykkti í lok síðasta mánaðar að skipa vinnuhóp sem fær það verkefni að semja drög að upplýsinga- og samskiptastefnu Stjórnarráðsins. Þessi ráðstöfun byggist að sínu leyti á skýrslu sem unnin hefur verið undanfarna mánuði á vegum forsætisráðuneytisins um upplýsingastefnu og notkun samfélagsmiðla. Enda hljóta stjórnvöld að huga vel að því hvernig best megi hagnýta rafræna miðlun til að bæta samskipti og efla upplýsingastreymi. Rannsóknir hafa nefnilega sýnt að þeir sem eiga samskipti á netinu við opinbera stjórnsýslu eru mun líklegri til að hafa jákvætt viðhorf gagnvart henni þar sem hún er aðgengilegri og opnari.Gagnsæi er hluti endurreisnarinnar Í umræddri skýrslu, sem einnig er að finna á vef stjórnarráðsins, er hugað að grundvallarreglum sem stjórnvöld víða um lönd styðjast við og má gera ráð fyrir að teknar verði upp hér á landi. Nefna má fimm slíkar reglur. Ÿ Sá sem biður um upplýsingar á að fá þær. Ganga skal svo langt sem lög og reglur leyfa. Ÿ Upplýsingar eiga að vera á einföldu og skýru máli. Ÿ Upplýsingar sem miðlað er eiga að vera réttar. Þær eiga að vera mikilvægar og gagnast fyrirspyrjanda. Ÿ Upplýsingar á að láta í té svo fljótt sem auðið er. Ÿ Réttar upplýsingar eiga að komist til réttra einstaklinga í réttum tilvikum. Aðgengi að upplýsingum á að auðvelda og jafna svo sem kostur er. Greið upplýsingamiðlun er hluti lýðræðisins og bætir það undantekningalaust. Upplýstir einstaklingar meta hlutina sjálfstætt og taka síður gagnrýnislaust við öllu sem þeim er rétt. Þeir eiga auðveldara með að greina sannleikann frá rangfærslum og ósannindum. Nauðsynlegt er að uppræta leyndarhyggjuna sem hreiðraði um sig í íslensku þjóðlífi í áratugi. Leyndarhyggjan átti drjúgan þátt í því að illa fór haustið 2008 þegar bankarnir hrundu. Að uppræta hana er hluti endurreisnarinnar.
Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun
Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar
Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun
Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir Skoðun