Er athvarf í vestrænni samvinnu? Þröstur Ólafsson skrifar 19. janúar 2011 06:00 Þann 8. jan. sl. ritaði ég grein hér í Fréttablaðið þar sem sá kostur var skoðaður að við Íslendingar tækjum kúrsinn einir og óstuddir inn í framtíðina og treystum á mátt okkar og megin, innan vestrænnar samstöðu. Skoðum það nánar því eðlilega er mörgum það hugþekkt. Þau tvö stórveldi sem mest láta að sér kveða í okkar heimshluta eru Bandaríkin og Kína. Í samanburði við þau eru öll einstök Evrópuríki veikburða og þau öflugustu ná ekki meðalstærð. Evrópusambandið rekur enga sameiginlega utanríkispólitík og ríkin tala þar hvert með sínu nefi. Þar er ekkert samþjappað vald til staðar. Allt frá stríðslokum hefur Ísland skilgreint sig sem hluta af hinum vestræna heimi, og einkum hallast að Bandaríkjunum. Við erum vestrænt lýðræðisríki með menningu, tungumál og sið sem á evrópskan uppruna. Vestræn samvinna var lausnarorð margra. Enn heyrast raddir sem telja hagsmunum okkar best borgið við hliðina á Bandaríkjunum, þótt ljóst virðist að áhugi þeirra á norðurslóðum sé nánast enginn. Hvaða hald er í vestrænni samvinnu á tímum hnattvæðingar, er til eitthvert afl sem tekur ákvarðanir í nafni Vesturlanda? Bandaríkin og Kína Vesturlönd voru Vestur-Evrópulöndin, Kanada, Nýja-Sjáland og Ástralía auk forysturíkisins Bandaríkjanna. Kalda stríðið fólst í ágreiningi og átökum þessa ríkjahóps og Sovétríkjanna. Með hruni Sovétríkjanna og falli Berlínarmúrsins breyttist heimsmyndin. Bandaríkin drógu sig fljótlega út úr hópnum og fóru að spila ein. Eftir afar öran vöxt Kína hefur orðið til nýtt valdalegt tvíeyki á heimsvísu. Bandaríkin og Kína takast á en leitast jafnframt eftir málamiðlun. En ólíkt þeim hernaðarlega tvíleik sem einkenndi kalda stríðið og átökin við Sovétríkin þurfa Bandaríkin enga bandamenn í sérlegu sambandi sínu við Kína. Bandaríkin þurfa enga hermenn, ekki skriðdreka, flugvélar eða hernaðaraðstöðu frá vestrænum bandamönnum vegna Kína. Þeir gera samkomulag við Kína þvert á vilja Vestur-Evrópuríkjanna, ef þeim sýnist svo. Öll Vestur-Evrópa finnur fyrir áhugaleysi þeirra á þessum heimshluta, ekki hvað síst Norðmenn. Jafnvel Þjóðverjar, sem ásamt Bretum hafa verið helstu bandamenn Ameríku í Evrópu, finna fyrir því hve hagsmunagæsla Bandaríkjanna færist hratt austur á bóginn. Þótt sameiginlegar varnir séu enn skipulagðar innan NATO er framtíð þess óljós. Samstaða Vesturlanda liðin Þetta segir okkur að ekkert hefðbundið vestrænt bandalag er í boði lengur og ekkert bandarískt skjól til að skríða í. Vestrænt valdsvæði er ekki valkostur sem bandamaður í hvikulum heimi. Það sem við höfum kallað vestræna samvinnu skiptist nú upp í evrópskt samstarf og ameríska einstefnu, sem einbeinir kröftum sínum að Austurlöndum. Fortíðarhyggja má ekki yfirbuga heilbrigða skynsemi. Samstarf um vestræna samvinnu er að daga uppi. Það breytir því ekki að pólitískt gildismat okkar er vestrænt. Þótt sú samstaða vestrænna ríkja sem myndaðist í heimstyrjöldinni og hertist síðan í kalda stríðinu fjari nú út er það vonandi að þessar þjóðir muni áfram bregða sverði og halda skildi fyrir lýðræði og mannréttindi. Vonandi eitrar þráin eftir málamiðlun við Kína ekki vestræna dómgreind svo að farið verði að apa eftir og réttlæta þá harðstjórn sem þar ríkir. Við sáum framan í bandamenn Kínverja á lista þjóða sem lýstu samstöðu með þeim vegna veitingar friðarverðlauna Nóbels. Það var ekki féleg sveit. Það voru ekki þjóðir sem gaman væri að vera í slagtogi með. Skelfilegar eru hugdettur sumra áhrifamanna um Kínaveldi sem vænlegan bandamann. Það er gott að langt er til Kína. Hitt er rétt að við þurfum bandamenn. Athvarf í vinabandalagi Þegar Bandaríkin draga sig úr vestrænni samstöðu, sem við höfum litið á sem utanríkispólitísk heimkynni okkar, eigum við Íslendingar engan annan valkost en Evrópu, sem þrátt fyrir erfiðar fæðingarhríðir er athvarf og von lítilla evrópskra þjóða, sem vilja láta rödd sína heyrast í nýrri og flóknari heimsmynd. Að vera ein á báti, eins og félagarnir lengst til vinstri og hægri telja vænlegast, er heimssýn frumbýlingsins á heiðinni - draumórar. Árið 1949 tók Alþingi ákvörðun um að bindast Vesturveldunum. Sú ákvörðun var umdeild en affarasæl. Við fundum öryggi og fengum viðspyrnu. Við beittum aðild okkar að sameiginlegu bandalagi til að láta rödd okkar heyrast, fá stuðning bæði við meint og mikilvæg hagsmunamál. Annars hefðum við lent í kröppum dansi ein með Sovétið ógnandi og lofandi annars vegar en Bandaríkin hinum megin. Við hefðum orðið hættulegt bitbein. Átök stórvelda eru engir barnaleikir. Þeir verða það heldur ekki á 21. öld. Í þeim átökum, hvert sem form þeirra verður, er betra að vera með vinum og jafningjum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þröstur Ólafsson Mest lesið Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir Skoðun Halldór 07.06.2025 Halldór Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Þann 8. jan. sl. ritaði ég grein hér í Fréttablaðið þar sem sá kostur var skoðaður að við Íslendingar tækjum kúrsinn einir og óstuddir inn í framtíðina og treystum á mátt okkar og megin, innan vestrænnar samstöðu. Skoðum það nánar því eðlilega er mörgum það hugþekkt. Þau tvö stórveldi sem mest láta að sér kveða í okkar heimshluta eru Bandaríkin og Kína. Í samanburði við þau eru öll einstök Evrópuríki veikburða og þau öflugustu ná ekki meðalstærð. Evrópusambandið rekur enga sameiginlega utanríkispólitík og ríkin tala þar hvert með sínu nefi. Þar er ekkert samþjappað vald til staðar. Allt frá stríðslokum hefur Ísland skilgreint sig sem hluta af hinum vestræna heimi, og einkum hallast að Bandaríkjunum. Við erum vestrænt lýðræðisríki með menningu, tungumál og sið sem á evrópskan uppruna. Vestræn samvinna var lausnarorð margra. Enn heyrast raddir sem telja hagsmunum okkar best borgið við hliðina á Bandaríkjunum, þótt ljóst virðist að áhugi þeirra á norðurslóðum sé nánast enginn. Hvaða hald er í vestrænni samvinnu á tímum hnattvæðingar, er til eitthvert afl sem tekur ákvarðanir í nafni Vesturlanda? Bandaríkin og Kína Vesturlönd voru Vestur-Evrópulöndin, Kanada, Nýja-Sjáland og Ástralía auk forysturíkisins Bandaríkjanna. Kalda stríðið fólst í ágreiningi og átökum þessa ríkjahóps og Sovétríkjanna. Með hruni Sovétríkjanna og falli Berlínarmúrsins breyttist heimsmyndin. Bandaríkin drógu sig fljótlega út úr hópnum og fóru að spila ein. Eftir afar öran vöxt Kína hefur orðið til nýtt valdalegt tvíeyki á heimsvísu. Bandaríkin og Kína takast á en leitast jafnframt eftir málamiðlun. En ólíkt þeim hernaðarlega tvíleik sem einkenndi kalda stríðið og átökin við Sovétríkin þurfa Bandaríkin enga bandamenn í sérlegu sambandi sínu við Kína. Bandaríkin þurfa enga hermenn, ekki skriðdreka, flugvélar eða hernaðaraðstöðu frá vestrænum bandamönnum vegna Kína. Þeir gera samkomulag við Kína þvert á vilja Vestur-Evrópuríkjanna, ef þeim sýnist svo. Öll Vestur-Evrópa finnur fyrir áhugaleysi þeirra á þessum heimshluta, ekki hvað síst Norðmenn. Jafnvel Þjóðverjar, sem ásamt Bretum hafa verið helstu bandamenn Ameríku í Evrópu, finna fyrir því hve hagsmunagæsla Bandaríkjanna færist hratt austur á bóginn. Þótt sameiginlegar varnir séu enn skipulagðar innan NATO er framtíð þess óljós. Samstaða Vesturlanda liðin Þetta segir okkur að ekkert hefðbundið vestrænt bandalag er í boði lengur og ekkert bandarískt skjól til að skríða í. Vestrænt valdsvæði er ekki valkostur sem bandamaður í hvikulum heimi. Það sem við höfum kallað vestræna samvinnu skiptist nú upp í evrópskt samstarf og ameríska einstefnu, sem einbeinir kröftum sínum að Austurlöndum. Fortíðarhyggja má ekki yfirbuga heilbrigða skynsemi. Samstarf um vestræna samvinnu er að daga uppi. Það breytir því ekki að pólitískt gildismat okkar er vestrænt. Þótt sú samstaða vestrænna ríkja sem myndaðist í heimstyrjöldinni og hertist síðan í kalda stríðinu fjari nú út er það vonandi að þessar þjóðir muni áfram bregða sverði og halda skildi fyrir lýðræði og mannréttindi. Vonandi eitrar þráin eftir málamiðlun við Kína ekki vestræna dómgreind svo að farið verði að apa eftir og réttlæta þá harðstjórn sem þar ríkir. Við sáum framan í bandamenn Kínverja á lista þjóða sem lýstu samstöðu með þeim vegna veitingar friðarverðlauna Nóbels. Það var ekki féleg sveit. Það voru ekki þjóðir sem gaman væri að vera í slagtogi með. Skelfilegar eru hugdettur sumra áhrifamanna um Kínaveldi sem vænlegan bandamann. Það er gott að langt er til Kína. Hitt er rétt að við þurfum bandamenn. Athvarf í vinabandalagi Þegar Bandaríkin draga sig úr vestrænni samstöðu, sem við höfum litið á sem utanríkispólitísk heimkynni okkar, eigum við Íslendingar engan annan valkost en Evrópu, sem þrátt fyrir erfiðar fæðingarhríðir er athvarf og von lítilla evrópskra þjóða, sem vilja láta rödd sína heyrast í nýrri og flóknari heimsmynd. Að vera ein á báti, eins og félagarnir lengst til vinstri og hægri telja vænlegast, er heimssýn frumbýlingsins á heiðinni - draumórar. Árið 1949 tók Alþingi ákvörðun um að bindast Vesturveldunum. Sú ákvörðun var umdeild en affarasæl. Við fundum öryggi og fengum viðspyrnu. Við beittum aðild okkar að sameiginlegu bandalagi til að láta rödd okkar heyrast, fá stuðning bæði við meint og mikilvæg hagsmunamál. Annars hefðum við lent í kröppum dansi ein með Sovétið ógnandi og lofandi annars vegar en Bandaríkin hinum megin. Við hefðum orðið hættulegt bitbein. Átök stórvelda eru engir barnaleikir. Þeir verða það heldur ekki á 21. öld. Í þeim átökum, hvert sem form þeirra verður, er betra að vera með vinum og jafningjum.
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson Skoðun
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun