Brotin sál Lára Kristín Brynjólfsdóttir skrifar 4. desember 2010 07:00 Í þessu truflaða efnahagsástandi sem herjar yfir Íslendinga hafa margar sálir týnt viðverustað sínum hér á jörðu niðri. Töpuð barátta við geðræna sjúkdóma er nánast daglegur viðburður. Enginn skilur sjálfselsku þeirra sem reyna svo dramatískar aðferðir til að komast í hina hinstu hvílu. Algerlega án skilnings hvað gengið hefur á áður en slíkri aðferð var beitt. Sjálfsvíg eru fordæmd í nútíma samfélagi. Aðstoð ætti að vera til staðar svo þessari aðferð þurfi ekki að beita. Sú er ekki raunin, brotnu einstaklingarnir verða hvað mest fyrir mótlæti og afleiðingum kreppunnar. Fjölskylda og vinir virðast koma fram í hópum eftir að aðstandandi kveður heiminn en voru hvergi sjáanlegir á meðan baráttan var svo hörð. Í öll mín 26 ár í þessu lífi hef ég aldrei hitt eins vel uppbyggða og notalega einstaklinga og þá sem þurfa hvað mest á kerfinu að halda. Æðruleysi, skilningur og umhyggja skín úr augum þessara brotnu einstaklinga sem og þreyta og valdleysi á eigin líðan. Það er erfitt að hafa ekki hlutlæg einkenni; marblett, sár eða kúlu sem við getum sýnt til að fá skilninginn sem svo mikil þörf er á. Erfitt er að leita að þeirri aðstoð sem nauðsynleg er. Oft vegna feluleikja til þess að halda nafni og ímynd, um leið og sjúkdómseinkenni fara að aukast verður heimurinn öðruvísi en áður. Oft er erfitt að muna hvað var venjulegt, ef gleymska um hið raunverulega fer að bæra á sér, hvernig er þá hægt að ná markmiðum um fyrra ástand og bata án hjálpar? Væntumþykja fyrir vanlíðaninni er slík að erfitt er að skilja við hana. Opnunartími göngudeildar geðdeildar hefur rýrnað um helming, deildum hefur fækkað og almennri aðstoð við þá sjúku hefur farið hrakandi svo um munar. Sálbrotin einstaklingur veit hreinlega ekki hvert leita skal eftir takmörkuðu aðstoðinni sem er í boði. Tilfellum hefur fjölgað af sálum sem gátu ekki lifað undir þeim þrýstingi sem slíkur sjúkdómur hefur í för með sér. Vinir, vandamenn og almennir borgarar hafa oft á tíðum takmarkaðan skilning á þessum brotna einstakling sem er þeim þó svo náinn. Við hin sjúku höfum líka takmarkaða þolinmæði, við búum ekki svo vel að geta hundsað okkar frávik, við getum ekki tekið okkur pásu og sniðgengið okkar ástand. Mér þykir hlægilegt en þó framar öllu grátlegt hvernig ætlast er til af okkur að við tökum frí frá veikindum okkar á sumartíma. Deildir sem eru ætíð fullar loka og rúmum fækkar um meira en helming. Einstaklingur hefur fimm klukkustundir á dag til að nálgast þá aðstoð sem hann telur sig þurfa. Það eru fordómar fyrir geðrænum vandamálum. Hræðsla er mikil við þessar sjúku sálir og þarfir þeirra. Oft eru þeir sjúku ekki síður með fordóma og fyrirlíta sjálfa sig fyrir að verða öðruvísi. Bráðamóttaka, lögregla og sjúkraflutningamenn sýna mjög mismunandi hegðun. Sumir hafa þó þann eiginleika að geta gefið brotinni sál þann stuðning og andlega gjöf sem hann þarf á að halda á neyðarstund. En það er því miður mun sjaldgæfara en við höldum. Ætlast er til af okkur að við séum eðlileg, sýnum rétta hegðun. Þó fáum við ekki að vera með. Við erum alltaf hálf utanvelta. Alein ef svo má að orði komast. Þeir einstaklingar sem gefast upp, gefast ekki bara upp á eigin sjúkdóm og vanlíðan heldur einnig á því stóra skarði sem félagsleg tengsl gefa. Það er aldrei litið á okkur sömu augum fyrir og eftir andleg veikindi. Hugsið um þær brotnu sálir sem kvatt hafa þennan heim. Hugsið um vanlíðanina og mótlætið sem sá einstaklingur hefur mögulega mætt á sinni ferð um lífið. Hugsið um þessa hrottafengnu aðferð sem einstaklingur er tilbúinn að leggja á sig til þess að komast frá þessum heimi í þann næsta. Við fæðumst ekki í þennan heim með þrá um að vera frábrugðin, okkur finnst hræðilegt að geta ekki verið eins og hinir. Veikindi verða partur af persónuleika, og persónuleikanum verður ekki auðveldlega breytt. Horfðu upp til brotinnar sálar. Það er sterkur einstaklingur á bak við hana. Mjög sárt þykir mér þó að hugsa til þeirra einstaklinga sem lifðu ekki sumarið af. Svo margir hafa fallið fyrir eigin hendi í þessu þjóðfélagsástandi. Þjóðfélagið er svo upptekið af því að ná endum saman að mannleg umhyggja gleymist. Ég las um það á síðu Hugarafls að kertafleyting hafði verið fyrir þá sem tapað hafa baráttu sinni við geðsjúkdóm. Aldrei las ég um það í fréttum, þó var haldin fjölmenn hátíð um baráttu við fordóma . Við megum ekki vera svona blind á þetta ástand. Við verðum að gera eitthvað í þessu. Afhverju öll þessi þögn? Afhverju kemur ölvun í fréttunum? Afhverju kemur ekki frétt um þann eistakling sem kvaddi lífið á hrottafenginn hátt og krafist svara um það hvar aðstoðin var fyrir hann. Ég held að margir af þeim sem vinna innan veggja spítala megi VAKNA UPP. Það er vel hægt að hjálpa. En það er svo erfitt að nálgast aðstoðina í þessum bága fjárhag þar sem peningar skipta meira máli orðið en líf. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinsælast 2010 Mest lesið Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Sjá meira
Í þessu truflaða efnahagsástandi sem herjar yfir Íslendinga hafa margar sálir týnt viðverustað sínum hér á jörðu niðri. Töpuð barátta við geðræna sjúkdóma er nánast daglegur viðburður. Enginn skilur sjálfselsku þeirra sem reyna svo dramatískar aðferðir til að komast í hina hinstu hvílu. Algerlega án skilnings hvað gengið hefur á áður en slíkri aðferð var beitt. Sjálfsvíg eru fordæmd í nútíma samfélagi. Aðstoð ætti að vera til staðar svo þessari aðferð þurfi ekki að beita. Sú er ekki raunin, brotnu einstaklingarnir verða hvað mest fyrir mótlæti og afleiðingum kreppunnar. Fjölskylda og vinir virðast koma fram í hópum eftir að aðstandandi kveður heiminn en voru hvergi sjáanlegir á meðan baráttan var svo hörð. Í öll mín 26 ár í þessu lífi hef ég aldrei hitt eins vel uppbyggða og notalega einstaklinga og þá sem þurfa hvað mest á kerfinu að halda. Æðruleysi, skilningur og umhyggja skín úr augum þessara brotnu einstaklinga sem og þreyta og valdleysi á eigin líðan. Það er erfitt að hafa ekki hlutlæg einkenni; marblett, sár eða kúlu sem við getum sýnt til að fá skilninginn sem svo mikil þörf er á. Erfitt er að leita að þeirri aðstoð sem nauðsynleg er. Oft vegna feluleikja til þess að halda nafni og ímynd, um leið og sjúkdómseinkenni fara að aukast verður heimurinn öðruvísi en áður. Oft er erfitt að muna hvað var venjulegt, ef gleymska um hið raunverulega fer að bæra á sér, hvernig er þá hægt að ná markmiðum um fyrra ástand og bata án hjálpar? Væntumþykja fyrir vanlíðaninni er slík að erfitt er að skilja við hana. Opnunartími göngudeildar geðdeildar hefur rýrnað um helming, deildum hefur fækkað og almennri aðstoð við þá sjúku hefur farið hrakandi svo um munar. Sálbrotin einstaklingur veit hreinlega ekki hvert leita skal eftir takmörkuðu aðstoðinni sem er í boði. Tilfellum hefur fjölgað af sálum sem gátu ekki lifað undir þeim þrýstingi sem slíkur sjúkdómur hefur í för með sér. Vinir, vandamenn og almennir borgarar hafa oft á tíðum takmarkaðan skilning á þessum brotna einstakling sem er þeim þó svo náinn. Við hin sjúku höfum líka takmarkaða þolinmæði, við búum ekki svo vel að geta hundsað okkar frávik, við getum ekki tekið okkur pásu og sniðgengið okkar ástand. Mér þykir hlægilegt en þó framar öllu grátlegt hvernig ætlast er til af okkur að við tökum frí frá veikindum okkar á sumartíma. Deildir sem eru ætíð fullar loka og rúmum fækkar um meira en helming. Einstaklingur hefur fimm klukkustundir á dag til að nálgast þá aðstoð sem hann telur sig þurfa. Það eru fordómar fyrir geðrænum vandamálum. Hræðsla er mikil við þessar sjúku sálir og þarfir þeirra. Oft eru þeir sjúku ekki síður með fordóma og fyrirlíta sjálfa sig fyrir að verða öðruvísi. Bráðamóttaka, lögregla og sjúkraflutningamenn sýna mjög mismunandi hegðun. Sumir hafa þó þann eiginleika að geta gefið brotinni sál þann stuðning og andlega gjöf sem hann þarf á að halda á neyðarstund. En það er því miður mun sjaldgæfara en við höldum. Ætlast er til af okkur að við séum eðlileg, sýnum rétta hegðun. Þó fáum við ekki að vera með. Við erum alltaf hálf utanvelta. Alein ef svo má að orði komast. Þeir einstaklingar sem gefast upp, gefast ekki bara upp á eigin sjúkdóm og vanlíðan heldur einnig á því stóra skarði sem félagsleg tengsl gefa. Það er aldrei litið á okkur sömu augum fyrir og eftir andleg veikindi. Hugsið um þær brotnu sálir sem kvatt hafa þennan heim. Hugsið um vanlíðanina og mótlætið sem sá einstaklingur hefur mögulega mætt á sinni ferð um lífið. Hugsið um þessa hrottafengnu aðferð sem einstaklingur er tilbúinn að leggja á sig til þess að komast frá þessum heimi í þann næsta. Við fæðumst ekki í þennan heim með þrá um að vera frábrugðin, okkur finnst hræðilegt að geta ekki verið eins og hinir. Veikindi verða partur af persónuleika, og persónuleikanum verður ekki auðveldlega breytt. Horfðu upp til brotinnar sálar. Það er sterkur einstaklingur á bak við hana. Mjög sárt þykir mér þó að hugsa til þeirra einstaklinga sem lifðu ekki sumarið af. Svo margir hafa fallið fyrir eigin hendi í þessu þjóðfélagsástandi. Þjóðfélagið er svo upptekið af því að ná endum saman að mannleg umhyggja gleymist. Ég las um það á síðu Hugarafls að kertafleyting hafði verið fyrir þá sem tapað hafa baráttu sinni við geðsjúkdóm. Aldrei las ég um það í fréttum, þó var haldin fjölmenn hátíð um baráttu við fordóma . Við megum ekki vera svona blind á þetta ástand. Við verðum að gera eitthvað í þessu. Afhverju öll þessi þögn? Afhverju kemur ölvun í fréttunum? Afhverju kemur ekki frétt um þann eistakling sem kvaddi lífið á hrottafenginn hátt og krafist svara um það hvar aðstoðin var fyrir hann. Ég held að margir af þeim sem vinna innan veggja spítala megi VAKNA UPP. Það er vel hægt að hjálpa. En það er svo erfitt að nálgast aðstoðina í þessum bága fjárhag þar sem peningar skipta meira máli orðið en líf.
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar