Hamfarir ársins óvenju skæðar 30. desember 2010 04:00 Líf milljóna manna fór algerlega úr skorðum vegna flóðanna í Pakistan síðla sumars. nordicphotos/AFP Náttúran hefur ekki verið jarðarbúum sérlega mild árið 2010. Rétt eins og sveiflur í veðuröfgum virðist mega rekja til hlýnunar jarðar hafa breyttir lífshættir gert mannkynið viðkvæmara fyrir náttúruhamförum. Árið sem senn er á enda hefur ekki bara fært jarðarbúum óvenjulegar veðursveiflur, kuldakastið vestan hafs og austan núna um jólin og hitabylgjurnar sem gerðu meðal annars Rússum lífið leitt í sumar. Náttúruhamfarir hafa einnig verið skæðari þetta árið. Í það minnsta hafa þær kostað fleira fólk lífið en þekkst hefur áratugum saman. Alls er talið að jarðskjálftar, flóð, eldgos, aurskriður, þurrkar og fárviðri af ýmsu tagi hafi orðið 260 þúsund manns að bana það sem af er árinu. Mestu munar þar um jarðskjálftann á Haítí í byrjun ársins, en þar fórust líklega hátt í 230 þúsund manns. Til samanburðar má nefna að árið 2009 urðu dauðsföll af völdum náttúruhamfara 15 þúsund, eða 17 sinnum færri en í ár. Breyttir lífshættirSnjóþyngsli í New York Harkalegt kuldakast með óvenju miklu fannfergi raskaði áætlunum milljóna manna um jólin bæði í norðanverðri Evrópu og í Bandaríkjunum. nordicphotos/AFPÞetta þýðir þó ekki að náttúruhamfarir hafi verið neitt mikið algengari eða öflugri í ár en flest önnur ár. Rétt eins og hlýnun jarðar eykur á sveiflur í veðurfari hafa breytingar á lífsháttum fólks átt sinn þátt í því hversu margir láta lífið. Þeir sem rannsakað hafa náttúruhamfarir benda á að mannfjölgun og breyttir lífshættir manna hafi gert mannkynið viðkvæmara fyrir en áður. Til dæmis býr æ fleira fólk á æ þéttbýlli stórborgarsvæðum, oft í hrörlegum húsakynnum, sem þýðir að fleira fólk er í hættu statt þegar hamfarir ríða yfir. Mörg þessi þéttbýlu stórborgarflæmi eru þar að auki á þekktum jarðskjálftasvæðum eða flóðasvæðum. Ef jarðskjálftinn sem kom á Haítí í byrjun ársins hefði orðið á sama stað árið 1985 hefðu líklega um 80 þúsund manns látið lífið, hefur AP-fréttastofan eftir Richard Olson, en hann er deildarstjóri við Alþjóðaháskólann í Flórída. Sjálfskaparvíti„Við höfum skapað þau skilyrði að allt það minnsta sem jörðin gerir hefur áhrif langt umfram það sem búast hefði mátt við,“ segir Debarati Guha Sapir hjá Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni WHO. „Það er næstum eins og stjórnmálin, bæði stefnumótun stjórnvalda og stefnan í þróunarmálum, hjálpi jörðinni nú til þess að hefna sín frekar en að vernda fólk gegn henni.“ Náttúruhamfarirnar eru þar að auki ekki einar um að valda erfiðum mannraunum, því tæknin á þar sinn hlut að máli, eins og til dæmis með olíuslysinu í Mexíkóflóa eða námuslysinu í Síle. HitasveiflurHitasveiflur ársins hafa einnig verið óvenju öfgafullar. Þannig hrjáðu miklar frosthörkur meðal annars íbúa í Rússlandi og Kína, en árið ætlar engu að síður að verða eitt það heitasta í sögunni og hafa hitametin meðal annars fallið í Rússlandi, Bandaríkjunum og í Pakistan. Ofan á þetta bættist svo kuldatíðin nú í desember, sem setti strik í jólahaldið hjá mörgum, sem ýmist komust ekki í tæka tíð heim í faðm fjölskyldunnar eða komust ekki burt í fríið. Margir telja þessa vetrarhörku ótvírætt merki þess að ekkert sé hæft í fullyrðingum vísindamanna um hlýnun jarðar. Hvernig í ósköpunum ættu óvenju miklir kuldar að stafa af almennri hlýnun? „Hlýnun jarðar þýðir ekki að í hverjum einasta mánuði verði hlýrra alls staðar á jörðinni,“ svarar breski rithöfundurinn George Monbiot þessum röddum í dálki sínum í The Guardian: „Til þess eru meðaltölin: Þau setja viðburði á hverjum stað í samhengi.“ Hann segir öll rök vísindanna benda til þess að kuldarnir í Evrópu tengist einmitt óvenju mikum hlýindum annars staðar. Einnig af mannavöldumMiklar tafir á flugi, lestarferðum og öðrum samgöngum fyrir jólin skrifast þó ekki eingöngu á reikning náttúrunnar. Þótt kuldar hafi verið miklir og snjókoman sums staðar með meira móti, þá hafa bæði samgönguyfirvöld og stjórnendur flugvalla, járnbrautarstöðva og annarra samgönguleiða verið gagnrýnd fyrir að vera ekki undir þessa veðráttu búin. Sömu sögu er að segja frá Rússlandi þegar hitarnir miklu gengu þar yfir í sumar, með skógareldum og kæfandi reykmengun. Stjórnvöld voru sökuð um að bregðast ekki rétt við og vera vanbúin undir hamfarir af þessu tagi. Loftslagsmál Mest lesið Krefjast bóta á umferðaröryggi í kjölfar alvarlegs slyss sjö ára drengs Innlent Segir mögulegt að hundurinn sé á lífi Innlent Stór lögregluaðgerð í Laugardal Innlent Vill palestínska fánann niður við ráðhúsið Innlent Þingflokksformenn semja inn í nóttina Innlent Minnihluti verði að sætta sig við að hann sé ekki við völd Innlent Taldi ekki ástæðu til að kalla inn varamann á meðan hún fór í frí Innlent Verði svo gott sem heimilislaus í Kópavogi Innlent Hefði stoppað Magga Mix á punktinum Innlent Væri hræddari við loftárásir en Palestínumenn væri hún í Palestínu Innlent Fleiri fréttir Stóra og fallega frumvarpið verður að lögum Voru á há-áhættu lista BBC fyrir Glastonbury Fjöldi flugferða felldur niður vegna verkfalls franskra flugumferðarstjóra Danskur covid-samsærissinni bendlaður við rússneskan upplýsingahernað Trúarhópar mótmæla Zúmba-kennslu á Indlandi Stjórnlaus gróðureldur ógnar heimilum á Krít „Stóra og fallega frumvarpið“ enn í limbó á þinginu Combs áfram í gæsluvarðhaldi Sautján ára drengur drukknaði á Hróarskeldu Játar að hafa myrt fjórmenningana í Idaho Jimmy Swaggart allur Evrópuríkjum leyft að nota kolefnisjöfnun erlendis í fyrsta skipti Diddy sakfelldur í tveimur af fimm ákæruliðum Boðar arftaka Dalai Lama Paramount lúffar fyrir Trump og greiðir bætur vegna Kamölu Táningsstúlkan sem lést var að teyma íslenskan hest Maðurinn sem fann upp mew-ið er látinn Handtóku stjórnendur sjúkrahússins vegna ætlaðra barnsdrápa Trans konur fá ekki að keppa og Thomas svipt metunum Segja gengið á birgðirnar og hætta við vopnasendingar til Úkraínu Ísraelsmenn hafi gengist við skilyrðum vopnahlés Kviðdómur komst að niðurstöðu í fjórum fimm ákæruliða Diddy „Stóra fallega frumvarpið“ í gegn á einu atkvæði Öldungur dæmdur fyrir meira en hálfrar aldar gamalt morð Forsætisráðherra Taílands vikið úr embætti Fjarlægja loftslagsskýrslur og ætla að hætta að fjármagna rannsóknir Óeirðir í Tyrklandi vegna umdeildrar skopmyndar Rauðar viðvaranir víða í Evrópu vegna hitans Segja niðurskurð á þróunaraðstoð hafa skelfilegar afleiðingar Óvissa uppi um „stóra og fallega“ frumvarpið og Musk hótar hefndum Sjá meira
Náttúran hefur ekki verið jarðarbúum sérlega mild árið 2010. Rétt eins og sveiflur í veðuröfgum virðist mega rekja til hlýnunar jarðar hafa breyttir lífshættir gert mannkynið viðkvæmara fyrir náttúruhamförum. Árið sem senn er á enda hefur ekki bara fært jarðarbúum óvenjulegar veðursveiflur, kuldakastið vestan hafs og austan núna um jólin og hitabylgjurnar sem gerðu meðal annars Rússum lífið leitt í sumar. Náttúruhamfarir hafa einnig verið skæðari þetta árið. Í það minnsta hafa þær kostað fleira fólk lífið en þekkst hefur áratugum saman. Alls er talið að jarðskjálftar, flóð, eldgos, aurskriður, þurrkar og fárviðri af ýmsu tagi hafi orðið 260 þúsund manns að bana það sem af er árinu. Mestu munar þar um jarðskjálftann á Haítí í byrjun ársins, en þar fórust líklega hátt í 230 þúsund manns. Til samanburðar má nefna að árið 2009 urðu dauðsföll af völdum náttúruhamfara 15 þúsund, eða 17 sinnum færri en í ár. Breyttir lífshættirSnjóþyngsli í New York Harkalegt kuldakast með óvenju miklu fannfergi raskaði áætlunum milljóna manna um jólin bæði í norðanverðri Evrópu og í Bandaríkjunum. nordicphotos/AFPÞetta þýðir þó ekki að náttúruhamfarir hafi verið neitt mikið algengari eða öflugri í ár en flest önnur ár. Rétt eins og hlýnun jarðar eykur á sveiflur í veðurfari hafa breytingar á lífsháttum fólks átt sinn þátt í því hversu margir láta lífið. Þeir sem rannsakað hafa náttúruhamfarir benda á að mannfjölgun og breyttir lífshættir manna hafi gert mannkynið viðkvæmara fyrir en áður. Til dæmis býr æ fleira fólk á æ þéttbýlli stórborgarsvæðum, oft í hrörlegum húsakynnum, sem þýðir að fleira fólk er í hættu statt þegar hamfarir ríða yfir. Mörg þessi þéttbýlu stórborgarflæmi eru þar að auki á þekktum jarðskjálftasvæðum eða flóðasvæðum. Ef jarðskjálftinn sem kom á Haítí í byrjun ársins hefði orðið á sama stað árið 1985 hefðu líklega um 80 þúsund manns látið lífið, hefur AP-fréttastofan eftir Richard Olson, en hann er deildarstjóri við Alþjóðaháskólann í Flórída. Sjálfskaparvíti„Við höfum skapað þau skilyrði að allt það minnsta sem jörðin gerir hefur áhrif langt umfram það sem búast hefði mátt við,“ segir Debarati Guha Sapir hjá Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni WHO. „Það er næstum eins og stjórnmálin, bæði stefnumótun stjórnvalda og stefnan í þróunarmálum, hjálpi jörðinni nú til þess að hefna sín frekar en að vernda fólk gegn henni.“ Náttúruhamfarirnar eru þar að auki ekki einar um að valda erfiðum mannraunum, því tæknin á þar sinn hlut að máli, eins og til dæmis með olíuslysinu í Mexíkóflóa eða námuslysinu í Síle. HitasveiflurHitasveiflur ársins hafa einnig verið óvenju öfgafullar. Þannig hrjáðu miklar frosthörkur meðal annars íbúa í Rússlandi og Kína, en árið ætlar engu að síður að verða eitt það heitasta í sögunni og hafa hitametin meðal annars fallið í Rússlandi, Bandaríkjunum og í Pakistan. Ofan á þetta bættist svo kuldatíðin nú í desember, sem setti strik í jólahaldið hjá mörgum, sem ýmist komust ekki í tæka tíð heim í faðm fjölskyldunnar eða komust ekki burt í fríið. Margir telja þessa vetrarhörku ótvírætt merki þess að ekkert sé hæft í fullyrðingum vísindamanna um hlýnun jarðar. Hvernig í ósköpunum ættu óvenju miklir kuldar að stafa af almennri hlýnun? „Hlýnun jarðar þýðir ekki að í hverjum einasta mánuði verði hlýrra alls staðar á jörðinni,“ svarar breski rithöfundurinn George Monbiot þessum röddum í dálki sínum í The Guardian: „Til þess eru meðaltölin: Þau setja viðburði á hverjum stað í samhengi.“ Hann segir öll rök vísindanna benda til þess að kuldarnir í Evrópu tengist einmitt óvenju mikum hlýindum annars staðar. Einnig af mannavöldumMiklar tafir á flugi, lestarferðum og öðrum samgöngum fyrir jólin skrifast þó ekki eingöngu á reikning náttúrunnar. Þótt kuldar hafi verið miklir og snjókoman sums staðar með meira móti, þá hafa bæði samgönguyfirvöld og stjórnendur flugvalla, járnbrautarstöðva og annarra samgönguleiða verið gagnrýnd fyrir að vera ekki undir þessa veðráttu búin. Sömu sögu er að segja frá Rússlandi þegar hitarnir miklu gengu þar yfir í sumar, með skógareldum og kæfandi reykmengun. Stjórnvöld voru sökuð um að bregðast ekki rétt við og vera vanbúin undir hamfarir af þessu tagi.
Loftslagsmál Mest lesið Krefjast bóta á umferðaröryggi í kjölfar alvarlegs slyss sjö ára drengs Innlent Segir mögulegt að hundurinn sé á lífi Innlent Stór lögregluaðgerð í Laugardal Innlent Vill palestínska fánann niður við ráðhúsið Innlent Þingflokksformenn semja inn í nóttina Innlent Minnihluti verði að sætta sig við að hann sé ekki við völd Innlent Taldi ekki ástæðu til að kalla inn varamann á meðan hún fór í frí Innlent Verði svo gott sem heimilislaus í Kópavogi Innlent Hefði stoppað Magga Mix á punktinum Innlent Væri hræddari við loftárásir en Palestínumenn væri hún í Palestínu Innlent Fleiri fréttir Stóra og fallega frumvarpið verður að lögum Voru á há-áhættu lista BBC fyrir Glastonbury Fjöldi flugferða felldur niður vegna verkfalls franskra flugumferðarstjóra Danskur covid-samsærissinni bendlaður við rússneskan upplýsingahernað Trúarhópar mótmæla Zúmba-kennslu á Indlandi Stjórnlaus gróðureldur ógnar heimilum á Krít „Stóra og fallega frumvarpið“ enn í limbó á þinginu Combs áfram í gæsluvarðhaldi Sautján ára drengur drukknaði á Hróarskeldu Játar að hafa myrt fjórmenningana í Idaho Jimmy Swaggart allur Evrópuríkjum leyft að nota kolefnisjöfnun erlendis í fyrsta skipti Diddy sakfelldur í tveimur af fimm ákæruliðum Boðar arftaka Dalai Lama Paramount lúffar fyrir Trump og greiðir bætur vegna Kamölu Táningsstúlkan sem lést var að teyma íslenskan hest Maðurinn sem fann upp mew-ið er látinn Handtóku stjórnendur sjúkrahússins vegna ætlaðra barnsdrápa Trans konur fá ekki að keppa og Thomas svipt metunum Segja gengið á birgðirnar og hætta við vopnasendingar til Úkraínu Ísraelsmenn hafi gengist við skilyrðum vopnahlés Kviðdómur komst að niðurstöðu í fjórum fimm ákæruliða Diddy „Stóra fallega frumvarpið“ í gegn á einu atkvæði Öldungur dæmdur fyrir meira en hálfrar aldar gamalt morð Forsætisráðherra Taílands vikið úr embætti Fjarlægja loftslagsskýrslur og ætla að hætta að fjármagna rannsóknir Óeirðir í Tyrklandi vegna umdeildrar skopmyndar Rauðar viðvaranir víða í Evrópu vegna hitans Segja niðurskurð á þróunaraðstoð hafa skelfilegar afleiðingar Óvissa uppi um „stóra og fallega“ frumvarpið og Musk hótar hefndum Sjá meira