Ný landsýn – breytt stefna Ingibjörg Sólrún Gísladóttir skrifar 31. desember 2008 00:01 Ein dýpsta heimskreppa hagsögunnar skall á í september 2008 þegar burðarvirki hins reglulausa hnattræna fjármagnsmarkaðar leystist upp fyrir augliti allrar heimsbyggðarinnar. Markaðurinn „leiðrétti" sig ekki sjálfur eins og markaðslögmálið hafði kennt heldur flanaði stjórnlaust að feigðarósi með vanmati áhættu og ofmati eigna. Á þremur mánuðum hafa iðnvædd ríki neyðst til að leggja stórfé úr sameiginlegum sjóðum til björgunaraðgerða. Hin stjórnlausa frjálshyggja hefur runnið sitt skeið á enda. NeyðaraðgerðirHin íslenska kreppa er bæði heimskreppa og heimatilbúin. Hún magnaðist ekki smátt og smátt eins og í öðrum löndum heldur skall á okkur eins og fullkomið fárviðri í byrjun október. Með hruni bankakerfisins fengu íslensk stjórnvöld í fangið verkefni sem er stærra og flóknara en nokkur dæmi eru um á síðari tímum. Fyrsta skylda ríkisstjórnarinnar var að sjá til þess að nýir bankar gætu risið á rústum hinna gömlu, að greiðslukerfi bankanna virkuðu og þjóðin gæti orðið sér úti um gjaldeyri fyrir nauðþurftum og til að stunda viðskipti við umheiminn. Allt þetta tókst. Eitt brýnasta verkefni sem ríkisstjórnin stendur nú andspænis er endurskipulagning alls fjármálakerfisins og þar eru Seðlabanki og Fjármálaeftirlit ekki undanskilið. Sú vinna er þegar hafin hvað varðar viðskiptabankana og á nýju ári verður stjórn og fyrirkomulag Seðlabankans og Fjármálaeftirlitsins tekið til sérstakrar skoðunar með það að markmiði að auka traustið á þessum mikilvægu eftirlitsstofnunum. Heimilin og fyrirtækin í landinu standa andspænis miklum erfiðleikum vegna samdráttar, verðbólgu, hárra stýrivaxta og mikillar lækkunar á gengi krónunnar. Ríkisstjórnin hefur þegar gripið til margháttaðra aðgerða til að mæta fólki og fyrirtækjum í greiðsluerfiðleikum en til að forða frekari upplausn í samfélaginu er nauðsynlegt að vinna með öllum tiltækum ráðum gegn fjölgun gjaldþrota og aukningu atvinnuleysis. Jafnaðarstefna í verkiFrá því að Samfylkingin tók við í ríkisstjórn vorið 2007 höfum við litið svo á að mikilvægasta hlutverk okkar væri að skapa hér á ný samfélag jöfnuðar og félagslegs réttlætis á Íslandi. Sjálfstæðisflokkurinn og Samfylkingin eru ólíkir flokkar, en þessi ríkisstjórn hefur stigið mikilvæg skref í velferðarmálum með aðgerðaáætlun í þágu barna og ungmenna, með stefnumótun um uppbyggingu hundruða hjúkrunarrýma fyrir aldraða, með því að koma í höfn því mikilvæga réttindamáli öryrkja að greiða þeim bætur án tillits til tekna maka, með verulegri hækkun lægstu lífeyrisbóta, hækkun skattleysismarka, hækkun tekjutengdra barnabóta, nýjum jafnréttislögum, með afnámi hinna illræmdu eftirlaunalaga og svo mætti lengi telja. Við lögðum á það mikla áherslu við endurskoðun fjárlaga á dögunum að verja þennan árangur og það tókst. Verkefni okkar á næsta ári verður að freista þess að verja grunnstoðir velferðarþjónustunnar. Það verður ekki auðvelt verkefni en forsenda þess að hér á landi verði sátt milli stjórnvalda og þjóðar er að byrðunum verði réttlátlega dreift á landsmenn, þannig að þeir sem mest hafa, beri þyngstar byrðar en aðrir léttari. Sýn til framtíðarÍslenskt samfélag mun draga marga lærdóma af atburðum haustsins. Einn sá mikilvægasti varðar tengsl okkar við umheiminn og hvernig við tryggjum okkur þá samstöðu nágranna okkar sem við getum ekki verið án. Í nútímanum eru heimsmálin heimamál og öfugt. Í okkar veröld er versti kosturinn að vera ekki með. Ef við skipum okkur hvergi í sveit á alþjóðavettvangi verðum við eins og bátskríli á úfnu hafi alþjóðlegra hræringa. Samfylkingin leggur á það höfuðáherslu að gefa skýr skilaboð um framtíðarskipan peningamála í landinu. Við teljum að hagsmunum Íslendinga sé best borgið í samstarfi við aðrar Evrópuþjóðir innan Evrópusambandsins og vonandi eru forsendur að skapast á stjórnmálasviðinu fyrir því að hægt verði að sækja um aðild á fyrri hluta næsta árs. Samhliða skýrri sýn til framtíðar þarf að móta gjörbreytta hagstjórn byggða á grundvallarafstöðu jafnaðarmanna þar sem tekjugrundvöllur samneyslunnar er tryggður og samfélag velferðar og ábyrgrar verðmætasköpunar í atvinnulífi fest í sessi. Við þurfum að skapa atvinnulífinu skilyrði til að dafna, með markvissum skrefum í átt til stöðugra gengis og lægri vaxta. Það verður ekki hjá því komist að spara tugi milljarða í ríkisbúskapnum á komandi ári og það verður best gert með því að hreinsa til í ríkisbúskapnum, og forgangsraða útgjöldum í samræmi við kröfur um almannaþjónustu. Við þurfum að lyfta Grettistaki á næstu misserum. Það verður gríðarlegt átak og engin pólitísk vinsældakeppni. Það verður erfiðast fyrst en árangurinn mun koma í ljós. Íslendingar munu sjá til nýs lands á nýju ári. Höfundur er utanríkisráðherra og formaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ingibjörg Sólrún Gísladóttir Mest lesið Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson Skoðun Ójöfnuður í fjármögnun nýsköpunarverkefna Elinóra Inga Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason skrifar Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal skrifar Skoðun Hamona Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Ógn og ofbeldi á vinnustöðum – hvað er til ráða Gísli Níls Einarsson skrifar Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson skrifar Skoðun Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ójöfnuður í fjármögnun nýsköpunarverkefna Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þjóð án máls – hver þegir, hver fær að tala? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar Skoðun Lýðræði og samfélagsmiðlar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun „Þú þarft ekki að skilja, bara virða“ Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Þetta er ekki tölfræði, heldu líf fólks Sandra B. Franks skrifar Skoðun Stjórnmálaklækir og hræsni Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Samfélag sem stendur saman Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Er biðin á enda? Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Lífsstílsvísindi og breytingaskeiðið Harpa Lind Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hærri skattar á ferðamenn draga úr tekjum ríkissjóðs Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Ég þarf ekki að læra íslensku til að búa hérna Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Ósýnilegu bjargráð lögreglumannsins Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Óttast Þorgerður úrskurð EFTA-dómstólsins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisþjóðin sem gleymdi dansinum Brogan Davison,Pétur Ármannsson skrifar Sjá meira
Ein dýpsta heimskreppa hagsögunnar skall á í september 2008 þegar burðarvirki hins reglulausa hnattræna fjármagnsmarkaðar leystist upp fyrir augliti allrar heimsbyggðarinnar. Markaðurinn „leiðrétti" sig ekki sjálfur eins og markaðslögmálið hafði kennt heldur flanaði stjórnlaust að feigðarósi með vanmati áhættu og ofmati eigna. Á þremur mánuðum hafa iðnvædd ríki neyðst til að leggja stórfé úr sameiginlegum sjóðum til björgunaraðgerða. Hin stjórnlausa frjálshyggja hefur runnið sitt skeið á enda. NeyðaraðgerðirHin íslenska kreppa er bæði heimskreppa og heimatilbúin. Hún magnaðist ekki smátt og smátt eins og í öðrum löndum heldur skall á okkur eins og fullkomið fárviðri í byrjun október. Með hruni bankakerfisins fengu íslensk stjórnvöld í fangið verkefni sem er stærra og flóknara en nokkur dæmi eru um á síðari tímum. Fyrsta skylda ríkisstjórnarinnar var að sjá til þess að nýir bankar gætu risið á rústum hinna gömlu, að greiðslukerfi bankanna virkuðu og þjóðin gæti orðið sér úti um gjaldeyri fyrir nauðþurftum og til að stunda viðskipti við umheiminn. Allt þetta tókst. Eitt brýnasta verkefni sem ríkisstjórnin stendur nú andspænis er endurskipulagning alls fjármálakerfisins og þar eru Seðlabanki og Fjármálaeftirlit ekki undanskilið. Sú vinna er þegar hafin hvað varðar viðskiptabankana og á nýju ári verður stjórn og fyrirkomulag Seðlabankans og Fjármálaeftirlitsins tekið til sérstakrar skoðunar með það að markmiði að auka traustið á þessum mikilvægu eftirlitsstofnunum. Heimilin og fyrirtækin í landinu standa andspænis miklum erfiðleikum vegna samdráttar, verðbólgu, hárra stýrivaxta og mikillar lækkunar á gengi krónunnar. Ríkisstjórnin hefur þegar gripið til margháttaðra aðgerða til að mæta fólki og fyrirtækjum í greiðsluerfiðleikum en til að forða frekari upplausn í samfélaginu er nauðsynlegt að vinna með öllum tiltækum ráðum gegn fjölgun gjaldþrota og aukningu atvinnuleysis. Jafnaðarstefna í verkiFrá því að Samfylkingin tók við í ríkisstjórn vorið 2007 höfum við litið svo á að mikilvægasta hlutverk okkar væri að skapa hér á ný samfélag jöfnuðar og félagslegs réttlætis á Íslandi. Sjálfstæðisflokkurinn og Samfylkingin eru ólíkir flokkar, en þessi ríkisstjórn hefur stigið mikilvæg skref í velferðarmálum með aðgerðaáætlun í þágu barna og ungmenna, með stefnumótun um uppbyggingu hundruða hjúkrunarrýma fyrir aldraða, með því að koma í höfn því mikilvæga réttindamáli öryrkja að greiða þeim bætur án tillits til tekna maka, með verulegri hækkun lægstu lífeyrisbóta, hækkun skattleysismarka, hækkun tekjutengdra barnabóta, nýjum jafnréttislögum, með afnámi hinna illræmdu eftirlaunalaga og svo mætti lengi telja. Við lögðum á það mikla áherslu við endurskoðun fjárlaga á dögunum að verja þennan árangur og það tókst. Verkefni okkar á næsta ári verður að freista þess að verja grunnstoðir velferðarþjónustunnar. Það verður ekki auðvelt verkefni en forsenda þess að hér á landi verði sátt milli stjórnvalda og þjóðar er að byrðunum verði réttlátlega dreift á landsmenn, þannig að þeir sem mest hafa, beri þyngstar byrðar en aðrir léttari. Sýn til framtíðarÍslenskt samfélag mun draga marga lærdóma af atburðum haustsins. Einn sá mikilvægasti varðar tengsl okkar við umheiminn og hvernig við tryggjum okkur þá samstöðu nágranna okkar sem við getum ekki verið án. Í nútímanum eru heimsmálin heimamál og öfugt. Í okkar veröld er versti kosturinn að vera ekki með. Ef við skipum okkur hvergi í sveit á alþjóðavettvangi verðum við eins og bátskríli á úfnu hafi alþjóðlegra hræringa. Samfylkingin leggur á það höfuðáherslu að gefa skýr skilaboð um framtíðarskipan peningamála í landinu. Við teljum að hagsmunum Íslendinga sé best borgið í samstarfi við aðrar Evrópuþjóðir innan Evrópusambandsins og vonandi eru forsendur að skapast á stjórnmálasviðinu fyrir því að hægt verði að sækja um aðild á fyrri hluta næsta árs. Samhliða skýrri sýn til framtíðar þarf að móta gjörbreytta hagstjórn byggða á grundvallarafstöðu jafnaðarmanna þar sem tekjugrundvöllur samneyslunnar er tryggður og samfélag velferðar og ábyrgrar verðmætasköpunar í atvinnulífi fest í sessi. Við þurfum að skapa atvinnulífinu skilyrði til að dafna, með markvissum skrefum í átt til stöðugra gengis og lægri vaxta. Það verður ekki hjá því komist að spara tugi milljarða í ríkisbúskapnum á komandi ári og það verður best gert með því að hreinsa til í ríkisbúskapnum, og forgangsraða útgjöldum í samræmi við kröfur um almannaþjónustu. Við þurfum að lyfta Grettistaki á næstu misserum. Það verður gríðarlegt átak og engin pólitísk vinsældakeppni. Það verður erfiðast fyrst en árangurinn mun koma í ljós. Íslendingar munu sjá til nýs lands á nýju ári. Höfundur er utanríkisráðherra og formaður Samfylkingarinnar.
Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar
Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir Skoðun