Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar 1. ágúst 2025 16:01 Nýleg ákvörðun Bandaríkjanna um að leggja 15% toll á íslenskar vörur sýnir okkur ekki eitthvað nýtt eða sérstakt tilvik í samskiptum þjóðanna. Hún minnir okkur einfaldlega á það sem hefur verið staðreynd í áratugi – jafnvel aldir: Bandaríkin eru ekki vinalegt stórveldi. Þau eru ránskapítalískt heimsveldi – samtvinnað auðhringum, hervaldi og alþjóðastofnunum sem þjóna hagsmunum vestrænnar yfirstéttar á dýran kostnað heimsbyggðarinnar. Ákvörðun Bandaríkjastjórnar um hækkun tolla á sér rætur í því að Ísland kaus að hlusta á eigin dómgreind og styðja rannsókn Alþjóðadómstólsins á stríðsglæpum Ísraels í Palestínu. Stjórnvöld hafa leyft okkur að viðurkenna að Ísrael stendur mögulega fyrir þjóðarmorði, þó það gerist ekki skýrara – og Bandaríkin svara því með efnahagslegu ofbeldi. Kanada sömuleiðis, og mun fleiri lönd, verða fyrir barðinu vegna þessa. Eru þetta lýðræðisleg samskipti meðal þjóða? Nei. Þetta er ofbeldi og kúgun – heimsvaldastefna í verki: Refsing fyrir að daðra við það að hafna meðsekt. Heimsvaldastefna sem við megum ekki gleyma Þetta er ekkert nýtt. Bandaríkin hafa í áratugi dulbúið alþjóðlega útþenslu sína sem vörn lýðræðis og frelsis, en í reynd hefur sú stefna byggst á hervaldi og árásárstríðum, undirförlum afskiptum og efnahagslegri kúgun – járnhnefi heimsvaldastefnunnar, sem beinst hefur að þjóðum sem neita að lúta yfirráðum Vestursins. Í Íran og Gvatemala steyptu Bandaríkin lýðræðislega kjörnum leiðtogum sem vildu nýta náttúruauðlindir í þágu eigin fólks – ekki bandarískra og breskra stórfyrirtækja. Í Síle, Indónesíu og Brasilíu studdu þau blóðug valdarán gegn vinstristjórnum. Í Indónesíu voru yfir hálf milljón manns myrtir árið 1965 í fjöldamorðum sem Bandaríkin studdu og skipulögðu beint – eins og skjalfest er í The Jakarta Method. Í Vietnam, Kambódíu og Laos myrtu þau milljónir í „stríði gegn kommúnisma“ sem var í raun stríð gegn sjálfstæði og þróun hnattræna suðursins. Í Níkaragva, El Salvador, Grenada, Panama og Haítí studdu þau valdarán, hernaðaryfirráð og fjöldamorð í nafni stöðugleika. Í Írak, Afghanistan, Líbíu og Sýrlandi beittu þau blekkingum, innrásum og loftárásum til að fella ríkisstjórnir og tryggja yfirráð þeirra yfir olíu og Mið-Austurlöndum. Þegar ekki er gripið til vopna, skræla þau þjóðir að innan í gegnum Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og Alþjóðabankann, sem skilyrða neyðarlán við niðurskurð, einkavæðingu og aðgengi vestrænna stórfyrirtækja að innviðum, auðlindum og vinnuafli fátækra þjóða. Þau beita dómsvaldinu sem vopni gegn óhlýðnum ríkjum – með refsiaðgerðum, lagalegum hótunum og útilokun frá alþjóðaviðskiptum – sérstaklega gagnvart þeim sem styðja frelsi og tilvistarrétt Palestínufólks, vinna með BRICS eða hafna forræði Bandaríkjanna. Fyrir þeim eru alþjóðalög ekki grundvöllur réttlætis heldur tól sem má afskræma og misnota eftir hentugleika – eins og sést á viðskiptaþvingunum Bandaríkjastjórnar gegn saksóknurum Alþjóðlega sakamáladómstólsins, þegar reynt er að rannsaka stríðsglæpi Bandaríkjamanna í Afganistan og þjóðarmorð Ísraels gegn Palestínu. Við unnum þorskastríðin – með því að halla okkur að mótvægi Þetta er ekki í fyrsta skipti sem Ísland stendur frammi fyrir ofbeldisfullri hegðun stórveldis sem telur sig eiga rétt á að arðræna okkur. Í þorskastríðunum á sjöunda og áttunda áratugnum reyndu Bretar að knýja Ísland til að gefa eftir yfirráð yfir eigin fiskimiðum – með því að senda herskip til verndar breskum togurum, hóta hernaðaraðgerðum og skapa vísvitandi árekstra við íslensk skip. Þarna var barist fyrir fullveldi og sjálfstæði Íslands gegn ágengni stórveldis. En Ísland stóð í lappirnar. Ekki með vopnum, heldur með viljastyrk, samstöðu og með því að halla sér að mótvæginu í alþjóðakerfinu. Sovétríkin stóðu með Íslandi, í orðum og gerðum, og þannig fékk Ísland svigrúm til að verja sína hagsmuni. Sovétríkin keyptu af okkur fisk þegar vesturlönd reyndu að útskúfa okkur fyrir óhlýðnina. Þetta var hluti af utanríkisstefnu Íslands í tvípóla heim - að halda opnum leiðum bæði til austurs og vesturs til að styrkja sjálfstæði og hagsmuni landsins. Þessi dýrmæta lexía hefur verið grafin í burtu í íslenskri þjóðarsál: Að smáþjóðir geta sigrað stórveldi ef þær halda reisn og nýta kraft mótvægis í alþjóðakerfinu. BRICS er nýja mótvægið – og við þurfum að vera þar Í dag eru það ekki Sovétríkin, heldur BRICS+ – Brasilía, Rússland, Indland, Kína, Suður-Afríka og nýir umsækjendur eins og Íran, Argentína og Egyptaland – sem standa fyrir fjölpóla heimi og geta myndað mótvægi. Hugsjón BRICS er að beita sér fyrir heimi byggðum á jafnræði, samvinnu og efnahagslegri þróun án yfirgangs - friðsælli framþróun. Ísland getur – rétt eins og í þorskastríðunum – aukið samskipti og samstarf við þessi ríki, ekki sem undirgefið peð, heldur sem sjálfstæður aðili sem stendur vörð um eigin hagsmuni og þjóðfrelsi. Við höfum gert þetta áður. Við getum gert það aftur. Og í þetta sinn, ekki bara fyrir okkur – heldur fyrir heimsbyggðina alla. Tími fyrir nýja stefnu: Ísland sem virkur þátttakandi í nýjum, fjölpóla heimi Því legg ég til eftirfarandi: Ísland sæki um aðild að BRICS+ – sem mótvægi við vestræn efnahagsbandalög sem skilyrða samstarf við hollustu við heimsvaldastefnu, landránsnýlendur, þjóðarmorð og arðrán. Styðjum opinberlega málsókn Suður-Afríku gegn Ísrael og tölum skýrt fyrir virðingu fyrir alþjóðalögum – líka þegar það fer gegn Bandaríkjunum. Beitum Ísrael efnahagsþvingunum – með því að banna innflutning frá landránsnýlendunni, og eflum viðskipti við Palestínu. Endurskoðum tengslin við NATO og bandarískt hervald. Leggjum grunn að sjálfstæðri, fjölbreyttri utanríkisstefnu sem þjónar velferð heimsins – ekki forréttindum stórvelda. Örlög Íslands eru órjúfanlega samtvinnuð örlögum heimsins. Við erum lítil þjóð í stórum heimi – og ef hann fellur í upplausn, ofbeldi og óstöðugleika, þá föllum við með honum. Þess vegna verðum við að standa með friði, velferð og alþjóðlegu réttlæti. Þetta snýst ekki um hatur. Þetta snýst um frelsi. Við eigum ekki að hata Bandaríkin. En við þurfum að sjá þau eins og þau eru. Þau eru ekki lýðræðispostular – heldur hnignandi heimsveldi sem nær sínu fram með hótunum, refsingum og ofbeldi. Ísland þarf ekki að vera undirlægja stórvelda. Við getum - og verðum - að velja aðra leið. Höfundur er ritari framkvæmdastjórnar Sósíalistaflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Karl Héðinn Kristjánsson Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Skoðun Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Ákalli um samræmingu í eftirliti svarað Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Nýleg ákvörðun Bandaríkjanna um að leggja 15% toll á íslenskar vörur sýnir okkur ekki eitthvað nýtt eða sérstakt tilvik í samskiptum þjóðanna. Hún minnir okkur einfaldlega á það sem hefur verið staðreynd í áratugi – jafnvel aldir: Bandaríkin eru ekki vinalegt stórveldi. Þau eru ránskapítalískt heimsveldi – samtvinnað auðhringum, hervaldi og alþjóðastofnunum sem þjóna hagsmunum vestrænnar yfirstéttar á dýran kostnað heimsbyggðarinnar. Ákvörðun Bandaríkjastjórnar um hækkun tolla á sér rætur í því að Ísland kaus að hlusta á eigin dómgreind og styðja rannsókn Alþjóðadómstólsins á stríðsglæpum Ísraels í Palestínu. Stjórnvöld hafa leyft okkur að viðurkenna að Ísrael stendur mögulega fyrir þjóðarmorði, þó það gerist ekki skýrara – og Bandaríkin svara því með efnahagslegu ofbeldi. Kanada sömuleiðis, og mun fleiri lönd, verða fyrir barðinu vegna þessa. Eru þetta lýðræðisleg samskipti meðal þjóða? Nei. Þetta er ofbeldi og kúgun – heimsvaldastefna í verki: Refsing fyrir að daðra við það að hafna meðsekt. Heimsvaldastefna sem við megum ekki gleyma Þetta er ekkert nýtt. Bandaríkin hafa í áratugi dulbúið alþjóðlega útþenslu sína sem vörn lýðræðis og frelsis, en í reynd hefur sú stefna byggst á hervaldi og árásárstríðum, undirförlum afskiptum og efnahagslegri kúgun – járnhnefi heimsvaldastefnunnar, sem beinst hefur að þjóðum sem neita að lúta yfirráðum Vestursins. Í Íran og Gvatemala steyptu Bandaríkin lýðræðislega kjörnum leiðtogum sem vildu nýta náttúruauðlindir í þágu eigin fólks – ekki bandarískra og breskra stórfyrirtækja. Í Síle, Indónesíu og Brasilíu studdu þau blóðug valdarán gegn vinstristjórnum. Í Indónesíu voru yfir hálf milljón manns myrtir árið 1965 í fjöldamorðum sem Bandaríkin studdu og skipulögðu beint – eins og skjalfest er í The Jakarta Method. Í Vietnam, Kambódíu og Laos myrtu þau milljónir í „stríði gegn kommúnisma“ sem var í raun stríð gegn sjálfstæði og þróun hnattræna suðursins. Í Níkaragva, El Salvador, Grenada, Panama og Haítí studdu þau valdarán, hernaðaryfirráð og fjöldamorð í nafni stöðugleika. Í Írak, Afghanistan, Líbíu og Sýrlandi beittu þau blekkingum, innrásum og loftárásum til að fella ríkisstjórnir og tryggja yfirráð þeirra yfir olíu og Mið-Austurlöndum. Þegar ekki er gripið til vopna, skræla þau þjóðir að innan í gegnum Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og Alþjóðabankann, sem skilyrða neyðarlán við niðurskurð, einkavæðingu og aðgengi vestrænna stórfyrirtækja að innviðum, auðlindum og vinnuafli fátækra þjóða. Þau beita dómsvaldinu sem vopni gegn óhlýðnum ríkjum – með refsiaðgerðum, lagalegum hótunum og útilokun frá alþjóðaviðskiptum – sérstaklega gagnvart þeim sem styðja frelsi og tilvistarrétt Palestínufólks, vinna með BRICS eða hafna forræði Bandaríkjanna. Fyrir þeim eru alþjóðalög ekki grundvöllur réttlætis heldur tól sem má afskræma og misnota eftir hentugleika – eins og sést á viðskiptaþvingunum Bandaríkjastjórnar gegn saksóknurum Alþjóðlega sakamáladómstólsins, þegar reynt er að rannsaka stríðsglæpi Bandaríkjamanna í Afganistan og þjóðarmorð Ísraels gegn Palestínu. Við unnum þorskastríðin – með því að halla okkur að mótvægi Þetta er ekki í fyrsta skipti sem Ísland stendur frammi fyrir ofbeldisfullri hegðun stórveldis sem telur sig eiga rétt á að arðræna okkur. Í þorskastríðunum á sjöunda og áttunda áratugnum reyndu Bretar að knýja Ísland til að gefa eftir yfirráð yfir eigin fiskimiðum – með því að senda herskip til verndar breskum togurum, hóta hernaðaraðgerðum og skapa vísvitandi árekstra við íslensk skip. Þarna var barist fyrir fullveldi og sjálfstæði Íslands gegn ágengni stórveldis. En Ísland stóð í lappirnar. Ekki með vopnum, heldur með viljastyrk, samstöðu og með því að halla sér að mótvæginu í alþjóðakerfinu. Sovétríkin stóðu með Íslandi, í orðum og gerðum, og þannig fékk Ísland svigrúm til að verja sína hagsmuni. Sovétríkin keyptu af okkur fisk þegar vesturlönd reyndu að útskúfa okkur fyrir óhlýðnina. Þetta var hluti af utanríkisstefnu Íslands í tvípóla heim - að halda opnum leiðum bæði til austurs og vesturs til að styrkja sjálfstæði og hagsmuni landsins. Þessi dýrmæta lexía hefur verið grafin í burtu í íslenskri þjóðarsál: Að smáþjóðir geta sigrað stórveldi ef þær halda reisn og nýta kraft mótvægis í alþjóðakerfinu. BRICS er nýja mótvægið – og við þurfum að vera þar Í dag eru það ekki Sovétríkin, heldur BRICS+ – Brasilía, Rússland, Indland, Kína, Suður-Afríka og nýir umsækjendur eins og Íran, Argentína og Egyptaland – sem standa fyrir fjölpóla heimi og geta myndað mótvægi. Hugsjón BRICS er að beita sér fyrir heimi byggðum á jafnræði, samvinnu og efnahagslegri þróun án yfirgangs - friðsælli framþróun. Ísland getur – rétt eins og í þorskastríðunum – aukið samskipti og samstarf við þessi ríki, ekki sem undirgefið peð, heldur sem sjálfstæður aðili sem stendur vörð um eigin hagsmuni og þjóðfrelsi. Við höfum gert þetta áður. Við getum gert það aftur. Og í þetta sinn, ekki bara fyrir okkur – heldur fyrir heimsbyggðina alla. Tími fyrir nýja stefnu: Ísland sem virkur þátttakandi í nýjum, fjölpóla heimi Því legg ég til eftirfarandi: Ísland sæki um aðild að BRICS+ – sem mótvægi við vestræn efnahagsbandalög sem skilyrða samstarf við hollustu við heimsvaldastefnu, landránsnýlendur, þjóðarmorð og arðrán. Styðjum opinberlega málsókn Suður-Afríku gegn Ísrael og tölum skýrt fyrir virðingu fyrir alþjóðalögum – líka þegar það fer gegn Bandaríkjunum. Beitum Ísrael efnahagsþvingunum – með því að banna innflutning frá landránsnýlendunni, og eflum viðskipti við Palestínu. Endurskoðum tengslin við NATO og bandarískt hervald. Leggjum grunn að sjálfstæðri, fjölbreyttri utanríkisstefnu sem þjónar velferð heimsins – ekki forréttindum stórvelda. Örlög Íslands eru órjúfanlega samtvinnuð örlögum heimsins. Við erum lítil þjóð í stórum heimi – og ef hann fellur í upplausn, ofbeldi og óstöðugleika, þá föllum við með honum. Þess vegna verðum við að standa með friði, velferð og alþjóðlegu réttlæti. Þetta snýst ekki um hatur. Þetta snýst um frelsi. Við eigum ekki að hata Bandaríkin. En við þurfum að sjá þau eins og þau eru. Þau eru ekki lýðræðispostular – heldur hnignandi heimsveldi sem nær sínu fram með hótunum, refsingum og ofbeldi. Ísland þarf ekki að vera undirlægja stórvelda. Við getum - og verðum - að velja aðra leið. Höfundur er ritari framkvæmdastjórnar Sósíalistaflokksins.
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun