Myndin af Guði Bjarni Karlsson skrifar 18. júní 2025 07:32 Það hefur gjarnan einkennt trúmálaumræðu í landinu að okkur hættir til að hverfa inn í barnasjálfið þegar Guð eða kirkju ber á góma. Þessi annarlega tilhneiging leiðir af sér að hin mikilvægu og hagnýtu mál verða sífelldu þrasi að bráð. Þörf okkar fyrir helgidaga og helgihald er skrumskæld, gagn trúar og bænar í lífi fólks verður að feimnismáli en stórkallalegar upphrópanir um kristin gildi og meinta trúvillu heyrast annað slagið líkt og þegar loftvarnarflauturnar á Sólheimablokkinni voru prófaðar síðasta miðvikudag í mánuði í minni æsku. – Öll vissu að þetta yrði að þolast þótt ekkert væri að marka. Nýjasta flautið er um meinta trúvillu í sálmabók kirkjunnar þar sem Guð er ávarpaður á arabísku í einum sálmi auk þess sem í nýjum drögum að helgisiðabók mun vera gefinn kostur á því að vísa til almættisins með ýmsum hætti öðrum en sem föður eða sonar eða heilags anda. Jafnvel má viðhafa kynhlutlaust málfar. Myndmál sem opnar hugann Þau sem eitthvað hafa kynnt sér Biblíuna vita að þar er Guð fjarri því einsleitur eða þríeinn í þröngum skilningi. Í Gamla testamentinu er Guði m.a. líkt við elskhuga eða víngarðsmann eða móður sem huggar barn sitt. Af vörum Jesú koma alls konar líkingar um Guð. Stundum er honum líkt við konung sem býður til veislu eða ætlar að innheimta skuldir við misjafnan fögnuð. Á einum stað er hann umsvifamaður á för úr landi sem þarf að treysta öruggu fólki fyrir nokkrum talentum. Sjálfur líkti Jesús sér m.a. við fjárhirði sem kallar á fé sitt eða hænu sem vill safna ungum undir vængi sér eða brúðguma sem beðið er að mæti til fagnaðar. Bakgrunnur þessa fjölskrúðuga myndmáls er mjög áhugaverður því Guð Biblíunnar er öllu ofar, hefur hvorki nafn né kyn og verður ekki séður. „Þú getur ekki séð auglit mitt því að enginn maður fær séð mig og haldið lífi.“ mælir Guð við Móse í magnaðri frásögn.[1] Þegar Jesús síðan er kynntur til sögunnar í Jóhannesarguðspjalli segir svo: „Enginn hefur nokkurn tíma séð Guð. Sonurinn eini, Guð, sem er í faðmi föðurins, hann hefur birt hann.“[2] Góðar fréttir Myndin af Guði er sem sagt ekki til í Biblíunni en líkingarnar eru margar og sú sem birtir föður og son útilokar enga þeirra. Vart er það heldur tilviljun að strax í upphafi bókasafnsins er teflt fram skýringamynd sem sprengir alla ramma: „Í upphafi skapaði Guð himin og jörð. Jörðin var þá auð og tóm. Myrkur grúfði yfir djúpinu en andi Guðs sveif yfir vötnunum. Þá sagði Guð: „Verði ljós.“ Og það varð ljós.“[3] Við þessa sviðsmynd hefur kristin kirkja á öllum öldum séð ástæðu til að anda léttar. Í fyrsta lagi megum við treysta því að við séum stödd á góðum stað; í sköpunarverki ástríks Guðs. Í öðru lagi er sjálft lífið hlaðið tilgangi. Veruleikinn er hvorki tilviljun né vígvöllur andstæðra afla, því Guð talaði og það varð sem hann bauð! Lífið í öllu sínu litsrkúðuga veldi er mælt fram af ásetningi og það máttarorð sjáum við birtast skærast í bróður alls sem lifir, Jesú frá Nasaret. Í þriðja lagi er hvergi vonlaust. Andi Guðs svífur yfir öllu frá upphafi vega. Um ysta rykkorn í ystu vetrarbraut leikur Guðs andi og því mun allt fara vel þótt við ekki vitum hvernig. Víglínan Heilög þrenning kristinnar trúar er ekki kerfi heldur ástarsamband. Ekki átakamál heldur undrunarefni. Það myndi draga úr þrasi en auka skapandi hugarfar að meðtaka að þrenningarlærdómurinn er ekki um það hvernig þetta sé nú allt saman með Guð. Heldur er um námsbraut að ræða. Þekkingarleit. Enginn hefur séð Guð. Enginn veit nafn háns. Það eina sem ég get gert er að leitast við að heyra rödd hirðisins, þekkja hænuna þegar hún breiðir út vængi sína, ansa veisluboði konungsins glaður, láta huggast af kjassi móðurinnar, skilja að ég var aldrei borgunarmaður fyrir skuldinni sem lánveitandinn afskrifaði og ætti því að auðsýna öðru fólki mildi og rausn. Hafi ég fengið talentur þá eru þær bara lán sem mitt er að ávaxta af trúmennsku. Flauturnar á Sólheimablokkinni voru tákn kalda stríðsins milli austurs og vesturs. Nú hefur hitnað í kolum. Stríð eru háð með eldi og ólýsanlegum hrottaskap þar sem öllu er beitt sem beita má til að sundra, kvelja og deyða. Víglínan er ekki landfræðileg. Hún liggur heldur ekki milli ólíkra trúar- og menningarheima. Samt er hún trúarlegs eðlis. Víglína heimsins liggur þvert um hjarta hvers og eins okkar. Annars vegar er trú okkar á yfirráðavald og forréttindi hinna fáu og hins vegar sú von sem í öllum býr fyrir heilagan anda, að e.t.v. hafi lífið sinn eigin tilgang eftir allt saman. Að hugsanlega séu allar mannverur aðilar að einum og sama veruleikanum á samleið með öllu sem lifir. Höfundur er prestur og siðfræðingur [1] II Mós 33.20 [2] Jóhannesarguðspjall 1.18 [3] I Mósebók 1. 1-3 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarni Karlsson Trúmál Þjóðkirkjan Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Það hefur gjarnan einkennt trúmálaumræðu í landinu að okkur hættir til að hverfa inn í barnasjálfið þegar Guð eða kirkju ber á góma. Þessi annarlega tilhneiging leiðir af sér að hin mikilvægu og hagnýtu mál verða sífelldu þrasi að bráð. Þörf okkar fyrir helgidaga og helgihald er skrumskæld, gagn trúar og bænar í lífi fólks verður að feimnismáli en stórkallalegar upphrópanir um kristin gildi og meinta trúvillu heyrast annað slagið líkt og þegar loftvarnarflauturnar á Sólheimablokkinni voru prófaðar síðasta miðvikudag í mánuði í minni æsku. – Öll vissu að þetta yrði að þolast þótt ekkert væri að marka. Nýjasta flautið er um meinta trúvillu í sálmabók kirkjunnar þar sem Guð er ávarpaður á arabísku í einum sálmi auk þess sem í nýjum drögum að helgisiðabók mun vera gefinn kostur á því að vísa til almættisins með ýmsum hætti öðrum en sem föður eða sonar eða heilags anda. Jafnvel má viðhafa kynhlutlaust málfar. Myndmál sem opnar hugann Þau sem eitthvað hafa kynnt sér Biblíuna vita að þar er Guð fjarri því einsleitur eða þríeinn í þröngum skilningi. Í Gamla testamentinu er Guði m.a. líkt við elskhuga eða víngarðsmann eða móður sem huggar barn sitt. Af vörum Jesú koma alls konar líkingar um Guð. Stundum er honum líkt við konung sem býður til veislu eða ætlar að innheimta skuldir við misjafnan fögnuð. Á einum stað er hann umsvifamaður á för úr landi sem þarf að treysta öruggu fólki fyrir nokkrum talentum. Sjálfur líkti Jesús sér m.a. við fjárhirði sem kallar á fé sitt eða hænu sem vill safna ungum undir vængi sér eða brúðguma sem beðið er að mæti til fagnaðar. Bakgrunnur þessa fjölskrúðuga myndmáls er mjög áhugaverður því Guð Biblíunnar er öllu ofar, hefur hvorki nafn né kyn og verður ekki séður. „Þú getur ekki séð auglit mitt því að enginn maður fær séð mig og haldið lífi.“ mælir Guð við Móse í magnaðri frásögn.[1] Þegar Jesús síðan er kynntur til sögunnar í Jóhannesarguðspjalli segir svo: „Enginn hefur nokkurn tíma séð Guð. Sonurinn eini, Guð, sem er í faðmi föðurins, hann hefur birt hann.“[2] Góðar fréttir Myndin af Guði er sem sagt ekki til í Biblíunni en líkingarnar eru margar og sú sem birtir föður og son útilokar enga þeirra. Vart er það heldur tilviljun að strax í upphafi bókasafnsins er teflt fram skýringamynd sem sprengir alla ramma: „Í upphafi skapaði Guð himin og jörð. Jörðin var þá auð og tóm. Myrkur grúfði yfir djúpinu en andi Guðs sveif yfir vötnunum. Þá sagði Guð: „Verði ljós.“ Og það varð ljós.“[3] Við þessa sviðsmynd hefur kristin kirkja á öllum öldum séð ástæðu til að anda léttar. Í fyrsta lagi megum við treysta því að við séum stödd á góðum stað; í sköpunarverki ástríks Guðs. Í öðru lagi er sjálft lífið hlaðið tilgangi. Veruleikinn er hvorki tilviljun né vígvöllur andstæðra afla, því Guð talaði og það varð sem hann bauð! Lífið í öllu sínu litsrkúðuga veldi er mælt fram af ásetningi og það máttarorð sjáum við birtast skærast í bróður alls sem lifir, Jesú frá Nasaret. Í þriðja lagi er hvergi vonlaust. Andi Guðs svífur yfir öllu frá upphafi vega. Um ysta rykkorn í ystu vetrarbraut leikur Guðs andi og því mun allt fara vel þótt við ekki vitum hvernig. Víglínan Heilög þrenning kristinnar trúar er ekki kerfi heldur ástarsamband. Ekki átakamál heldur undrunarefni. Það myndi draga úr þrasi en auka skapandi hugarfar að meðtaka að þrenningarlærdómurinn er ekki um það hvernig þetta sé nú allt saman með Guð. Heldur er um námsbraut að ræða. Þekkingarleit. Enginn hefur séð Guð. Enginn veit nafn háns. Það eina sem ég get gert er að leitast við að heyra rödd hirðisins, þekkja hænuna þegar hún breiðir út vængi sína, ansa veisluboði konungsins glaður, láta huggast af kjassi móðurinnar, skilja að ég var aldrei borgunarmaður fyrir skuldinni sem lánveitandinn afskrifaði og ætti því að auðsýna öðru fólki mildi og rausn. Hafi ég fengið talentur þá eru þær bara lán sem mitt er að ávaxta af trúmennsku. Flauturnar á Sólheimablokkinni voru tákn kalda stríðsins milli austurs og vesturs. Nú hefur hitnað í kolum. Stríð eru háð með eldi og ólýsanlegum hrottaskap þar sem öllu er beitt sem beita má til að sundra, kvelja og deyða. Víglínan er ekki landfræðileg. Hún liggur heldur ekki milli ólíkra trúar- og menningarheima. Samt er hún trúarlegs eðlis. Víglína heimsins liggur þvert um hjarta hvers og eins okkar. Annars vegar er trú okkar á yfirráðavald og forréttindi hinna fáu og hins vegar sú von sem í öllum býr fyrir heilagan anda, að e.t.v. hafi lífið sinn eigin tilgang eftir allt saman. Að hugsanlega séu allar mannverur aðilar að einum og sama veruleikanum á samleið með öllu sem lifir. Höfundur er prestur og siðfræðingur [1] II Mós 33.20 [2] Jóhannesarguðspjall 1.18 [3] I Mósebók 1. 1-3
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun