Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 5. júní 2025 08:32 Sigurjón Þórðarson, útgerðarmaður, formaður atvinnuveganefndar og þingmaður Flokks fólksins birti grein á Vísi í gær, Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin. Þar flutti hann þau tíðindi að orsök samþjöppunar í sjávarútvegi væri alls ekki auðlindagjaldtakan. Vart þarf að nefna að hann rökstyður þetta ekki frekar. Hvert var markmið veiðigjalds? Veiðigjaldið var á sínum tíma beinlínis lagt á til þess að hraða hagræðingu í greininni, sumsé til þess að auka samþjöppun. Veiðigjald eykur útgerðarkostnað og þegar gjaldið tekur mið af heildarafkomu fiskveiða, þá liggur í hlutarins eðli að óhagkvæmari aðilar í útgerð eiga erfiðara með að standa undir þeim kostnaði. Þessir aðilar hafa því að líkindum í gegnum tíðina verið þeir sem hafa selt sig út úr greininni og þeir sem eftir standa hafa fjármagnað þá útgöngu. Hver hefur þróunin verið? Til að varpa einhverju ljósi á þróun liðinna ára má líta til fjölda skipa og báta sem höfðu hlutdeild í þorski árin 2011 til 2012, þegar veiðigjald var hækkað nokkuð hressilega. Fiskiskipin voru 609 á nefndu tímabili en í fyrra var talan komin í 282. Hér er átt við skip og báta sem eru í hinu hefðbundna aflamarkskerfi og krókaaflamarkskerfi. Þessum aðilum fækkaði því um rúmlega þrjú hundruð. Spurningin augljósa sem vaknar er: hvað olli þessu? Hækkun á veiðigjaldi er auðvitað ekki eina skýringin, en það er fráleitt að halda því fram að hún hafi engin áhrif haft. Er sanngjarnt að ríkið taki allan hagnað? Þá víkur formaðurinn að því að fyrir dyrum standi að gera enn frekari breytingar á frumvarpi um verulega hækkun veiðigjalds, þannig að komið sé enn frekar til móts við minni útgerðir. Þetta er áhugaverður punktur, sér í lagi þar sem stjórnarmeirihlutinn hefur reynt að markaðssetja breytingarnar sem sanngjarnar. Ef veruleg hækkun veiðigjalds er sanngjörn, hvers vegna þarf þá að veita umfangsmikla afslætti til tiltekinna aðila? Getur kannski verið að gengið hafi verið allt of langt? Samkvæmt skýrslu KPMG fyrir Samtök sjávarútvegssveitarfélaga munu breytingarnar fela það í sér að 117 sjávarútvegsfyrirtæki greiði meira en 100% hagnaðar í veiðigjald og enn fleiri munu greiða meira en 80% hagnaðar í veiðigjald. SFS telja það raunar vanmat, en á meðal þessara aðila eru bæði stór og smá fyrirtæki. Þannig má nefna að Skinney-Þinganes á Hornafirði, hvar um 300 manns starfa, mun greiða meira en 100% af hagnaði til hins opinbera. Það væri því gagnlegt að fá skilgreiningu formanns atvinnuveganefndar og stuðningsmanns frumvarpsins á því hvað er sanngjarnt. Miðað við staðreyndir málsins, þá má álykta að þingmaðurinn sé þeirrar skoðunar að umfangsmikil eignaupptaka sé sanngjörn. Er verð á aflaheimildum hátt? Í grein sinni telur Sigurjón það ekki ganga upp í „neinni hefðbundinni viðskiptaáætlun“ að greiða 6.500 kr./kg fyrir varanlegar veiðiheimildir í þorski þar sem verð á þorski á markaði sé 500 kr./kg. Stundum er maður eiginlega feginn því að fólk endi inni á Alþingi en ekki í gerð viðskiptaáætlana. Það verð sem Sigurjón nefnir er einmitt alveg óskaplega hefðbundið. Til samanburðar má nefna að fasteignir eru verðlagðar á 12-15 ára leigumargfaldara, sem er þá töluvert hærri margfaldari en notaður er á veiðiheimildir. Þá má líka nefna sem dæmi að vatnsréttindi í Ástralíu eru jafnan verðlögð á 20-25 ára margfaldara. Svo hár margfaldari endurspeglar líklega hvers virði takmörkuð auðlind er, ef það eru ekki pólitísk afskipti sem valda sérstakri rekstrarlegri áhættu og óvissu um fjárfestingu til lengri tíma. Annars er áhugavert að Sigurjón skuli vekja máls á þessu núna. Þannig vill til að í febrúar var verðið á þorski í krókaaflamarkskerfinu 6.500 kr./kg, en er nú komið niður í 6.000 kr./kg. Verðið hefur því lækkað nokkuð hressilega á stuttum tíma og verður það fyrst og síðast rakið til þeirrar óvissu sem stjórnvöld hafa skapað með áformum um verulega hækkun veiðigjalds. Þá má líka nefna að þau verð sem hér eru nefnd eiga gjarnan við þegar um viðskipti er að ræða með fá tonn. Er þá vafalaust meira svigrúm til þess að greiða hærri verð þar sem um jaðartonn er að ræða. Í því samhengi má nefna að verð á aflaheimildum þegar Síldarvinnslan keypti Vísi árið 2022 voru til muna lægri, sé mið tekið af opinberum gögnum. Kaupverðið á Vísi var 31 milljarður króna og félagið hafði yfir að ráða 15.000 þorskígildistonnum. Það gerir um 2.067 kr./kg á hvert þorskígildi. Kynslóðaskipti hafa verið að eiga sér stað um langa hríð í sjávarútvegi, bæði í litlum og stórum fyrirtækjum. Blessunarlega fara fyrirtæki og störf ekki með stofnendum sínum í gröfina. Raunar má ætla að aðgengi yngri kynslóða að eignarhaldi í sjávarútvegi hafi orðið betra á umliðnum árum. Þrjú sjávarútvegsfyrirtæki, sem hafa orðið til úr sameiningum fleiri fyrirtækja, eru þannig skráð í kauphöll og viðskipti með hlutabréf í þeim opin öllum. Það getur varla þótt annað en jákvætt. Skaðleg markmið komin fram í dagsljósið Hugleiðingar Sigurjóns eru um margt áhugaverðar. Það sem helst vekur þó athygli er áherslan sem hann leggur á að samþættingu veiða og vinnslu verði að stöðva. Þessu markmiði hafa nefnilega stjórnvöld aðspurð borið af sér. Það er vel að Sigurjón skuli þá taka af allan vafa um að fyrirætlan stjórnvalda sé að gera grundvallarbreytingu á fiskveiðikerfinu, með augljósum og alvarlegum neikvæðum áhrifum á verðmætasköpun og framlag sjávarútvegs til hagsældar þjóðarinnar allrar. Ég þakka Sigurjóni kærlega fyrir að koma þessu markmiði stjórnvalda skýrlega áleiðis. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Sjávarútvegur Breytingar á veiðigjöldum Mest lesið Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson Skoðun Það sem Njáll sagði ykkur ekki Inga Lind Karlsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Sigurjón Þórðarson, útgerðarmaður, formaður atvinnuveganefndar og þingmaður Flokks fólksins birti grein á Vísi í gær, Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin. Þar flutti hann þau tíðindi að orsök samþjöppunar í sjávarútvegi væri alls ekki auðlindagjaldtakan. Vart þarf að nefna að hann rökstyður þetta ekki frekar. Hvert var markmið veiðigjalds? Veiðigjaldið var á sínum tíma beinlínis lagt á til þess að hraða hagræðingu í greininni, sumsé til þess að auka samþjöppun. Veiðigjald eykur útgerðarkostnað og þegar gjaldið tekur mið af heildarafkomu fiskveiða, þá liggur í hlutarins eðli að óhagkvæmari aðilar í útgerð eiga erfiðara með að standa undir þeim kostnaði. Þessir aðilar hafa því að líkindum í gegnum tíðina verið þeir sem hafa selt sig út úr greininni og þeir sem eftir standa hafa fjármagnað þá útgöngu. Hver hefur þróunin verið? Til að varpa einhverju ljósi á þróun liðinna ára má líta til fjölda skipa og báta sem höfðu hlutdeild í þorski árin 2011 til 2012, þegar veiðigjald var hækkað nokkuð hressilega. Fiskiskipin voru 609 á nefndu tímabili en í fyrra var talan komin í 282. Hér er átt við skip og báta sem eru í hinu hefðbundna aflamarkskerfi og krókaaflamarkskerfi. Þessum aðilum fækkaði því um rúmlega þrjú hundruð. Spurningin augljósa sem vaknar er: hvað olli þessu? Hækkun á veiðigjaldi er auðvitað ekki eina skýringin, en það er fráleitt að halda því fram að hún hafi engin áhrif haft. Er sanngjarnt að ríkið taki allan hagnað? Þá víkur formaðurinn að því að fyrir dyrum standi að gera enn frekari breytingar á frumvarpi um verulega hækkun veiðigjalds, þannig að komið sé enn frekar til móts við minni útgerðir. Þetta er áhugaverður punktur, sér í lagi þar sem stjórnarmeirihlutinn hefur reynt að markaðssetja breytingarnar sem sanngjarnar. Ef veruleg hækkun veiðigjalds er sanngjörn, hvers vegna þarf þá að veita umfangsmikla afslætti til tiltekinna aðila? Getur kannski verið að gengið hafi verið allt of langt? Samkvæmt skýrslu KPMG fyrir Samtök sjávarútvegssveitarfélaga munu breytingarnar fela það í sér að 117 sjávarútvegsfyrirtæki greiði meira en 100% hagnaðar í veiðigjald og enn fleiri munu greiða meira en 80% hagnaðar í veiðigjald. SFS telja það raunar vanmat, en á meðal þessara aðila eru bæði stór og smá fyrirtæki. Þannig má nefna að Skinney-Þinganes á Hornafirði, hvar um 300 manns starfa, mun greiða meira en 100% af hagnaði til hins opinbera. Það væri því gagnlegt að fá skilgreiningu formanns atvinnuveganefndar og stuðningsmanns frumvarpsins á því hvað er sanngjarnt. Miðað við staðreyndir málsins, þá má álykta að þingmaðurinn sé þeirrar skoðunar að umfangsmikil eignaupptaka sé sanngjörn. Er verð á aflaheimildum hátt? Í grein sinni telur Sigurjón það ekki ganga upp í „neinni hefðbundinni viðskiptaáætlun“ að greiða 6.500 kr./kg fyrir varanlegar veiðiheimildir í þorski þar sem verð á þorski á markaði sé 500 kr./kg. Stundum er maður eiginlega feginn því að fólk endi inni á Alþingi en ekki í gerð viðskiptaáætlana. Það verð sem Sigurjón nefnir er einmitt alveg óskaplega hefðbundið. Til samanburðar má nefna að fasteignir eru verðlagðar á 12-15 ára leigumargfaldara, sem er þá töluvert hærri margfaldari en notaður er á veiðiheimildir. Þá má líka nefna sem dæmi að vatnsréttindi í Ástralíu eru jafnan verðlögð á 20-25 ára margfaldara. Svo hár margfaldari endurspeglar líklega hvers virði takmörkuð auðlind er, ef það eru ekki pólitísk afskipti sem valda sérstakri rekstrarlegri áhættu og óvissu um fjárfestingu til lengri tíma. Annars er áhugavert að Sigurjón skuli vekja máls á þessu núna. Þannig vill til að í febrúar var verðið á þorski í krókaaflamarkskerfinu 6.500 kr./kg, en er nú komið niður í 6.000 kr./kg. Verðið hefur því lækkað nokkuð hressilega á stuttum tíma og verður það fyrst og síðast rakið til þeirrar óvissu sem stjórnvöld hafa skapað með áformum um verulega hækkun veiðigjalds. Þá má líka nefna að þau verð sem hér eru nefnd eiga gjarnan við þegar um viðskipti er að ræða með fá tonn. Er þá vafalaust meira svigrúm til þess að greiða hærri verð þar sem um jaðartonn er að ræða. Í því samhengi má nefna að verð á aflaheimildum þegar Síldarvinnslan keypti Vísi árið 2022 voru til muna lægri, sé mið tekið af opinberum gögnum. Kaupverðið á Vísi var 31 milljarður króna og félagið hafði yfir að ráða 15.000 þorskígildistonnum. Það gerir um 2.067 kr./kg á hvert þorskígildi. Kynslóðaskipti hafa verið að eiga sér stað um langa hríð í sjávarútvegi, bæði í litlum og stórum fyrirtækjum. Blessunarlega fara fyrirtæki og störf ekki með stofnendum sínum í gröfina. Raunar má ætla að aðgengi yngri kynslóða að eignarhaldi í sjávarútvegi hafi orðið betra á umliðnum árum. Þrjú sjávarútvegsfyrirtæki, sem hafa orðið til úr sameiningum fleiri fyrirtækja, eru þannig skráð í kauphöll og viðskipti með hlutabréf í þeim opin öllum. Það getur varla þótt annað en jákvætt. Skaðleg markmið komin fram í dagsljósið Hugleiðingar Sigurjóns eru um margt áhugaverðar. Það sem helst vekur þó athygli er áherslan sem hann leggur á að samþættingu veiða og vinnslu verði að stöðva. Þessu markmiði hafa nefnilega stjórnvöld aðspurð borið af sér. Það er vel að Sigurjón skuli þá taka af allan vafa um að fyrirætlan stjórnvalda sé að gera grundvallarbreytingu á fiskveiðikerfinu, með augljósum og alvarlegum neikvæðum áhrifum á verðmætasköpun og framlag sjávarútvegs til hagsældar þjóðarinnar allrar. Ég þakka Sigurjóni kærlega fyrir að koma þessu markmiði stjórnvalda skýrlega áleiðis. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun