Sjálfræðissvipting þjóðar Ægir Örn Arnarson skrifar 19. janúar 2025 21:32 Íslenska þjóðin hefur ítrekað staðið frammi fyrir spurningunni um hvort Ísland eigi að ganga í Evrópusambandið (ESB). Í umræðunni um aðild að ESB er sjaldan rætt hvað skilur okkur að frá meginlandi Evrópu. Okkar sérstaða er mikil þar sem við búum yfir gríðarlegum auðlindum, jarðnæði, orku og var sjálfræði okkar yfir því öllu háð baráttu forfeðra okkar. Nú sem aldrei fyrr er rétt að stikla á stóru varðandi þau atriði sem myndu fylgja aðild að ESB. Takmörkun á fullveldinu Einn helsti ókosturinn við aðild að ESB er sú takmörkun á fullveldinu sem því fylgir. Sem aðildarríki ESB yrði Ísland bundið af löggjöf sambandsins, sem er að miklu leyti sett af framkvæmdastjórn ESB og Evrópuþinginu. Þetta þýðir að löggjöf sem hefur bein áhrif á íslenskt samfélag yrði að miklu leyti ákveðin af erlendum aðilum, búsettum í Brussel með litla sem enga tengingu við landið. Með aðild yrði Ísland hluti af sameiginlegum landbúnaðar- og sjávarútvegsstefnum ESB, sem gæti haft alvarlegar afleiðingar fyrir einn af mikilvægustu atvinnuvegum landsins, fiskveiðum, og ekki síður fæðuöryggi þjóðarinnar og matvælaframleiðslu, landbúnaðinum. Núverandi fyrirkomulag á fiskveiðistjórnun Íslands, byggt á aflamarkskerfi, hefur gefist vel og tryggt sjálfbæra nýtingu auðlinda. Aðild að ESB gæti leitt til þess að önnur ríki fengju aðgang að íslenskum fiskimiðum, sem myndi grafa undan getu landsins til að stjórna sínum auðlindum sjálfstætt. Þannig færi umræðan frá því að innlendir aðilar hagnast um of á auðlindinni „okkar" yfir í að deila þeirri auðlind með öðrum ríkjum ESB. Það sama á við um orkuna okkar og nýtingu hennar. Þá getur landbúnaður í þeirri mynd sem við þekkjum lagst af að miklu leyti með þeim áhrifum sem slíkt fylgir á byggðafestu og líf í sveitum landsins. Það er grundvallar misskilningur í þessu samhengi að Ísland sé í þeirri stöðu að fá einhvern „sérsamning“ með sértækum undanþágum. Það er ESB sem semur samninginn, það er síðan okkar að samþykkja hann eður ei. ESB hefur enga hagsmuni af því að leyfa smáríki líkt og Íslandi að ráða inntaki aðildarinnar. Þannig er aðild allra ríkja sú sama að mestu leyti og felur í sér sömu réttindi og skyldur til handa ríkjunum; einstaka undanþágur hafa þannig einungis verið tímabundnar og í reynd sem hluti að aðlögunarferlinu. Varanlegar undanþágur þekkjast vart innan ESB og hvað þá í grunnatvinnuþáttum þjóðar. Efnahagslegt óhagræði Aðild að ESB felur ekki í sér öruggan efnahagslegan stöðugleika fyrir Ísland. Evrusvæðið hefur átt í viðvarandi efnahagslegum áskorunum, þar á meðal fjármálakreppum og skuldavanda sumra aðildarríkja, alveg eins og í ríkjum sem standa utan þess, eitthvað sem sumir telja óþarfi að ræða. Þótt Ísland þurfi ekki sjálfkrafa að taka upp evruna sem gjaldmiðil, þá getur aðild skapað þrýsting til þess á síðari stigum, enda felst slík samræming í eðli sambandsins. Það myndi því takmarka getu Íslands til sjálfstjórnar eigin peningamálastefnu, sem hefur reynst nauðsynlegt tól í kjölfar fjármálahrunsins 2008. Þó ekki viðfangsefnið hér þá eru aðrir ákjósanlegri gjaldmiðlar en evran sem okkur er fært að taka upp án samskonar aðildar. Auk þess yrðu íslenskir skattgreiðendur að taka þátt í fjármögnun sameiginlegra sjóða ESB, þar á meðal til stuðnings efnahagslega veikari ríkja innan sambandsins. Sem dæmi má nefna að prósentu af öllum virðisaukaskatti greiddum á Íslandi yrði að greiða til ESB. Ísland, sem lítið og velmegandi ríki, gæti því allt eins greitt meira út en við fáum úr þessum kerfum, sem myndi ekki endurspegla hagsmuni þjóðarinnar. Einsætt er að jafn farsælt ríki og Ísland er ekki hluti af þeim ríkjum er styrkjakerfi ESB er ætlað að styðja við og sú staðreynd virðist gleymast alltof oft í umræðunni. Samstarf án aðildar Það er mikilvægt að benda á að Ísland nýtur þegar góðs af ýmsum ávinningum Evrópusamstarfs án þess að vera aðildarríki ESB. Í gegnum EES-samninginn hefur Ísland aðgang að innri markaði Evrópu, sem er t.d. mikilvægur fyrir útflutning. Á sama tíma hefur Ísland haldið fullveldi sínu yfir grunnatvinnuvegum þjóðarinnar og málefnum þeirra, eins og sjávarútvegi og landbúnaði. Með aðild myndum við í rauninni og einföldu máli missa ákvörðunarvaldið hvað þessi málefni og svið varðar. Aðild að ESB myndi ekki aðeins gera Ísland háðara ákvörðunum sambandsins, heldur einnig grafa undan þeim sveigjanleika sem núverandi fyrirkomulag veitir. EES-samningurinn gerir Íslandi kleift að taka þátt í Evrópusamstarfi að vissu marki en halda samt eigin sérstöðu og stjórn á lykilmálum. Með því að treysta á núverandi fyrirkomulag, þar sem Ísland nýtur góðs af samstarfi án aðildar, getur landið áfram viðhaldið sjálfstæði sínu og sérstöðu, um leið og það nýtir sér ávinning af EES samstarfinu. Fólk vísar oft til þess að við séum nú þegar með 75% af löggjöf ESB í gegnum EES en áttar sig ekki á að hin 25% snerta á þeim atriðum er beinast að sjálfræði okkar og sjálfstæði. Að lokum Að ganga inn í ESB er líkt og fullorðinn maður óski eftir því að foreldrar hans taki aftur við honum sem barni og hann sé þar með sviptur sjálfræði og fjárræði, enda telji hann sig alltaf taka rangar ákvarðanir í lífinu og að ekkert gangi upp hjá honum. Í stað þess að reyna gera betur og taka réttar ákvarðanir þá sjá mamma og pabbi um allt það mikilvæga og hann fær vasapening og aðgang að heimilisbílnum en skortir þó sjálfstæðið. Forræðishyggjan allsráðandi og barnið verður aftur háð ákvörðunarvaldi foreldra sinna. Þeir stjórnmálamenn sem talað hafa fyrir aðild að Evrópusambandinu eru í grunninn einmitt þessi fullorðni maður. Það virðist sem þeir telja að allur sá árangur sem náðst hefur hér á landi frá sjálfstæði sé í raun ekki til staðar. Við eigum að afsala okkur fullveldi okkar, afsala yfirráðum á auðlindum okkar og senda peninga úr landi með von um að við fáum þá síðan endurgreidda í formi styrkja. Í þeirra huga er það einungis þá er við erum orðin eins og þessi fullorðni maður sem gefist hefur upp á lífinu, sem þeir telja að íslenska þjóðin hljóti raunverulega velsæld. Að vera öðrum háður er ekki eitthvað sem við eigum að stefna að, hvorki sem þjóð né einstaklingar. Sjálfstæði Íslands er ekki og var ekki sjálfsagður hlutur. Fyrir því var barist og við höfum sýnt það og sannað í verki sem þjóð að við erum fær um að sjá um okkur sjálf, sama hvað sumir virðast ætla. Höfundur er lögfræðingur og nemandi í LL.M. í evrópskum og alþjóðlegum skattarétti við Háskólann í Lundi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Evrópusambandið Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Sjá meira
Íslenska þjóðin hefur ítrekað staðið frammi fyrir spurningunni um hvort Ísland eigi að ganga í Evrópusambandið (ESB). Í umræðunni um aðild að ESB er sjaldan rætt hvað skilur okkur að frá meginlandi Evrópu. Okkar sérstaða er mikil þar sem við búum yfir gríðarlegum auðlindum, jarðnæði, orku og var sjálfræði okkar yfir því öllu háð baráttu forfeðra okkar. Nú sem aldrei fyrr er rétt að stikla á stóru varðandi þau atriði sem myndu fylgja aðild að ESB. Takmörkun á fullveldinu Einn helsti ókosturinn við aðild að ESB er sú takmörkun á fullveldinu sem því fylgir. Sem aðildarríki ESB yrði Ísland bundið af löggjöf sambandsins, sem er að miklu leyti sett af framkvæmdastjórn ESB og Evrópuþinginu. Þetta þýðir að löggjöf sem hefur bein áhrif á íslenskt samfélag yrði að miklu leyti ákveðin af erlendum aðilum, búsettum í Brussel með litla sem enga tengingu við landið. Með aðild yrði Ísland hluti af sameiginlegum landbúnaðar- og sjávarútvegsstefnum ESB, sem gæti haft alvarlegar afleiðingar fyrir einn af mikilvægustu atvinnuvegum landsins, fiskveiðum, og ekki síður fæðuöryggi þjóðarinnar og matvælaframleiðslu, landbúnaðinum. Núverandi fyrirkomulag á fiskveiðistjórnun Íslands, byggt á aflamarkskerfi, hefur gefist vel og tryggt sjálfbæra nýtingu auðlinda. Aðild að ESB gæti leitt til þess að önnur ríki fengju aðgang að íslenskum fiskimiðum, sem myndi grafa undan getu landsins til að stjórna sínum auðlindum sjálfstætt. Þannig færi umræðan frá því að innlendir aðilar hagnast um of á auðlindinni „okkar" yfir í að deila þeirri auðlind með öðrum ríkjum ESB. Það sama á við um orkuna okkar og nýtingu hennar. Þá getur landbúnaður í þeirri mynd sem við þekkjum lagst af að miklu leyti með þeim áhrifum sem slíkt fylgir á byggðafestu og líf í sveitum landsins. Það er grundvallar misskilningur í þessu samhengi að Ísland sé í þeirri stöðu að fá einhvern „sérsamning“ með sértækum undanþágum. Það er ESB sem semur samninginn, það er síðan okkar að samþykkja hann eður ei. ESB hefur enga hagsmuni af því að leyfa smáríki líkt og Íslandi að ráða inntaki aðildarinnar. Þannig er aðild allra ríkja sú sama að mestu leyti og felur í sér sömu réttindi og skyldur til handa ríkjunum; einstaka undanþágur hafa þannig einungis verið tímabundnar og í reynd sem hluti að aðlögunarferlinu. Varanlegar undanþágur þekkjast vart innan ESB og hvað þá í grunnatvinnuþáttum þjóðar. Efnahagslegt óhagræði Aðild að ESB felur ekki í sér öruggan efnahagslegan stöðugleika fyrir Ísland. Evrusvæðið hefur átt í viðvarandi efnahagslegum áskorunum, þar á meðal fjármálakreppum og skuldavanda sumra aðildarríkja, alveg eins og í ríkjum sem standa utan þess, eitthvað sem sumir telja óþarfi að ræða. Þótt Ísland þurfi ekki sjálfkrafa að taka upp evruna sem gjaldmiðil, þá getur aðild skapað þrýsting til þess á síðari stigum, enda felst slík samræming í eðli sambandsins. Það myndi því takmarka getu Íslands til sjálfstjórnar eigin peningamálastefnu, sem hefur reynst nauðsynlegt tól í kjölfar fjármálahrunsins 2008. Þó ekki viðfangsefnið hér þá eru aðrir ákjósanlegri gjaldmiðlar en evran sem okkur er fært að taka upp án samskonar aðildar. Auk þess yrðu íslenskir skattgreiðendur að taka þátt í fjármögnun sameiginlegra sjóða ESB, þar á meðal til stuðnings efnahagslega veikari ríkja innan sambandsins. Sem dæmi má nefna að prósentu af öllum virðisaukaskatti greiddum á Íslandi yrði að greiða til ESB. Ísland, sem lítið og velmegandi ríki, gæti því allt eins greitt meira út en við fáum úr þessum kerfum, sem myndi ekki endurspegla hagsmuni þjóðarinnar. Einsætt er að jafn farsælt ríki og Ísland er ekki hluti af þeim ríkjum er styrkjakerfi ESB er ætlað að styðja við og sú staðreynd virðist gleymast alltof oft í umræðunni. Samstarf án aðildar Það er mikilvægt að benda á að Ísland nýtur þegar góðs af ýmsum ávinningum Evrópusamstarfs án þess að vera aðildarríki ESB. Í gegnum EES-samninginn hefur Ísland aðgang að innri markaði Evrópu, sem er t.d. mikilvægur fyrir útflutning. Á sama tíma hefur Ísland haldið fullveldi sínu yfir grunnatvinnuvegum þjóðarinnar og málefnum þeirra, eins og sjávarútvegi og landbúnaði. Með aðild myndum við í rauninni og einföldu máli missa ákvörðunarvaldið hvað þessi málefni og svið varðar. Aðild að ESB myndi ekki aðeins gera Ísland háðara ákvörðunum sambandsins, heldur einnig grafa undan þeim sveigjanleika sem núverandi fyrirkomulag veitir. EES-samningurinn gerir Íslandi kleift að taka þátt í Evrópusamstarfi að vissu marki en halda samt eigin sérstöðu og stjórn á lykilmálum. Með því að treysta á núverandi fyrirkomulag, þar sem Ísland nýtur góðs af samstarfi án aðildar, getur landið áfram viðhaldið sjálfstæði sínu og sérstöðu, um leið og það nýtir sér ávinning af EES samstarfinu. Fólk vísar oft til þess að við séum nú þegar með 75% af löggjöf ESB í gegnum EES en áttar sig ekki á að hin 25% snerta á þeim atriðum er beinast að sjálfræði okkar og sjálfstæði. Að lokum Að ganga inn í ESB er líkt og fullorðinn maður óski eftir því að foreldrar hans taki aftur við honum sem barni og hann sé þar með sviptur sjálfræði og fjárræði, enda telji hann sig alltaf taka rangar ákvarðanir í lífinu og að ekkert gangi upp hjá honum. Í stað þess að reyna gera betur og taka réttar ákvarðanir þá sjá mamma og pabbi um allt það mikilvæga og hann fær vasapening og aðgang að heimilisbílnum en skortir þó sjálfstæðið. Forræðishyggjan allsráðandi og barnið verður aftur háð ákvörðunarvaldi foreldra sinna. Þeir stjórnmálamenn sem talað hafa fyrir aðild að Evrópusambandinu eru í grunninn einmitt þessi fullorðni maður. Það virðist sem þeir telja að allur sá árangur sem náðst hefur hér á landi frá sjálfstæði sé í raun ekki til staðar. Við eigum að afsala okkur fullveldi okkar, afsala yfirráðum á auðlindum okkar og senda peninga úr landi með von um að við fáum þá síðan endurgreidda í formi styrkja. Í þeirra huga er það einungis þá er við erum orðin eins og þessi fullorðni maður sem gefist hefur upp á lífinu, sem þeir telja að íslenska þjóðin hljóti raunverulega velsæld. Að vera öðrum háður er ekki eitthvað sem við eigum að stefna að, hvorki sem þjóð né einstaklingar. Sjálfstæði Íslands er ekki og var ekki sjálfsagður hlutur. Fyrir því var barist og við höfum sýnt það og sannað í verki sem þjóð að við erum fær um að sjá um okkur sjálf, sama hvað sumir virðast ætla. Höfundur er lögfræðingur og nemandi í LL.M. í evrópskum og alþjóðlegum skattarétti við Háskólann í Lundi.
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun