Val Vigdísar Skúli Ólafsson skrifar 10. janúar 2025 08:03 Sumarið 1980 var sögulegt og í stórgóðum þáttum um Vigdísi Finnbogadóttur eru þessum tímamótum gerð skil. Sjálfur fylgdist ég grannt með á sínum tíma og kosninganóttina birtust tölur á skjánum. Ég man ekki hver orti eða söng en trúbador nokkur flutti lag í þættinum og eitt erindið var alveg örugglega svona: „Albert er glæstur og Guðlaugur hress, ég gjarnan vil kjósa þá, veljið hann Pétur hann vann til þess og Vigdísi allir þrá“ Niðurstaða þessara kosninga reyndist vera mikil gæfa fyrir þjóðina okkar og áfangi í stjórnmálasögu heimsins. Nafn Vigdísar Í öllum þeim umbrotum og ósköpum sem hafa dunið yfir samfélagið á þeim áratugum sem liðnir eru, hafa nafn Vigdísar og verk hennar staðist dóm tímans. Sigurganga hennar náði ekki þó hámarki með þessu kjöri. Við getum sagt að hún hafi raunverulega byrjað þegar hún steig þessi örlagaríku skref í að verða forseti þessarar fámennu þjóðar. Þar nýttust kostir hennar vel og það hugarfar sem hún byggði þjónustu sína á. Vigdís hafði til að bera mikilvægan eiginleika þegar kemur að því að geta tileinkað sér nýja færni og þekkingu. Það er auðmýktin. Ekki barst hún á, hún talaði við fólk af jafningjagrunni. Mýkt er forsenda vaxtar og framfara. Þannig er því háttað með allt lífríkið. Á vaxtaskeiði sínu eiga lífverur auðvelt með að vera mjúkar, eins og orðið „auðmýkt“ felur í sér. Því geta þær vaxið eða lagað sig að umhverfinu. Sumar fá síðar harðan skráp og þá er ekki von á frekari vexti. Með sama hætti er auðmjúkt fólk á ævilöngu þroskaskeiði. Það gengur inn í aðstæður með þá hugsun í bakhöfðinu að það eigi ekki sjálft öll svörin en spyr fyrir vikið þeim mun meira og hlustar grannt. Framandleg viðfangsefni verða ekki tilefni til að sýna yfirburði sína og yfirvald, og breiða með því yfir veikleikana. Þvert á móti verða slíkar áskoranir tækifæri til að kynnast nýjum hliðum tilverunnar þar sem fólk talar minna en hlustar meira. Mistök og árangur eru ekki andstæður heldur tvær hliðar á sama peningnum. Hrösun veitir tækifæri til aukinnar þekkingar. Allt þetta er forsenda þess að geta haldið áfram að vaxa, verða „meira maður“ eins og Páll heitinn Skúlason orðaði það Nágrannatungurnar eiga orð yfir sama fyrirbæri sem er dregið af latneska orðinu: humilitas, sem er sjálft náskylt orðinu humus – eða mold. Viska kynslóðanna lætur ekki að sér hæða, þarna sjáum við sömu vaxtarsprotana. Auðmjúkur leiðtogi Lítillátur leiðtogi er ákveðið stef sem við sjáum víða í Biblíunni. Frásögnin af í því þegar Jesús reið inn í borgina helgu, Jerúsalem er dæmi um slíka forystu. Hann kom á lágreistum fararskjóta og var í augnhæð þeirra sem nærstaddir voru. Þetta látlausa fas Jesú í frásögninni er grundvallað á fornri hugmynd um eðli slíkra leiðtoga. Litlu síðar átti Jesús þvo fætur furðu lostinna lærisveina sína á skírdegi. Af hverju voru þeir undrandi? jú vegna þess að fótþvottur átti ekki að vera viðfangsefni meistarans, heldur þjónsins. Og með þessu sýndi Jesús í verki það sem hér hefur verið fjallað um – einmitt þá vitund að fremstu leiðtogar eru sjálfir lærisveinar. Kvennakirkjan Það var á þessum þáttum sem leiðtogar á borð við Vigdísi Finnbogadóttur byggðu forystu sína. Þar var ekki gengið fram í stærilæti og ásókn í völd, nei öðru nær. Hún hafði í reynslusjóði sínum myndina af hinum sanna leiðtoga sem gengur fram í auðmýkt og lærir með því enn meira á lífið og sjálfa sig. Árið 1974, sex árum áður en Vigdís tók við forsetaembættinu, hafði kirkjan borið gæfu til þess að vígja til prests fyrstu konuna, Auði Eir Vilhjálmsdóttur. Sjálf lýsti Auður Eir þeim hugsjónum sem hún og aðrar talskonur þessarar hugmyndafræði fylgdu, í grein frá árinu 1996. Þar segir hún: „Kvennaguðfræðin, sem er guðfræði sem konur skrifa út frá sinni eigin reynslu er meðal annars guðfræðin um völdin og valdaleysið. Hún gagnrýnir völdin sem safnast saman hjá fáeinum einstaklingum og fáum hópum. Hún berst fyrir því að völdunum sé dreift svo allir eigi hluta af þeim.“ (Auður Eir Vilhjálmsdóttir, ,,Kirkja og trúarlíf síðustu áratuga: Hvað hefur breyst – hvað skortir enn á jafnrétti?", Konur og kristsmenn: Þættir úr kristnisögu Íslands, Inga Huld Hákonardóttir ritstýrði (Reykjavík: Háskólaútgáfan, 1996), bls 297) Eins og svo oft í sögu kristninnar var þessi afstaða grundvölluð á gildum sem höfðu staðist dóm sögunnar. Hér er með öðrum orðum lýst þeirri sýn hvernig við getum haft bætandi áhrif á umhverfi okkar og heiminn með því að valdefla fólkið í kringum okkur. Auður Eir gagnrýnir valdabaráttuna sem hafði áður einkennt kirkjuna. Val Vigdísar „Og Vigdísi allir þrá“ söng trúbadorinn og ég var ekki einu sinn fermdur þegar þarna var komið sögu, hvað þá með kosningarétt. Af einhverjum ástæðum festist þessi bragur samt í minni mínu! Söngurinn er kostulegur en hefur reyndar ekki elst mjög vel. Hvað á það annars að þýða að „allir þrái“ einu konuna sem þarna býður fram krafta sína? En við getum gefið þeim orðum eðlilegri blæ og lýst því yfir að öll þráum við forystumanneskju eins og hana Vigdísi. Þar hafa leiðtogar verðuga fyrirmynd. Hana við getum svo sótt lengra aftur, meðal annars í sjóði frásagna ritningarinnar. Höfundur er prestur í Neskirkju Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þjóðkirkjan Vigdís Finnbogadóttir Forseti Íslands Mest lesið Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Sumarið 1980 var sögulegt og í stórgóðum þáttum um Vigdísi Finnbogadóttur eru þessum tímamótum gerð skil. Sjálfur fylgdist ég grannt með á sínum tíma og kosninganóttina birtust tölur á skjánum. Ég man ekki hver orti eða söng en trúbador nokkur flutti lag í þættinum og eitt erindið var alveg örugglega svona: „Albert er glæstur og Guðlaugur hress, ég gjarnan vil kjósa þá, veljið hann Pétur hann vann til þess og Vigdísi allir þrá“ Niðurstaða þessara kosninga reyndist vera mikil gæfa fyrir þjóðina okkar og áfangi í stjórnmálasögu heimsins. Nafn Vigdísar Í öllum þeim umbrotum og ósköpum sem hafa dunið yfir samfélagið á þeim áratugum sem liðnir eru, hafa nafn Vigdísar og verk hennar staðist dóm tímans. Sigurganga hennar náði ekki þó hámarki með þessu kjöri. Við getum sagt að hún hafi raunverulega byrjað þegar hún steig þessi örlagaríku skref í að verða forseti þessarar fámennu þjóðar. Þar nýttust kostir hennar vel og það hugarfar sem hún byggði þjónustu sína á. Vigdís hafði til að bera mikilvægan eiginleika þegar kemur að því að geta tileinkað sér nýja færni og þekkingu. Það er auðmýktin. Ekki barst hún á, hún talaði við fólk af jafningjagrunni. Mýkt er forsenda vaxtar og framfara. Þannig er því háttað með allt lífríkið. Á vaxtaskeiði sínu eiga lífverur auðvelt með að vera mjúkar, eins og orðið „auðmýkt“ felur í sér. Því geta þær vaxið eða lagað sig að umhverfinu. Sumar fá síðar harðan skráp og þá er ekki von á frekari vexti. Með sama hætti er auðmjúkt fólk á ævilöngu þroskaskeiði. Það gengur inn í aðstæður með þá hugsun í bakhöfðinu að það eigi ekki sjálft öll svörin en spyr fyrir vikið þeim mun meira og hlustar grannt. Framandleg viðfangsefni verða ekki tilefni til að sýna yfirburði sína og yfirvald, og breiða með því yfir veikleikana. Þvert á móti verða slíkar áskoranir tækifæri til að kynnast nýjum hliðum tilverunnar þar sem fólk talar minna en hlustar meira. Mistök og árangur eru ekki andstæður heldur tvær hliðar á sama peningnum. Hrösun veitir tækifæri til aukinnar þekkingar. Allt þetta er forsenda þess að geta haldið áfram að vaxa, verða „meira maður“ eins og Páll heitinn Skúlason orðaði það Nágrannatungurnar eiga orð yfir sama fyrirbæri sem er dregið af latneska orðinu: humilitas, sem er sjálft náskylt orðinu humus – eða mold. Viska kynslóðanna lætur ekki að sér hæða, þarna sjáum við sömu vaxtarsprotana. Auðmjúkur leiðtogi Lítillátur leiðtogi er ákveðið stef sem við sjáum víða í Biblíunni. Frásögnin af í því þegar Jesús reið inn í borgina helgu, Jerúsalem er dæmi um slíka forystu. Hann kom á lágreistum fararskjóta og var í augnhæð þeirra sem nærstaddir voru. Þetta látlausa fas Jesú í frásögninni er grundvallað á fornri hugmynd um eðli slíkra leiðtoga. Litlu síðar átti Jesús þvo fætur furðu lostinna lærisveina sína á skírdegi. Af hverju voru þeir undrandi? jú vegna þess að fótþvottur átti ekki að vera viðfangsefni meistarans, heldur þjónsins. Og með þessu sýndi Jesús í verki það sem hér hefur verið fjallað um – einmitt þá vitund að fremstu leiðtogar eru sjálfir lærisveinar. Kvennakirkjan Það var á þessum þáttum sem leiðtogar á borð við Vigdísi Finnbogadóttur byggðu forystu sína. Þar var ekki gengið fram í stærilæti og ásókn í völd, nei öðru nær. Hún hafði í reynslusjóði sínum myndina af hinum sanna leiðtoga sem gengur fram í auðmýkt og lærir með því enn meira á lífið og sjálfa sig. Árið 1974, sex árum áður en Vigdís tók við forsetaembættinu, hafði kirkjan borið gæfu til þess að vígja til prests fyrstu konuna, Auði Eir Vilhjálmsdóttur. Sjálf lýsti Auður Eir þeim hugsjónum sem hún og aðrar talskonur þessarar hugmyndafræði fylgdu, í grein frá árinu 1996. Þar segir hún: „Kvennaguðfræðin, sem er guðfræði sem konur skrifa út frá sinni eigin reynslu er meðal annars guðfræðin um völdin og valdaleysið. Hún gagnrýnir völdin sem safnast saman hjá fáeinum einstaklingum og fáum hópum. Hún berst fyrir því að völdunum sé dreift svo allir eigi hluta af þeim.“ (Auður Eir Vilhjálmsdóttir, ,,Kirkja og trúarlíf síðustu áratuga: Hvað hefur breyst – hvað skortir enn á jafnrétti?", Konur og kristsmenn: Þættir úr kristnisögu Íslands, Inga Huld Hákonardóttir ritstýrði (Reykjavík: Háskólaútgáfan, 1996), bls 297) Eins og svo oft í sögu kristninnar var þessi afstaða grundvölluð á gildum sem höfðu staðist dóm sögunnar. Hér er með öðrum orðum lýst þeirri sýn hvernig við getum haft bætandi áhrif á umhverfi okkar og heiminn með því að valdefla fólkið í kringum okkur. Auður Eir gagnrýnir valdabaráttuna sem hafði áður einkennt kirkjuna. Val Vigdísar „Og Vigdísi allir þrá“ söng trúbadorinn og ég var ekki einu sinn fermdur þegar þarna var komið sögu, hvað þá með kosningarétt. Af einhverjum ástæðum festist þessi bragur samt í minni mínu! Söngurinn er kostulegur en hefur reyndar ekki elst mjög vel. Hvað á það annars að þýða að „allir þrái“ einu konuna sem þarna býður fram krafta sína? En við getum gefið þeim orðum eðlilegri blæ og lýst því yfir að öll þráum við forystumanneskju eins og hana Vigdísi. Þar hafa leiðtogar verðuga fyrirmynd. Hana við getum svo sótt lengra aftur, meðal annars í sjóði frásagna ritningarinnar. Höfundur er prestur í Neskirkju
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun