Stöndum vörð um menntun og styðjum við kennara Kolbrún Þ. Pálsdóttir, Kristín Jónsdóttir og Gunnar Ásgrímsson skrifa 7. janúar 2025 15:01 Í upphafi nýs árs er vert að ræða eitt mikilvægasta verkefnið innan menntakerfisins, að fjölga kennurum í landinu, bæta starfsumhverfi þeirra og styðja við nýja kennara. Við skorum á nýja ríkisstjórn að leggja sitt af mörkum svo samið verði hið fyrsta við kennara og verkföllum afstýrt. Að því loknu ættu ráðherrar háskólamála og mennta- og barnamála kalli saman fulltrúa háskóla, sveitafélaga, kennarastéttar og hagsmunaaðila til að stuðla að árangursríkumlangtíma lausnum við þeim alvarlega kennaraskorti sem stefnir í. Við lýsum yfir verulegum áhyggjum af stöðu mála, ekki síst á leik- og grunnskólastiginu. Tryggja þarf að hæfir kennarar fáist til starfa og að þeir hverfi ekki úr stéttinni. Nýlega var stofnað Félag nýliða í kennslu sem starfar undir hatti Kennarasambands Íslands. Markmið félagsins er að tryggja að nýliðar í kennslu fái stuðning í starfi, ekki síst til að sporna við brottfalli á fyrstu árum í kennslu. Mikilvægi þess að fjölga kennurum á öllum skólastigum Árið 2019 hratt Lilja Dögg Alfreðsdóttir, þáverandi menntamálaráðherra, af stað samstilltu fimm ára átaki stjórnvalda og hagaðila til að fjölga kennurum á landinu. Þrátt fyrir að mikill árangur hafi náðst – til að mynda þrefaldaðist fjöldi brautskráðra kennara frá HÍ árin 2019 til 2023 – þá hefur hlutfall þeirra sem starfa við kennslu án leyfisbréfs aukist á öllum skólastigum. Rannsóknir sýna að fyrir því eru ýmsar ástæður, meðal annars hröð uppbygging á leikskólastiginu, hár meðalaldur framhaldsskólakennara og grunnskólakennara svo þeim fjölgar sem fara á eftirlaun á hverju ári, og of hátt brotthvarf er úr stétt kennara. Ör þróun kennaramenntunar Kennaramenntun á Íslandi er í stöðugri þróun og hefur gengið í gegnum viðamiklar breytingar undanfarin ár með tilkomu fimm ára kennaranáms, launaðs starfsnáms á lokaári kennaranáms og MT (e. Master of Teaching) námsleiða til meistaraprófs án rannsóknarritgerða. Þessar og fleiri breytingar stuðluðu að verulegri fjölgun kennaranema undanfarin ár en ljóst er að nemendum í kennaranámi er nú aftur farið að fækka, sérstaklega þeim sem koma í fimm ára kennaranám. Meirihluti meistaranema kemur inn með aðra bakkalárgráðu en B.Ed. og ljúka því aðeins tveggja ára kennaranámi. Nemendur á Menntavísindasviði eru að meðaltali eldri en nemar á öðrum sviðum háskólans, fleiri eiga börn og fjölskyldur og vinna meira með námi. Yfir 90% leikskólakennaranema eru í starfi samhliða námi og þá hefur sú þróun orðið á síðustu árum að meirihluti grunnskólakennaranema starfar einnig samhliða námi sínu, oftast sem leiðbeinendur við kennslu eða stuðning í skólum. Brýnt er að leggja mat á framkvæmd og ávinning af launuðu starfsnámi. Endurskoða þarf það samkomulag sem stjórnvöld gáfu út árið 2021 og er að finna á vef stjórnaráðsins. Einnig hafa heyrst raddir þess efnis að kennaranemar fái ekki tækifæri innan sveitarfélaga til að ráða sig í 50% stöður þó þau vilji. Aðgerðir og umbætur síðustu ára Rík áhersla er lögð á eflingu og þróun kennaramenntunar við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Hér er yfirlit yfir ýmsar aðgerðir sem gripið hefur verið til á síðustu árum og lúta bæði að inntaki og skipulagi kennaranáms: Fagháskólanám í leikskólafræðum skipulagt frá árinu 2017. Breytt kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi í formi háskólamorgna til að auðvelda nám með starfi. Master of Teaching (MT), nýtt meistaranám án rannsóknartengds lokaverkefnis, í boði frá 2021. Raunfærnimat í leikskólakennaranámi innleitt frá 2021, gerir háskólanemum með ríkulega starfsreynslu kleift að fá hæfni og þekkingu metna til háskólaeininga. Íslenskubrú ætluð háskólanemum með annað heimamál en íslensku til að fjölga kennurum með fjölbreyttan tungumála- og menningarbakgrunn. Háskólakennarar ráðnir inn í þverfræðilegar stöður til að efla kennslu faggreina og samvinnu milli fræðasviða háskólans um kennaramenntun. Ný námsbraut um menntun allra, sérkennslufræði, fjölbreytileika og fjölmenningu, stofnuð 2023. Jafnréttis- og kynjafræðsla fest í sessi í öllum deildum sviðsins. Nýtt kjörsvið á sviði sjálfbærnimenntunar sett á laggirnar. Verkefnastjórar ráðnir á sviði læsis og STEAM greina sem m.a. skipuleggja samstarf fræða- og fagsamfélags um áherslur og rannsóknir á þessum sviðum. Við leggjum fram eftirfarandi tillögur til nýrra ráðherra háskólamála og mennta- og barnamála: Grípa þarf til samhentra aðgerða. Við leggjum til að stjórnvöld leiði saman háskóla sem mennta kennara, Kennarasamband Íslands, sveitarfélög og aðra hagaðila og kalli eftir samvinnu um nýjar leiðir til að fjölga kennurum. Menntun kennara er samfélagslegt verkefni sem er ábyrgð stjórnvalda, háskóla og sveitarfélaga. Samfélagslegt átak þarf til að styrkja ímynd kennarastarfsins og efla virðingu í samfélaginu fyrir störfum kennara. Endurskoða þarf viðmið um launað starfsnám. Gera þarf kennaranemum á lokaári kleift að vera í 50% starfi. Einnig þarf að gera langtímaáætlun um sérstakar launaðar nemastöður í samvinnu við sveitarfélög. Fjárhagslegur stuðningur við kennaranema. Hluti af átakinu frá 2019 til 2024 voru hvatningarstyrkir til kennaranema. Vert er að skoða fjárhagslegan stuðning til kennaranema, s.s. námsstyrki. Þá mætti setja á laggirnar sérstakan styrk til nýrra kennara sem ráða sig til starfa á landsvæðum þar sem sérstaklega vantar kennara. Nýtt verkefni sem snýr að auknum stuðningi við nýliða í kennslu verði sett á laggirnar. Háskólum og sveitarfélögum verði veitt fjárhagslegt bolmagn til að skipuleggja öflugan faglegan stuðning við nýliða í kennslu, bæði á lokaárum kennaranáms og fyrstu þrjú ár í starfi. Stór hluti kennaranema starfar við kennslu og teljast því til nýliða í kennslu. Að lokum viljum við ítreka að það er á borði nýrrar ríkisstjórnar að tryggja áframhaldandi samvinnu og aðgerðir til að fjölga kennurum í landinu. Við hvetjum stjórnvöld og sveitarfélög til að semja við kennara hið fyrsta á nýju ári og slá þann tón sem nauðsynlegur er til að snúa vörn í sókn. Kennarar sinna mikilvægum störfum í samfélaginu og leggja grunninn að farsæld ungu kynslóðarinnar. Með ósk um farsælt samstarf á komandi ári! Kolbrún Þ. Pálsdóttir, forseti Menntavísindasviðs Kristín Jónsdóttir, dósent og fulltrúi HÍ í Fjölgum kennurum, átaksverkefni stjórnvalda 2019-2024 Gunnar Ásgrímsson, formaður sviðsráðs Menntavísindasviðs, kennaranemi og fulltrúi í stjórn Fagfélags nýliða í kennslu Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Háskólar Sveitarstjórnarmál Kolbrún Þ. Pálsdóttir Mest lesið Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Sjá meira
Í upphafi nýs árs er vert að ræða eitt mikilvægasta verkefnið innan menntakerfisins, að fjölga kennurum í landinu, bæta starfsumhverfi þeirra og styðja við nýja kennara. Við skorum á nýja ríkisstjórn að leggja sitt af mörkum svo samið verði hið fyrsta við kennara og verkföllum afstýrt. Að því loknu ættu ráðherrar háskólamála og mennta- og barnamála kalli saman fulltrúa háskóla, sveitafélaga, kennarastéttar og hagsmunaaðila til að stuðla að árangursríkumlangtíma lausnum við þeim alvarlega kennaraskorti sem stefnir í. Við lýsum yfir verulegum áhyggjum af stöðu mála, ekki síst á leik- og grunnskólastiginu. Tryggja þarf að hæfir kennarar fáist til starfa og að þeir hverfi ekki úr stéttinni. Nýlega var stofnað Félag nýliða í kennslu sem starfar undir hatti Kennarasambands Íslands. Markmið félagsins er að tryggja að nýliðar í kennslu fái stuðning í starfi, ekki síst til að sporna við brottfalli á fyrstu árum í kennslu. Mikilvægi þess að fjölga kennurum á öllum skólastigum Árið 2019 hratt Lilja Dögg Alfreðsdóttir, þáverandi menntamálaráðherra, af stað samstilltu fimm ára átaki stjórnvalda og hagaðila til að fjölga kennurum á landinu. Þrátt fyrir að mikill árangur hafi náðst – til að mynda þrefaldaðist fjöldi brautskráðra kennara frá HÍ árin 2019 til 2023 – þá hefur hlutfall þeirra sem starfa við kennslu án leyfisbréfs aukist á öllum skólastigum. Rannsóknir sýna að fyrir því eru ýmsar ástæður, meðal annars hröð uppbygging á leikskólastiginu, hár meðalaldur framhaldsskólakennara og grunnskólakennara svo þeim fjölgar sem fara á eftirlaun á hverju ári, og of hátt brotthvarf er úr stétt kennara. Ör þróun kennaramenntunar Kennaramenntun á Íslandi er í stöðugri þróun og hefur gengið í gegnum viðamiklar breytingar undanfarin ár með tilkomu fimm ára kennaranáms, launaðs starfsnáms á lokaári kennaranáms og MT (e. Master of Teaching) námsleiða til meistaraprófs án rannsóknarritgerða. Þessar og fleiri breytingar stuðluðu að verulegri fjölgun kennaranema undanfarin ár en ljóst er að nemendum í kennaranámi er nú aftur farið að fækka, sérstaklega þeim sem koma í fimm ára kennaranám. Meirihluti meistaranema kemur inn með aðra bakkalárgráðu en B.Ed. og ljúka því aðeins tveggja ára kennaranámi. Nemendur á Menntavísindasviði eru að meðaltali eldri en nemar á öðrum sviðum háskólans, fleiri eiga börn og fjölskyldur og vinna meira með námi. Yfir 90% leikskólakennaranema eru í starfi samhliða námi og þá hefur sú þróun orðið á síðustu árum að meirihluti grunnskólakennaranema starfar einnig samhliða námi sínu, oftast sem leiðbeinendur við kennslu eða stuðning í skólum. Brýnt er að leggja mat á framkvæmd og ávinning af launuðu starfsnámi. Endurskoða þarf það samkomulag sem stjórnvöld gáfu út árið 2021 og er að finna á vef stjórnaráðsins. Einnig hafa heyrst raddir þess efnis að kennaranemar fái ekki tækifæri innan sveitarfélaga til að ráða sig í 50% stöður þó þau vilji. Aðgerðir og umbætur síðustu ára Rík áhersla er lögð á eflingu og þróun kennaramenntunar við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Hér er yfirlit yfir ýmsar aðgerðir sem gripið hefur verið til á síðustu árum og lúta bæði að inntaki og skipulagi kennaranáms: Fagháskólanám í leikskólafræðum skipulagt frá árinu 2017. Breytt kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi í formi háskólamorgna til að auðvelda nám með starfi. Master of Teaching (MT), nýtt meistaranám án rannsóknartengds lokaverkefnis, í boði frá 2021. Raunfærnimat í leikskólakennaranámi innleitt frá 2021, gerir háskólanemum með ríkulega starfsreynslu kleift að fá hæfni og þekkingu metna til háskólaeininga. Íslenskubrú ætluð háskólanemum með annað heimamál en íslensku til að fjölga kennurum með fjölbreyttan tungumála- og menningarbakgrunn. Háskólakennarar ráðnir inn í þverfræðilegar stöður til að efla kennslu faggreina og samvinnu milli fræðasviða háskólans um kennaramenntun. Ný námsbraut um menntun allra, sérkennslufræði, fjölbreytileika og fjölmenningu, stofnuð 2023. Jafnréttis- og kynjafræðsla fest í sessi í öllum deildum sviðsins. Nýtt kjörsvið á sviði sjálfbærnimenntunar sett á laggirnar. Verkefnastjórar ráðnir á sviði læsis og STEAM greina sem m.a. skipuleggja samstarf fræða- og fagsamfélags um áherslur og rannsóknir á þessum sviðum. Við leggjum fram eftirfarandi tillögur til nýrra ráðherra háskólamála og mennta- og barnamála: Grípa þarf til samhentra aðgerða. Við leggjum til að stjórnvöld leiði saman háskóla sem mennta kennara, Kennarasamband Íslands, sveitarfélög og aðra hagaðila og kalli eftir samvinnu um nýjar leiðir til að fjölga kennurum. Menntun kennara er samfélagslegt verkefni sem er ábyrgð stjórnvalda, háskóla og sveitarfélaga. Samfélagslegt átak þarf til að styrkja ímynd kennarastarfsins og efla virðingu í samfélaginu fyrir störfum kennara. Endurskoða þarf viðmið um launað starfsnám. Gera þarf kennaranemum á lokaári kleift að vera í 50% starfi. Einnig þarf að gera langtímaáætlun um sérstakar launaðar nemastöður í samvinnu við sveitarfélög. Fjárhagslegur stuðningur við kennaranema. Hluti af átakinu frá 2019 til 2024 voru hvatningarstyrkir til kennaranema. Vert er að skoða fjárhagslegan stuðning til kennaranema, s.s. námsstyrki. Þá mætti setja á laggirnar sérstakan styrk til nýrra kennara sem ráða sig til starfa á landsvæðum þar sem sérstaklega vantar kennara. Nýtt verkefni sem snýr að auknum stuðningi við nýliða í kennslu verði sett á laggirnar. Háskólum og sveitarfélögum verði veitt fjárhagslegt bolmagn til að skipuleggja öflugan faglegan stuðning við nýliða í kennslu, bæði á lokaárum kennaranáms og fyrstu þrjú ár í starfi. Stór hluti kennaranema starfar við kennslu og teljast því til nýliða í kennslu. Að lokum viljum við ítreka að það er á borði nýrrar ríkisstjórnar að tryggja áframhaldandi samvinnu og aðgerðir til að fjölga kennurum í landinu. Við hvetjum stjórnvöld og sveitarfélög til að semja við kennara hið fyrsta á nýju ári og slá þann tón sem nauðsynlegur er til að snúa vörn í sókn. Kennarar sinna mikilvægum störfum í samfélaginu og leggja grunninn að farsæld ungu kynslóðarinnar. Með ósk um farsælt samstarf á komandi ári! Kolbrún Þ. Pálsdóttir, forseti Menntavísindasviðs Kristín Jónsdóttir, dósent og fulltrúi HÍ í Fjölgum kennurum, átaksverkefni stjórnvalda 2019-2024 Gunnar Ásgrímsson, formaður sviðsráðs Menntavísindasviðs, kennaranemi og fulltrúi í stjórn Fagfélags nýliða í kennslu
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar