Stöndum vörð um menntun og styðjum við kennara Kolbrún Þ. Pálsdóttir, Kristín Jónsdóttir og Gunnar Ásgrímsson skrifa 7. janúar 2025 15:01 Í upphafi nýs árs er vert að ræða eitt mikilvægasta verkefnið innan menntakerfisins, að fjölga kennurum í landinu, bæta starfsumhverfi þeirra og styðja við nýja kennara. Við skorum á nýja ríkisstjórn að leggja sitt af mörkum svo samið verði hið fyrsta við kennara og verkföllum afstýrt. Að því loknu ættu ráðherrar háskólamála og mennta- og barnamála kalli saman fulltrúa háskóla, sveitafélaga, kennarastéttar og hagsmunaaðila til að stuðla að árangursríkumlangtíma lausnum við þeim alvarlega kennaraskorti sem stefnir í. Við lýsum yfir verulegum áhyggjum af stöðu mála, ekki síst á leik- og grunnskólastiginu. Tryggja þarf að hæfir kennarar fáist til starfa og að þeir hverfi ekki úr stéttinni. Nýlega var stofnað Félag nýliða í kennslu sem starfar undir hatti Kennarasambands Íslands. Markmið félagsins er að tryggja að nýliðar í kennslu fái stuðning í starfi, ekki síst til að sporna við brottfalli á fyrstu árum í kennslu. Mikilvægi þess að fjölga kennurum á öllum skólastigum Árið 2019 hratt Lilja Dögg Alfreðsdóttir, þáverandi menntamálaráðherra, af stað samstilltu fimm ára átaki stjórnvalda og hagaðila til að fjölga kennurum á landinu. Þrátt fyrir að mikill árangur hafi náðst – til að mynda þrefaldaðist fjöldi brautskráðra kennara frá HÍ árin 2019 til 2023 – þá hefur hlutfall þeirra sem starfa við kennslu án leyfisbréfs aukist á öllum skólastigum. Rannsóknir sýna að fyrir því eru ýmsar ástæður, meðal annars hröð uppbygging á leikskólastiginu, hár meðalaldur framhaldsskólakennara og grunnskólakennara svo þeim fjölgar sem fara á eftirlaun á hverju ári, og of hátt brotthvarf er úr stétt kennara. Ör þróun kennaramenntunar Kennaramenntun á Íslandi er í stöðugri þróun og hefur gengið í gegnum viðamiklar breytingar undanfarin ár með tilkomu fimm ára kennaranáms, launaðs starfsnáms á lokaári kennaranáms og MT (e. Master of Teaching) námsleiða til meistaraprófs án rannsóknarritgerða. Þessar og fleiri breytingar stuðluðu að verulegri fjölgun kennaranema undanfarin ár en ljóst er að nemendum í kennaranámi er nú aftur farið að fækka, sérstaklega þeim sem koma í fimm ára kennaranám. Meirihluti meistaranema kemur inn með aðra bakkalárgráðu en B.Ed. og ljúka því aðeins tveggja ára kennaranámi. Nemendur á Menntavísindasviði eru að meðaltali eldri en nemar á öðrum sviðum háskólans, fleiri eiga börn og fjölskyldur og vinna meira með námi. Yfir 90% leikskólakennaranema eru í starfi samhliða námi og þá hefur sú þróun orðið á síðustu árum að meirihluti grunnskólakennaranema starfar einnig samhliða námi sínu, oftast sem leiðbeinendur við kennslu eða stuðning í skólum. Brýnt er að leggja mat á framkvæmd og ávinning af launuðu starfsnámi. Endurskoða þarf það samkomulag sem stjórnvöld gáfu út árið 2021 og er að finna á vef stjórnaráðsins. Einnig hafa heyrst raddir þess efnis að kennaranemar fái ekki tækifæri innan sveitarfélaga til að ráða sig í 50% stöður þó þau vilji. Aðgerðir og umbætur síðustu ára Rík áhersla er lögð á eflingu og þróun kennaramenntunar við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Hér er yfirlit yfir ýmsar aðgerðir sem gripið hefur verið til á síðustu árum og lúta bæði að inntaki og skipulagi kennaranáms: Fagháskólanám í leikskólafræðum skipulagt frá árinu 2017. Breytt kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi í formi háskólamorgna til að auðvelda nám með starfi. Master of Teaching (MT), nýtt meistaranám án rannsóknartengds lokaverkefnis, í boði frá 2021. Raunfærnimat í leikskólakennaranámi innleitt frá 2021, gerir háskólanemum með ríkulega starfsreynslu kleift að fá hæfni og þekkingu metna til háskólaeininga. Íslenskubrú ætluð háskólanemum með annað heimamál en íslensku til að fjölga kennurum með fjölbreyttan tungumála- og menningarbakgrunn. Háskólakennarar ráðnir inn í þverfræðilegar stöður til að efla kennslu faggreina og samvinnu milli fræðasviða háskólans um kennaramenntun. Ný námsbraut um menntun allra, sérkennslufræði, fjölbreytileika og fjölmenningu, stofnuð 2023. Jafnréttis- og kynjafræðsla fest í sessi í öllum deildum sviðsins. Nýtt kjörsvið á sviði sjálfbærnimenntunar sett á laggirnar. Verkefnastjórar ráðnir á sviði læsis og STEAM greina sem m.a. skipuleggja samstarf fræða- og fagsamfélags um áherslur og rannsóknir á þessum sviðum. Við leggjum fram eftirfarandi tillögur til nýrra ráðherra háskólamála og mennta- og barnamála: Grípa þarf til samhentra aðgerða. Við leggjum til að stjórnvöld leiði saman háskóla sem mennta kennara, Kennarasamband Íslands, sveitarfélög og aðra hagaðila og kalli eftir samvinnu um nýjar leiðir til að fjölga kennurum. Menntun kennara er samfélagslegt verkefni sem er ábyrgð stjórnvalda, háskóla og sveitarfélaga. Samfélagslegt átak þarf til að styrkja ímynd kennarastarfsins og efla virðingu í samfélaginu fyrir störfum kennara. Endurskoða þarf viðmið um launað starfsnám. Gera þarf kennaranemum á lokaári kleift að vera í 50% starfi. Einnig þarf að gera langtímaáætlun um sérstakar launaðar nemastöður í samvinnu við sveitarfélög. Fjárhagslegur stuðningur við kennaranema. Hluti af átakinu frá 2019 til 2024 voru hvatningarstyrkir til kennaranema. Vert er að skoða fjárhagslegan stuðning til kennaranema, s.s. námsstyrki. Þá mætti setja á laggirnar sérstakan styrk til nýrra kennara sem ráða sig til starfa á landsvæðum þar sem sérstaklega vantar kennara. Nýtt verkefni sem snýr að auknum stuðningi við nýliða í kennslu verði sett á laggirnar. Háskólum og sveitarfélögum verði veitt fjárhagslegt bolmagn til að skipuleggja öflugan faglegan stuðning við nýliða í kennslu, bæði á lokaárum kennaranáms og fyrstu þrjú ár í starfi. Stór hluti kennaranema starfar við kennslu og teljast því til nýliða í kennslu. Að lokum viljum við ítreka að það er á borði nýrrar ríkisstjórnar að tryggja áframhaldandi samvinnu og aðgerðir til að fjölga kennurum í landinu. Við hvetjum stjórnvöld og sveitarfélög til að semja við kennara hið fyrsta á nýju ári og slá þann tón sem nauðsynlegur er til að snúa vörn í sókn. Kennarar sinna mikilvægum störfum í samfélaginu og leggja grunninn að farsæld ungu kynslóðarinnar. Með ósk um farsælt samstarf á komandi ári! Kolbrún Þ. Pálsdóttir, forseti Menntavísindasviðs Kristín Jónsdóttir, dósent og fulltrúi HÍ í Fjölgum kennurum, átaksverkefni stjórnvalda 2019-2024 Gunnar Ásgrímsson, formaður sviðsráðs Menntavísindasviðs, kennaranemi og fulltrúi í stjórn Fagfélags nýliða í kennslu Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Háskólar Sveitarstjórnarmál Kolbrún Þ. Pálsdóttir Mest lesið Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi Björn Bjarki Þorsteinsson Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu Skoðun Skoðun Skoðun Jafnréttisþjóðin sem gleymdi dansinum Brogan Davison,Pétur Ármannsson skrifar Skoðun Hver er að væla? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke skrifar Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Konan - Vinnan - Kjörin í 40 ár Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Íslenskur her og íslensk leyniþjónusta Steingrímur Jónsson skrifar Skoðun Er jafnrétti fyrir allar? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Ættu konur að fara í háskólanám? Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Íris Björk Ágústsdóttir skrifar Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpunarlaust haust Jón Gunnarsson skrifar Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Einfaldar lausnir á vaxtamálavanda bankanna Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er sköpun í skólastarfi? Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor skrifar Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Konur Íslands og alþjóðakerfið í takt Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er svona merkilegt við það? Hópur starfsfólks Jafnlaunastofu skrifar Skoðun Við erum ekki eign annarra! Anna Lizzy Wichmann skrifar Skoðun Sameinuðu þjóðirnar 80 ára: Framtíðin er okkar Eva Harðardóttir skrifar Skoðun Til hamingju með 24. október Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Sjá meira
Í upphafi nýs árs er vert að ræða eitt mikilvægasta verkefnið innan menntakerfisins, að fjölga kennurum í landinu, bæta starfsumhverfi þeirra og styðja við nýja kennara. Við skorum á nýja ríkisstjórn að leggja sitt af mörkum svo samið verði hið fyrsta við kennara og verkföllum afstýrt. Að því loknu ættu ráðherrar háskólamála og mennta- og barnamála kalli saman fulltrúa háskóla, sveitafélaga, kennarastéttar og hagsmunaaðila til að stuðla að árangursríkumlangtíma lausnum við þeim alvarlega kennaraskorti sem stefnir í. Við lýsum yfir verulegum áhyggjum af stöðu mála, ekki síst á leik- og grunnskólastiginu. Tryggja þarf að hæfir kennarar fáist til starfa og að þeir hverfi ekki úr stéttinni. Nýlega var stofnað Félag nýliða í kennslu sem starfar undir hatti Kennarasambands Íslands. Markmið félagsins er að tryggja að nýliðar í kennslu fái stuðning í starfi, ekki síst til að sporna við brottfalli á fyrstu árum í kennslu. Mikilvægi þess að fjölga kennurum á öllum skólastigum Árið 2019 hratt Lilja Dögg Alfreðsdóttir, þáverandi menntamálaráðherra, af stað samstilltu fimm ára átaki stjórnvalda og hagaðila til að fjölga kennurum á landinu. Þrátt fyrir að mikill árangur hafi náðst – til að mynda þrefaldaðist fjöldi brautskráðra kennara frá HÍ árin 2019 til 2023 – þá hefur hlutfall þeirra sem starfa við kennslu án leyfisbréfs aukist á öllum skólastigum. Rannsóknir sýna að fyrir því eru ýmsar ástæður, meðal annars hröð uppbygging á leikskólastiginu, hár meðalaldur framhaldsskólakennara og grunnskólakennara svo þeim fjölgar sem fara á eftirlaun á hverju ári, og of hátt brotthvarf er úr stétt kennara. Ör þróun kennaramenntunar Kennaramenntun á Íslandi er í stöðugri þróun og hefur gengið í gegnum viðamiklar breytingar undanfarin ár með tilkomu fimm ára kennaranáms, launaðs starfsnáms á lokaári kennaranáms og MT (e. Master of Teaching) námsleiða til meistaraprófs án rannsóknarritgerða. Þessar og fleiri breytingar stuðluðu að verulegri fjölgun kennaranema undanfarin ár en ljóst er að nemendum í kennaranámi er nú aftur farið að fækka, sérstaklega þeim sem koma í fimm ára kennaranám. Meirihluti meistaranema kemur inn með aðra bakkalárgráðu en B.Ed. og ljúka því aðeins tveggja ára kennaranámi. Nemendur á Menntavísindasviði eru að meðaltali eldri en nemar á öðrum sviðum háskólans, fleiri eiga börn og fjölskyldur og vinna meira með námi. Yfir 90% leikskólakennaranema eru í starfi samhliða námi og þá hefur sú þróun orðið á síðustu árum að meirihluti grunnskólakennaranema starfar einnig samhliða námi sínu, oftast sem leiðbeinendur við kennslu eða stuðning í skólum. Brýnt er að leggja mat á framkvæmd og ávinning af launuðu starfsnámi. Endurskoða þarf það samkomulag sem stjórnvöld gáfu út árið 2021 og er að finna á vef stjórnaráðsins. Einnig hafa heyrst raddir þess efnis að kennaranemar fái ekki tækifæri innan sveitarfélaga til að ráða sig í 50% stöður þó þau vilji. Aðgerðir og umbætur síðustu ára Rík áhersla er lögð á eflingu og þróun kennaramenntunar við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Hér er yfirlit yfir ýmsar aðgerðir sem gripið hefur verið til á síðustu árum og lúta bæði að inntaki og skipulagi kennaranáms: Fagháskólanám í leikskólafræðum skipulagt frá árinu 2017. Breytt kennslufyrirkomulag í leikskólakennaranámi í formi háskólamorgna til að auðvelda nám með starfi. Master of Teaching (MT), nýtt meistaranám án rannsóknartengds lokaverkefnis, í boði frá 2021. Raunfærnimat í leikskólakennaranámi innleitt frá 2021, gerir háskólanemum með ríkulega starfsreynslu kleift að fá hæfni og þekkingu metna til háskólaeininga. Íslenskubrú ætluð háskólanemum með annað heimamál en íslensku til að fjölga kennurum með fjölbreyttan tungumála- og menningarbakgrunn. Háskólakennarar ráðnir inn í þverfræðilegar stöður til að efla kennslu faggreina og samvinnu milli fræðasviða háskólans um kennaramenntun. Ný námsbraut um menntun allra, sérkennslufræði, fjölbreytileika og fjölmenningu, stofnuð 2023. Jafnréttis- og kynjafræðsla fest í sessi í öllum deildum sviðsins. Nýtt kjörsvið á sviði sjálfbærnimenntunar sett á laggirnar. Verkefnastjórar ráðnir á sviði læsis og STEAM greina sem m.a. skipuleggja samstarf fræða- og fagsamfélags um áherslur og rannsóknir á þessum sviðum. Við leggjum fram eftirfarandi tillögur til nýrra ráðherra háskólamála og mennta- og barnamála: Grípa þarf til samhentra aðgerða. Við leggjum til að stjórnvöld leiði saman háskóla sem mennta kennara, Kennarasamband Íslands, sveitarfélög og aðra hagaðila og kalli eftir samvinnu um nýjar leiðir til að fjölga kennurum. Menntun kennara er samfélagslegt verkefni sem er ábyrgð stjórnvalda, háskóla og sveitarfélaga. Samfélagslegt átak þarf til að styrkja ímynd kennarastarfsins og efla virðingu í samfélaginu fyrir störfum kennara. Endurskoða þarf viðmið um launað starfsnám. Gera þarf kennaranemum á lokaári kleift að vera í 50% starfi. Einnig þarf að gera langtímaáætlun um sérstakar launaðar nemastöður í samvinnu við sveitarfélög. Fjárhagslegur stuðningur við kennaranema. Hluti af átakinu frá 2019 til 2024 voru hvatningarstyrkir til kennaranema. Vert er að skoða fjárhagslegan stuðning til kennaranema, s.s. námsstyrki. Þá mætti setja á laggirnar sérstakan styrk til nýrra kennara sem ráða sig til starfa á landsvæðum þar sem sérstaklega vantar kennara. Nýtt verkefni sem snýr að auknum stuðningi við nýliða í kennslu verði sett á laggirnar. Háskólum og sveitarfélögum verði veitt fjárhagslegt bolmagn til að skipuleggja öflugan faglegan stuðning við nýliða í kennslu, bæði á lokaárum kennaranáms og fyrstu þrjú ár í starfi. Stór hluti kennaranema starfar við kennslu og teljast því til nýliða í kennslu. Að lokum viljum við ítreka að það er á borði nýrrar ríkisstjórnar að tryggja áframhaldandi samvinnu og aðgerðir til að fjölga kennurum í landinu. Við hvetjum stjórnvöld og sveitarfélög til að semja við kennara hið fyrsta á nýju ári og slá þann tón sem nauðsynlegur er til að snúa vörn í sókn. Kennarar sinna mikilvægum störfum í samfélaginu og leggja grunninn að farsæld ungu kynslóðarinnar. Með ósk um farsælt samstarf á komandi ári! Kolbrún Þ. Pálsdóttir, forseti Menntavísindasviðs Kristín Jónsdóttir, dósent og fulltrúi HÍ í Fjölgum kennurum, átaksverkefni stjórnvalda 2019-2024 Gunnar Ásgrímsson, formaður sviðsráðs Menntavísindasviðs, kennaranemi og fulltrúi í stjórn Fagfélags nýliða í kennslu
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar
Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Skoðun Enn er verk að vinna – upprætum ofbeldi á vinnustöðum Brynhildur Heiðar- og Ómarsdóttir skrifar
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun
Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun