Að lifa með ADHD getur verið krefjandi, ekki bara fyrir einstaklinga með sjúkdóminn heldur einnig fyrir fjölskyldur þeirra. Sem fjölskyldumeðlimur gætir þú lent í erfiðleikum með að styðja ástvin þinn á sama tíma og þú gætir líka velferðar þinnar. Í þessum hugleiðingum mun ég ræða nokkur ráð fyrir fjölskyldur fólks með ADHD til að hjálpa ástvinum sínum á sama tíma og þeir sjá um sjálfa sig.
Að skilja ADHD: Það sem þú þarft að vita
ADHD er taugaþroskaröskun sem hefur áhrif á milljónir manna um allan heim. Það getur valdið ýmsum einkennum, þar á meðal athyglisbrest, ofvirkni og hvatvísi. ADHD getur einnig haft áhrif á framkvæmdastarfsemi einstaklings, sem gerir honum erfitt fyrir að stjórna tíma, halda skipulagi og klára verkefni. Að skilja þessi einkenni og hvernig þau geta haft áhrif á líf ástvinar þíns er fyrsta skrefið í að veita árangursríkan stuðning. Á vefsíðu ADHD Samtakana www.adhd.is er gríðarlega mikið af upplýsingum og reglulega eru haldinn frábær námskeið fyrir aðstandendur á vegum ADHD samtakana sem ég hvet alla til að kynna sér.
Að vera vandamál fjölskyldu, vina og samstarfsfólks
Mín reynsla að vera með ADHD er sú að ég var með mjög brotna sjálfsmynd m.a. vegna þess að ég geri mjög oft mistök, tek rangar ákvarðanir vegna hvatvísi t.d. og það tekur gríðarlega á andlega að vera endalaust að bregðast fólki, ég lofa lengst uppí ermina á mér og stend svo ekki við það, sem getur síðan orðið að það mikilli skömm að ég læt mig hverfa. Ég geri það ekki til að komast upp með það heldur fer maður í niðurrif og áður en ég fékk greiningu þá skildi ég ekki hvers vegna ég var svona misheppaður, svona lélegur vinur og ömurlegur starfskraftur, og í þessum vítahring festist maður.
ADHD er ástæða ekki afsökun!
Þess vegna ákvað ég að skoða þetta aðeins með augum aðstandenda til að skilja þeirra hlið. Samhliða því hef ég punktað niður nokkur ráð fyrir aðstandur <3 Vonandi gefur þetta einvherja innsýn og hjálpar einhverjum að styðja fólkið sitt sem er með ADHD og líka hjálpar þér að huga að sjálfum þér því ég veit svo sannarlega að við reynum á allar ykkar taugar og þolinmæði. Fyrir hönd okkar allra langar mig að segja fyrirgefðu, við ráðum ekki alltaf við þetta. En á sama tíma vil ég minna sjálfan mig og aðra með ADHD að þó ástæðan er kominn þá er það ALLTAF í okkar höndum að taka ábyrgð og læra að tækla áskoranir okkar, við getum vandað okkur, við verðum aldrei fullkomin/n en ef við gerum okkar besta að hafa stjórn og vera meðvituð um okkar galla þá erum við skrefi lengra og lífið verður auðveldara.
Ábending #1: Fræddu þig um ADHD
Sem fjölskyldumeðlimur er nauðsynlegt að fræða þig um ADHD. Að læra um ástandið og hvernig það hefur áhrif á ástvin þinn getur hjálpað þér að skilja betur hegðun þeirra og þarfir. Það eru mörg úrræði á netinu, bækur og stuðningshópar í boði fyrir fjölskyldur einstaklinga með ADHD á netinu ásamt því er heimasíða ADHD samtakana www.adhd.is full af fróðleik og námskeiðum.
Ábending #2: Búðu til stuðningsumhverfi
Að búa til stuðningsumhverfi fyrir ástvin þinn getur hjálpað þeim að stjórna einkennum sínum og líða betur heima. Sumar leiðir til að skapa stuðningsumhverfi eru:
- Koma á venjum og skipulagi
- Lágmarka truflun
- Að hvetja til hreyfingar og hollra matarvenja
- Hrósaðu viðleitni og framförum, ekki bara árangri
Ábending #3: Hvetja til meðferðar
ADHD er ástand sem hægt er að meðhöndla og að leita sér aðstoðar hjá sérfræðingum getur skipt verulegu máli í lífi ástvinar þíns. Það getur verið gagnlegt að hvetja ástvin þinn til að leita sér meðferðar og veita stuðning á meðan á ferlinu stendur. Meðferðarmöguleikar við ADHD eru meðferð, lyf eða sambland af hvoru tveggja.
Að hugsa vel um sjálfan þig: Hvers vegna það er mikilvægt
Að styðja ástvin með ADHD getur verið streituvaldandi og það er nauðsynlegt að hugsa um eigin vellíðan til að forðast kulnun. Sem fjölskyldumeðlimur gætir þú fundið fyrir samviskubiti fyrir að hafa gefið þér tíma fyrir sjálfan þig, en það er mikilvægt að muna að þú getur ekki hellt úr tómum glasi.
Ábending #4: Æfðu sjálfumönnun
Sjálfsumönnun er mikilvæg fyrir alla, en hún er sérstaklega mikilvæg fyrir fjölskyldumeðlimi einstaklinga með ADHD. Að æfa sjálfsumönnun getur hjálpað þér að stjórna streitu, draga úr kulnun og bæta andlega heilsu þína. Sumar sjálfsumönnunaraðferðir eru:
- Æfing
- Hugleiðsla eða jóga
- Lestur
- Að eyða tíma með vinum
- Að stunda áhugamál
- Tónheilun (mæli sérstaklega með www.tonheilun.is
Ábending #5: Leitaðu aðstoðar
Umhyggja fyrir ástvini með ADHD getur verið krefjandi og það er nauðsynlegt að leita aðstoðar þegar þú þarft á því að halda. Að ganga í stuðningshóp eða tala við meðferðaraðila getur veitt þér þau tæki og úrræði sem þú þarft til að stjórna streitu þinni og tilfinningum á áhrifaríkan hátt.
Að styðja ástvin með ADHD getur verið mikil áskoruni, en það er nauðsynlegt að muna að þú ert ekki ein/n. Að fræða sjálfan þig um ástandið, búa til stuðningsumhverfi, hvetja til meðferðar, ástunda sjálfsumönnun og leita stuðnings eru allar leiðir til að hjálpa ástvinum þínum á meðan þú hugsar um sjálfan þig. Með því að gæta velferðar þinnar geturðu veitt ástvinum þínum með ADHD sem bestan stuðning.
Hvatning fyrir fjölskyldur:
Þó að það geti verið krefjandi að lifa með ADHD er mikilvægt að muna að það eru líka margar jákvæðar hliðar á ástandinu. Einstaklingar með ADHD búa oft yfir einstökum styrkleikum og hæfileikum, svo sem sköpunargáfu, útsjónarsemi og getu til að einbeita sér að verkefnum sem þeim finnst áhugaverð. Með því að einblína á þessa jákvæðu eiginleika og finna leiðir til að styðja þá og hvetja þá geta fjölskyldur hjálpað ástvinum sínum með ADHD að dafna.
Ég er ekki fullkominn og bara sjálfur ný byrjaður að laga mitt shit
Svona í lokin þá langar mig að segja hvers vegna ég er að skrifa þetta. Ég greindist ekki með ADHD fyrr en 42 ára, og á þeim tveim árum sem hafa liðið síðan hef ég hægt og rólega verið að vinda ofan af mínum skít, sem er gríðarlega mikill. En það sem hefur hjálpað mér mest er að líta ekki á mig sem fórnarlamb, heldur horfast í augu við hvernig líf mitt var og vera bjartsýnn á að verða betri maður, bróðir, faðir og sonur. Helsta ástæða þess að ég er að skrifa svona hugleiðingar er til að opna umræðuna, auka skilning á ADHD og vonandi hjálpar það aðstandenum að skilja sína nánustu. Og ef þú kæri lesandi tengir við þetta þá vona ég að mín mistök og fróðleikur sem ég tala um hjálpi þér að taka fyrr á þínum málum!
Að vera með ADHD er gríðarleg andleg, líkamleg og fjárhagsleg ásskorun! Ég persónulega hef verið mikil byrgði á fólkið mitt, ekki bara andlega heldur líka fjárhagslega, t.d. með því að klúðra mikilvægum málum sem valda öðrum fjárhagslegu tjóni, vera alltaf með fjárhag í rugli og það er eitt af mínum stóru verkefnum í dag eftir að andlega hliðinn er að komast á betri stað. Að bæta fyrir það sem ég hef skaðað, og vonandi ná utan um þetta.
Höfundur er markþjálfanemi og rithöfundur.
