Marsskjálftamælir nam stóran loftsteinaárekstur Kjartan Kjartansson skrifar 28. október 2022 11:32 Fyrir og eftir. Svarthvítar myndir MRO af staðnum þar sem loftsteinn skall á yfirborði Mars á Amazonissléttunni 24. desember. Á myndinni til hægri má sjá hvernig efni þeyttist tugi kílómetra frá gígnum við áreksturinn. NASA/JPL-Caltech/MSSS Tvíeyki bandarískra geimkönnunarfara náðu í sameiningu að verða vitni að því þegar stór loftsteinagígur myndaðist á yfirborði Mars í fyrra. Það sem árekturinn leiddi í ljós gætti haft þýðingu fyrir mannaða leiðangra til reikistjörnunnar í framtíðinni. Atburðarásin fór af stað þegar Insight-könnunarfar bandarísku geimvísindastofnunarinnar NASA mældi jarðskjálfta fjóra að stærð á aðfangadag í fyrra. Þegar vísindamenn stofnunarinnar skoðuðu myndir frá brautarfarinu Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) komu þeir auga á glænýjan loftsteinagíg sem passaði nákvæmlega við tímasetningu og stefnu höggbylgjunnar gagnvart Insight. Gígurinn reyndist 150 metra breiður og 21 metra djúpur. Brak frá árekstrinum þeyttist allt að 37 kílómetra frá gígnum. Áætlað er að loftsteinninn sem myndaði hann hafi verið á bilinu fimm til tólf metrar að þvermáli, að því er kemur fram í tilkynningu á vefsíðu JPL sem smíðar og stýrir geimleiðangrum fyrir NASA. Á jörðinni hefði loftsteinn af þessari stærð fuðrað upp í lofthjúpnum en á Mars er loftið svo þunnt að það hægði varla á steininum. NASA segir að myndirnar af gígnum og jarðmælingar Insight bendi til þess að gígurinn sé sá stærsti sem menn hafa náð að sjá myndast á Mars. Margir enn stærri loftsteinagígar eru á Mars en þeir eru mun eldri og mynduðust löngu áður en menn byrjuðu að senda vélvædda fulltrúa sína til reikistjörnunnar á síðustu öld. „Það er fordæmalaust að finna nýjan árekstur af þessari stærð. Þetta er spennandi augnablik í jarðsögu og við fengum að verða vitni að því,“ segir Ingrid Daubar frá Brown-háskóla sem stýrir vísindateymi Insight-leiðangursins. Þetta var jafnframt í fyrsta skipti sem Insight greindi svonefndar yfirborðsbylgjur sem bárust í gegnum skorpu Mars. Áður hafði skjálftamælir þess aðeins greint svonefndar S- og P-skjálftabylgjur. Aldrei áður hafa yfirborðsbylgjur af þessu tagi mælst utan jarðarinnar. Loftsteinagígurinn er um 150 metrar að þvermáli. Myndin var tekin með Hirise-myndavél MRO-brautarfarsins.NASA/JPL-Caltech/Arizona-háskóli Aldrei séð ís svo nærri miðbaug Mars Árekstur loftsteinsins þeytti stórum ísklumpum í kringum gíginn. Aldrei áður hefur ís undir yfirborði Mars sést svo nærri miðbaug reikistjörnunnar. Miðbaugssvæðið er það hlýjasta á Mars og það væri því líklegasti áfangastaður mannaðra leiðangra. Verði geimfarar sendir til Mars gæti neðanjarðarís leikið lykilhlutverk. Úr honum væri hægt að vinna drykkjarvatn, súrefni og vetni sem hægt væri að nýta til að knýja eldflaugar og komast þannig hjá því að þurfa að flytja það allt með frá jörðinni. Bylgjurnar sem Insight mældi frá árekstrinum vörpuðu einnig ljósi á jarðfræði skorpunnar á Mars. Svæðið á milli geimfarsins og loftsteinagígsins reyndist einsleitt að gerð og afar þétt, nokkuð ólíkt jörðinni undir geimfarinu sjálfu. Þær upplýsingar gætu hjálpað vísindamönnum að skilja hvers vegna norður- og suðurhvel Mars eru svo ólík. Norðurhvelið er láglent og tiltölulega flatt en suðurhvelið stendur hærra og er fjalllent. Kenningar voru um að jarðskorpan á hvelunum tveimur væri ekki úr sömu efnum en gögnin frá loftsteinaárekstrinum benda til þess að sú sé ekki endilega raunin, að því er segir í frétt breska ríkisútvarpsins BBC. Líður að lokum leiðangursins Insight lenti á Mars í nóvember árið 2018 en geimfarinu var fyrst og fremst ætlað að rannsaka innviði rauðu reikistjörnunnar, jarðskorpuna, möttulinn og kjarnann. Það er búið jarðskjálftamæli, fyrst geimfara sem senda hafa verið til Mars. Frá lendingu hefur Insight numið 1.318 Marsskjálfta, þar á meðal nokkra af völdum lítilla lofsteinaárekstra. Nú hyllir undir lok Insight-leiðangursins. Orka þess er af skornum skammti vegna ryks sem hefur sest á sólarsellur geimfarsins. Búist er við því að það slökkni á geimfarinu á næstu sex vikum og leiðangrinum ljúki þar með. Mars Geimurinn Vísindi Eldgos og jarðhræringar Tengdar fréttir Jarðskjálftamælir á Mars verður rykinu að bráð Útlit er fyrir að bandaríska geimfarið Insight á Mars syngi sitt síðasta í sumar þegar rafhlöður þess tæmast. Farið missir nú orku vegna ryks sem safnast hefur fyrir á sólarsellum þess. 18. maí 2022 23:36 Mest lesið Alvarlegt slys á starfsmönnum á Íslandsmeistarmóti í rallycross Innlent Lést við tökur á Emily in Paris Erlent Níu sviptir leyfi meðan á annað hundrað kvartana hafa borist Innlent Ferðamaður neitaði að borga reikninginn og lét öllum illum látum Innlent Grunur um brot gegn fleiri börnum Innlent Eigandi Sante segir málið gjörunnið: „Frelsið sigrar alltaf að lokum” Innlent Stungumanni í Bankastrætismálinu aftur stungið í steininn Innlent Leiðist „linnulaust væl” Íslendinga yfir réttu málfari Innlent „Forsetinn var aldrei óviðeigandi við neinn“ Erlent Gríðarlegt magn myndefnis til skoðunar hjá lögreglu Innlent Fleiri fréttir Lést við tökur á Emily in Paris „Forsetinn var aldrei óviðeigandi við neinn“ Fjöldi látinn eftir rútuslys í New York Gerðu húsleit á heimili fyrrverandi þjóðaröryggisráðgjafa Trump Staðfesta hungursneyð á Gasa Thunberg og félagar borin út úr norska seðlabankanum Hótar Hamas með helvíti og gjöreyðingu Gasa-borgar Rússar vilja koma að því að tryggja öryggi Úkraínu Erik Menendez fær ekki reynslulausn Fella niður 64 milljarða sekt Trump Samþykktu ný hagstæðari kjördæmi í Texas Vara við hörmungum verði gert áhlaup á Gasaborg Stefna á fjöldaframleiðslu á eigin stýriflaugum Losun Kína dregst saman vegna uppgangs í sólarorku Líkamlegar refsingar hamla þroska og hafa áhættu í för með sér Handtekinn á Ítalíu vegna Nord Stream sprenginganna Rússar halda árásum áfram Ætla að stoppa farandfólk með svartri málningu Mega neita þeim aðgengi sem bera keffiyeh Hefur áhyggjur af gervigreind sem virðist sjálfsmeðvituð Engir hermenn í Úkraínu og enginn fundur með Pútín Kalla tugi þúsunda til herþjónustu Öflugasti sjónaukinn fann áður óþekkt tungl í sólkerfinu „Stríðin“ sex, stundum sjö, sem Trump segist hafa stöðvað Kirkjan í Kiruna komin á áfangastað Frambjóðandi sem ræddi um morð á hundi farinn í hundana Nýtt flaggskip Rússa á sjó eftir tuttugu og fimm ár í slipp Hondúras og Úganda samþykkja að taka við hælisleitendum Segist vilja komast til himna Ísraelar taki ekki annað í mál en lausn allra gísla Sjá meira
Atburðarásin fór af stað þegar Insight-könnunarfar bandarísku geimvísindastofnunarinnar NASA mældi jarðskjálfta fjóra að stærð á aðfangadag í fyrra. Þegar vísindamenn stofnunarinnar skoðuðu myndir frá brautarfarinu Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) komu þeir auga á glænýjan loftsteinagíg sem passaði nákvæmlega við tímasetningu og stefnu höggbylgjunnar gagnvart Insight. Gígurinn reyndist 150 metra breiður og 21 metra djúpur. Brak frá árekstrinum þeyttist allt að 37 kílómetra frá gígnum. Áætlað er að loftsteinninn sem myndaði hann hafi verið á bilinu fimm til tólf metrar að þvermáli, að því er kemur fram í tilkynningu á vefsíðu JPL sem smíðar og stýrir geimleiðangrum fyrir NASA. Á jörðinni hefði loftsteinn af þessari stærð fuðrað upp í lofthjúpnum en á Mars er loftið svo þunnt að það hægði varla á steininum. NASA segir að myndirnar af gígnum og jarðmælingar Insight bendi til þess að gígurinn sé sá stærsti sem menn hafa náð að sjá myndast á Mars. Margir enn stærri loftsteinagígar eru á Mars en þeir eru mun eldri og mynduðust löngu áður en menn byrjuðu að senda vélvædda fulltrúa sína til reikistjörnunnar á síðustu öld. „Það er fordæmalaust að finna nýjan árekstur af þessari stærð. Þetta er spennandi augnablik í jarðsögu og við fengum að verða vitni að því,“ segir Ingrid Daubar frá Brown-háskóla sem stýrir vísindateymi Insight-leiðangursins. Þetta var jafnframt í fyrsta skipti sem Insight greindi svonefndar yfirborðsbylgjur sem bárust í gegnum skorpu Mars. Áður hafði skjálftamælir þess aðeins greint svonefndar S- og P-skjálftabylgjur. Aldrei áður hafa yfirborðsbylgjur af þessu tagi mælst utan jarðarinnar. Loftsteinagígurinn er um 150 metrar að þvermáli. Myndin var tekin með Hirise-myndavél MRO-brautarfarsins.NASA/JPL-Caltech/Arizona-háskóli Aldrei séð ís svo nærri miðbaug Mars Árekstur loftsteinsins þeytti stórum ísklumpum í kringum gíginn. Aldrei áður hefur ís undir yfirborði Mars sést svo nærri miðbaug reikistjörnunnar. Miðbaugssvæðið er það hlýjasta á Mars og það væri því líklegasti áfangastaður mannaðra leiðangra. Verði geimfarar sendir til Mars gæti neðanjarðarís leikið lykilhlutverk. Úr honum væri hægt að vinna drykkjarvatn, súrefni og vetni sem hægt væri að nýta til að knýja eldflaugar og komast þannig hjá því að þurfa að flytja það allt með frá jörðinni. Bylgjurnar sem Insight mældi frá árekstrinum vörpuðu einnig ljósi á jarðfræði skorpunnar á Mars. Svæðið á milli geimfarsins og loftsteinagígsins reyndist einsleitt að gerð og afar þétt, nokkuð ólíkt jörðinni undir geimfarinu sjálfu. Þær upplýsingar gætu hjálpað vísindamönnum að skilja hvers vegna norður- og suðurhvel Mars eru svo ólík. Norðurhvelið er láglent og tiltölulega flatt en suðurhvelið stendur hærra og er fjalllent. Kenningar voru um að jarðskorpan á hvelunum tveimur væri ekki úr sömu efnum en gögnin frá loftsteinaárekstrinum benda til þess að sú sé ekki endilega raunin, að því er segir í frétt breska ríkisútvarpsins BBC. Líður að lokum leiðangursins Insight lenti á Mars í nóvember árið 2018 en geimfarinu var fyrst og fremst ætlað að rannsaka innviði rauðu reikistjörnunnar, jarðskorpuna, möttulinn og kjarnann. Það er búið jarðskjálftamæli, fyrst geimfara sem senda hafa verið til Mars. Frá lendingu hefur Insight numið 1.318 Marsskjálfta, þar á meðal nokkra af völdum lítilla lofsteinaárekstra. Nú hyllir undir lok Insight-leiðangursins. Orka þess er af skornum skammti vegna ryks sem hefur sest á sólarsellur geimfarsins. Búist er við því að það slökkni á geimfarinu á næstu sex vikum og leiðangrinum ljúki þar með.
Mars Geimurinn Vísindi Eldgos og jarðhræringar Tengdar fréttir Jarðskjálftamælir á Mars verður rykinu að bráð Útlit er fyrir að bandaríska geimfarið Insight á Mars syngi sitt síðasta í sumar þegar rafhlöður þess tæmast. Farið missir nú orku vegna ryks sem safnast hefur fyrir á sólarsellum þess. 18. maí 2022 23:36 Mest lesið Alvarlegt slys á starfsmönnum á Íslandsmeistarmóti í rallycross Innlent Lést við tökur á Emily in Paris Erlent Níu sviptir leyfi meðan á annað hundrað kvartana hafa borist Innlent Ferðamaður neitaði að borga reikninginn og lét öllum illum látum Innlent Grunur um brot gegn fleiri börnum Innlent Eigandi Sante segir málið gjörunnið: „Frelsið sigrar alltaf að lokum” Innlent Stungumanni í Bankastrætismálinu aftur stungið í steininn Innlent Leiðist „linnulaust væl” Íslendinga yfir réttu málfari Innlent „Forsetinn var aldrei óviðeigandi við neinn“ Erlent Gríðarlegt magn myndefnis til skoðunar hjá lögreglu Innlent Fleiri fréttir Lést við tökur á Emily in Paris „Forsetinn var aldrei óviðeigandi við neinn“ Fjöldi látinn eftir rútuslys í New York Gerðu húsleit á heimili fyrrverandi þjóðaröryggisráðgjafa Trump Staðfesta hungursneyð á Gasa Thunberg og félagar borin út úr norska seðlabankanum Hótar Hamas með helvíti og gjöreyðingu Gasa-borgar Rússar vilja koma að því að tryggja öryggi Úkraínu Erik Menendez fær ekki reynslulausn Fella niður 64 milljarða sekt Trump Samþykktu ný hagstæðari kjördæmi í Texas Vara við hörmungum verði gert áhlaup á Gasaborg Stefna á fjöldaframleiðslu á eigin stýriflaugum Losun Kína dregst saman vegna uppgangs í sólarorku Líkamlegar refsingar hamla þroska og hafa áhættu í för með sér Handtekinn á Ítalíu vegna Nord Stream sprenginganna Rússar halda árásum áfram Ætla að stoppa farandfólk með svartri málningu Mega neita þeim aðgengi sem bera keffiyeh Hefur áhyggjur af gervigreind sem virðist sjálfsmeðvituð Engir hermenn í Úkraínu og enginn fundur með Pútín Kalla tugi þúsunda til herþjónustu Öflugasti sjónaukinn fann áður óþekkt tungl í sólkerfinu „Stríðin“ sex, stundum sjö, sem Trump segist hafa stöðvað Kirkjan í Kiruna komin á áfangastað Frambjóðandi sem ræddi um morð á hundi farinn í hundana Nýtt flaggskip Rússa á sjó eftir tuttugu og fimm ár í slipp Hondúras og Úganda samþykkja að taka við hælisleitendum Segist vilja komast til himna Ísraelar taki ekki annað í mál en lausn allra gísla Sjá meira
Jarðskjálftamælir á Mars verður rykinu að bráð Útlit er fyrir að bandaríska geimfarið Insight á Mars syngi sitt síðasta í sumar þegar rafhlöður þess tæmast. Farið missir nú orku vegna ryks sem safnast hefur fyrir á sólarsellum þess. 18. maí 2022 23:36