Nýsamþykkt fjármálaáætlun er pólitísk markleysa Eyjólfur Ármannsson skrifar 15. júní 2022 08:31 Fyrsta fjármálaáætlun hverrar ríkisstjórnar gegnir lykilhlutverki í opinberri stefnumótun. Ný ríkisstjórn sýnir þá framkvæmd helstu verkefna sem boðuð eru í stjórnarsáttmála og hver verði forgangsröðun næstu ára. Nýsamþykkt fjármálaáætlun fyrir árin 2023-2027 er annars eðlis. Í stað þess að uppfylla kosningaloforð sem mynda stjórnarsáttmálann er gefið í skyn að nánast engar breytingar verði á ríkisfjármálum næstu fimm ár, nema hvað ytri áhrif varðar, þ.e. hagtölur og fólksfjölgun. Gildandi fjárlög virðast sett í Excel-skjal og hliðrað til hægri. Einu pólitísku áherslurnar eru hvernig skuli draga úr skuldasöfnun á kostnað samfélagslega mikilvægra verkefna. Samkvæmt fjármálaáætlun er stefnt að því að raunvöxtur frumgjalda ríkissjóðs verði um 1% á ári næstu fimm árin. Það er óraunhæft og skapar ekki grundvöll fyrir þær umbætur sem ríkisstjórnin boðar í stjórnarsáttmála. Ef fjármálaáætlun á að endurspegla þróun ríkisfjármála á kjörtímabilinu verður að draga upp skýrari ramma. Vanfjármögnuð velferð og heilbrigðisþjónusta Ekki er gert ráð fyrir fyrirhugaðri endurskoðun almannatryggingakerfisins í fjármálaáætlun og er hún ekki fjármögnuð. Eingöngu eru gerðar breytingar til samræmis við spár um lýðfræðilega fjölgun og ekki er tekið tillit til hækkandi verðbólgu. Kjör öryrkja hafa ekki fylgt launaþróun áratugum saman. Til að markmið um aukna atvinnuþátttöku öryrkja náist þarf að draga verulega úr tekjutengingum Tryggingastofnunar. Ríkisstjórnin ætlar því miður ekki að verða við sjálfsögðum kröfum öryrkja til aukinnar atvinnuþáttöku. Neyðarástand ríkir á bráðamóttöku Landspítalans. Álag á starfsfólk er allt of mikið og biðtími sjúklinga of langur. Mannekla, skortur á legurýmum og undirfjármögnun eru helstu einkenni heilbrigðisþjónustunnar. Fjármálaáætlunin horfir fram hjá því ástandi sem nú ríkir. Ekki stendur til að auka fjárheimildir til reksturs heilbrigðiskerfisins á tímabili áætlunarinnar. Fjármálaráðherra hefur sagt að peninga vanti ekki, vandamálið sé ekki vanfjármögnun. Allir sem til þekkja vita að þetta er ekki rétt. Staðreyndin er að fjármálaáætlun ráðherrans tryggir ekki fjármögnun Landspítalans frekar en fyrri fjármálaáætlanir og enn á ný vanmetur fjármálaráðherra verulega þjónustuþörf heilbrigðiskerfisins á næstu árum. Verulegur skortur er á hjúkrunarrýmum og biðlistar eftir úthlutun langir. Árleg 0,9% hækkun í fjármálaáætlun til að fjármagna rekstur hjúkrunarheimila dugar ekki til að efna loforð ríkisins miðað við forsendur þjónustusamninga ríkisins við hjúkrunarheimilin. Þá er ekki áætlað að ráðast í frekari uppbyggingu á hjúkrunarheimilum umfram eldri áætlanir, sem hafa tafist alltof lengi. Máttleysi gegn verðbólgu Flokkur fólksins, ásamt öðrum stjórnarandstöðuflokkum, kallaði strax í febrúar eftir aðgerðum til að koma til móts við lágtekjuhópa og fjölskyldufólk í ljósi hækkandi verðbólgu. Viðbrögð ríkisstjórnarflokkanna voru lítil sem engin. Svo fór sem á horfði og verðbólgan jókst og jókst. Það var svo ekki fyrr en í maí að ríkisstjórnin kynnti mótvægisaðgerðir gegn verðbólgu. Eins og venja er komu þær fram of seint og ganga allt of skammt. Í aðgerðapakka ríkisstjórnarinnar til að sporna við þenslu í hagkerfinu, sem kynntur var í síðustu viku, kemur fram að til standi að hækka ýmiss gjöld, endurskoða verðmætagjald vegna sjókvíaeldis og auka tekjur af ferðamönnum. Þetta eru atvinnugreinar sem munu undirbyggja hagvöxt næstu ára. Við eigum að styðja við vöxt þeirra, ekki hamla honum. Hækkun veiðigjalds og bankaskatts hefði verið mun nærtækari ráðstafanir. Ekki er fyrirséður vöxtur í stórútgerð á næstu árum og samkeppnisleysi skilar bönkunum sjálftöku-ofur-hagnaði. Til að sporna gegn þenslu er mikilvægt að samhliða verði milduð áhrif verðbólgu á tekjulága hópa, sérstaklega aldraða og öryrkja. Sem og fólk með verðtryggð íbúðalán, en verðbólga stórskaðar eignastöðu þessa hóps. Ríkinu ber skylda til að verja eignamyndun fólks. Flokkur fólksins hefur lagt fram frumvarp til að tryggja að áhrif verðbólgu bitni ekki með harkalegum hætti á lágtekjuhópum og fólki með verðtryggð lán. Því miður hyggst ríkisstjórnin greiða atkvæði gegn frumvarpi Flokks fólksins. Ekki fjárfest til framtíðar Fjárfestingarstig hins opinbera er ekki hátt í sögulegu samhengi, sérstaklega í ljósi mikils samdráttar á árunum eftir fjármálahrun. Fjölmörg þjóðhagslega arðbær fjárfestingartækifæri eru til staðar og auðveldlega má réttlæta skuldsetningu til að fjármagna slík verkefni ef arðsemin er meiri en fjármagnskostnaður. Því miður er lítið fjallað um tækifæri til fjárfestingar í fjármálaáætlun og þvert á móti hefur ríkisstjórnin samþykkt að fresta fjárfestingum að verðmæti 10 milljarða króna. Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks, Framsóknar og Vinstri-grænna ætlar sem sagt ekki að fjárfesta í framtíðinni. Fjármálaáætlun án markmiða Fjármálaáætlun sem hefur hvorki skýr markmið um að tryggja fjármagn til nauðsynlegra úrbóta á almannatryggingakerfinu né örugga heilbrigðisþjónustu er pólitísk markleysa. Sama á við um fjárfestingar. Það segir sína sögu um fyrirætlanir ríkisstjórnarinnar í þessum mikilvægu málaflokkum í samfélaginu. Við munu áfram búa við tekjuskerðingar almannatrygginga, fátæktargildrur, fréttir af neyðarástandinu á Landspítala, skort á hjúkrunarrýmum og stefnuleysi í fleiri samfélagslega mikilvægum málum. Það er ekkert að frétta og markmiðin fyrir fólkið engin. Fólkið er ekki fyrst í fjármálaætlun ríkisstjórnarinnar, svo mikið er víst. Fjármálaáætlun 2023-2027 er áætlun ríkisstjórnarflokka sem sameinast um völd en ekki markmið og stefnu. Höfundur er þingmaður Flokks fólksins og 2. varaformaður fjárlaganefndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eyjólfur Ármannsson Flokkur fólksins Efnahagsmál Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Alþingi Mest lesið Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun Skoðun Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þjóðaröryggi að vera aðildarríki að Evrópusambandinu Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Borgaralegur vígbúnaður Dr. Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Áskoranir og tækni í heilbrigðisþjónustu Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Ósunginn óður til doktorsnema Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Tannhjól í mulningsvél? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson skrifar Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Sjá meira
Fyrsta fjármálaáætlun hverrar ríkisstjórnar gegnir lykilhlutverki í opinberri stefnumótun. Ný ríkisstjórn sýnir þá framkvæmd helstu verkefna sem boðuð eru í stjórnarsáttmála og hver verði forgangsröðun næstu ára. Nýsamþykkt fjármálaáætlun fyrir árin 2023-2027 er annars eðlis. Í stað þess að uppfylla kosningaloforð sem mynda stjórnarsáttmálann er gefið í skyn að nánast engar breytingar verði á ríkisfjármálum næstu fimm ár, nema hvað ytri áhrif varðar, þ.e. hagtölur og fólksfjölgun. Gildandi fjárlög virðast sett í Excel-skjal og hliðrað til hægri. Einu pólitísku áherslurnar eru hvernig skuli draga úr skuldasöfnun á kostnað samfélagslega mikilvægra verkefna. Samkvæmt fjármálaáætlun er stefnt að því að raunvöxtur frumgjalda ríkissjóðs verði um 1% á ári næstu fimm árin. Það er óraunhæft og skapar ekki grundvöll fyrir þær umbætur sem ríkisstjórnin boðar í stjórnarsáttmála. Ef fjármálaáætlun á að endurspegla þróun ríkisfjármála á kjörtímabilinu verður að draga upp skýrari ramma. Vanfjármögnuð velferð og heilbrigðisþjónusta Ekki er gert ráð fyrir fyrirhugaðri endurskoðun almannatryggingakerfisins í fjármálaáætlun og er hún ekki fjármögnuð. Eingöngu eru gerðar breytingar til samræmis við spár um lýðfræðilega fjölgun og ekki er tekið tillit til hækkandi verðbólgu. Kjör öryrkja hafa ekki fylgt launaþróun áratugum saman. Til að markmið um aukna atvinnuþátttöku öryrkja náist þarf að draga verulega úr tekjutengingum Tryggingastofnunar. Ríkisstjórnin ætlar því miður ekki að verða við sjálfsögðum kröfum öryrkja til aukinnar atvinnuþáttöku. Neyðarástand ríkir á bráðamóttöku Landspítalans. Álag á starfsfólk er allt of mikið og biðtími sjúklinga of langur. Mannekla, skortur á legurýmum og undirfjármögnun eru helstu einkenni heilbrigðisþjónustunnar. Fjármálaáætlunin horfir fram hjá því ástandi sem nú ríkir. Ekki stendur til að auka fjárheimildir til reksturs heilbrigðiskerfisins á tímabili áætlunarinnar. Fjármálaráðherra hefur sagt að peninga vanti ekki, vandamálið sé ekki vanfjármögnun. Allir sem til þekkja vita að þetta er ekki rétt. Staðreyndin er að fjármálaáætlun ráðherrans tryggir ekki fjármögnun Landspítalans frekar en fyrri fjármálaáætlanir og enn á ný vanmetur fjármálaráðherra verulega þjónustuþörf heilbrigðiskerfisins á næstu árum. Verulegur skortur er á hjúkrunarrýmum og biðlistar eftir úthlutun langir. Árleg 0,9% hækkun í fjármálaáætlun til að fjármagna rekstur hjúkrunarheimila dugar ekki til að efna loforð ríkisins miðað við forsendur þjónustusamninga ríkisins við hjúkrunarheimilin. Þá er ekki áætlað að ráðast í frekari uppbyggingu á hjúkrunarheimilum umfram eldri áætlanir, sem hafa tafist alltof lengi. Máttleysi gegn verðbólgu Flokkur fólksins, ásamt öðrum stjórnarandstöðuflokkum, kallaði strax í febrúar eftir aðgerðum til að koma til móts við lágtekjuhópa og fjölskyldufólk í ljósi hækkandi verðbólgu. Viðbrögð ríkisstjórnarflokkanna voru lítil sem engin. Svo fór sem á horfði og verðbólgan jókst og jókst. Það var svo ekki fyrr en í maí að ríkisstjórnin kynnti mótvægisaðgerðir gegn verðbólgu. Eins og venja er komu þær fram of seint og ganga allt of skammt. Í aðgerðapakka ríkisstjórnarinnar til að sporna við þenslu í hagkerfinu, sem kynntur var í síðustu viku, kemur fram að til standi að hækka ýmiss gjöld, endurskoða verðmætagjald vegna sjókvíaeldis og auka tekjur af ferðamönnum. Þetta eru atvinnugreinar sem munu undirbyggja hagvöxt næstu ára. Við eigum að styðja við vöxt þeirra, ekki hamla honum. Hækkun veiðigjalds og bankaskatts hefði verið mun nærtækari ráðstafanir. Ekki er fyrirséður vöxtur í stórútgerð á næstu árum og samkeppnisleysi skilar bönkunum sjálftöku-ofur-hagnaði. Til að sporna gegn þenslu er mikilvægt að samhliða verði milduð áhrif verðbólgu á tekjulága hópa, sérstaklega aldraða og öryrkja. Sem og fólk með verðtryggð íbúðalán, en verðbólga stórskaðar eignastöðu þessa hóps. Ríkinu ber skylda til að verja eignamyndun fólks. Flokkur fólksins hefur lagt fram frumvarp til að tryggja að áhrif verðbólgu bitni ekki með harkalegum hætti á lágtekjuhópum og fólki með verðtryggð lán. Því miður hyggst ríkisstjórnin greiða atkvæði gegn frumvarpi Flokks fólksins. Ekki fjárfest til framtíðar Fjárfestingarstig hins opinbera er ekki hátt í sögulegu samhengi, sérstaklega í ljósi mikils samdráttar á árunum eftir fjármálahrun. Fjölmörg þjóðhagslega arðbær fjárfestingartækifæri eru til staðar og auðveldlega má réttlæta skuldsetningu til að fjármagna slík verkefni ef arðsemin er meiri en fjármagnskostnaður. Því miður er lítið fjallað um tækifæri til fjárfestingar í fjármálaáætlun og þvert á móti hefur ríkisstjórnin samþykkt að fresta fjárfestingum að verðmæti 10 milljarða króna. Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks, Framsóknar og Vinstri-grænna ætlar sem sagt ekki að fjárfesta í framtíðinni. Fjármálaáætlun án markmiða Fjármálaáætlun sem hefur hvorki skýr markmið um að tryggja fjármagn til nauðsynlegra úrbóta á almannatryggingakerfinu né örugga heilbrigðisþjónustu er pólitísk markleysa. Sama á við um fjárfestingar. Það segir sína sögu um fyrirætlanir ríkisstjórnarinnar í þessum mikilvægu málaflokkum í samfélaginu. Við munu áfram búa við tekjuskerðingar almannatrygginga, fátæktargildrur, fréttir af neyðarástandinu á Landspítala, skort á hjúkrunarrýmum og stefnuleysi í fleiri samfélagslega mikilvægum málum. Það er ekkert að frétta og markmiðin fyrir fólkið engin. Fólkið er ekki fyrst í fjármálaætlun ríkisstjórnarinnar, svo mikið er víst. Fjármálaáætlun 2023-2027 er áætlun ríkisstjórnarflokka sem sameinast um völd en ekki markmið og stefnu. Höfundur er þingmaður Flokks fólksins og 2. varaformaður fjárlaganefndar.
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun