Opið bréf til ríkistjórnar Katrínu Jakobsdóttur Guðmundur Hrafn Arngrímsson skrifar 1. apríl 2022 11:00 Undanfarnar vikur hafa samtök leigjenda á Íslandi reynt að fá áheyrn hjá ráðherrum ríkisstjórnar Íslands, þeirra sem fara fyrir málefnum sem varða afkomu, búsetu og réttindi leigjenda. Engin svör hafa borist frá ráðherra Innviða- og húsnæðismála, og hefur ráðherra félags- og velferðarmála vísað erindi leigjenda til hans, einmitt þess ráðherra sem lætur ekkert heyra frá sér. Á sama tíma hefur forsætisráðherra sett á fót átakshóp í húsnæðismálum, og hafa leigjendur þurft að ganga með grasið í skónum á eftir fulltrúum þess til að tryggja að sjónarmið leigjenda fái að heyrast á vinnufundi um málefni leigjenda. Eru önnur sjónarmið á vettvangi Leigumarkaðarins mikilvægari en sjónarmið leigjenda? Á íslenskum leigumarkaði eru um 30.000 heimili, eða tæplega 20% af öllum heimilum á Íslandi, skv, könnun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar. Tvö - þrefalt fleiri ungmenni undir þrítugu búa í foreldrahúsum á Íslandi en annars staðar á Norðurlöndum, eða 40%, á meðan einungis 13% af sama aldurshópi býr þannig í Danmörku. Vísitala leiguverðs hefur hækkað um 114% frá 2011, á meðan að hækkun á húsaleigu á meginlandi Evrópu var einungis 15.3% á sama tímabili, það er gerir sjöfalda hækkun á Íslandi umfram leiguverðið á meginlandinu. Skv. nýjustu lífskjararannsókn Hagstofunnar borga rúmlega 40% leigjenda meira en helming ráðstöfunartekna sinna í húsnæðiskostnað. Skv viðmiðum OECD ætti húsnæðiskostnaður aldrei að fara yfir 40%, því annað eykur hættuna á bæði félagslegum áföllum og persónulegum harmleik. Á Íslandi er húsnæðiskostnaður leigjenda að jafnaði 45% af ráðstöfunartekjum og 13% leigjenda borga yfir 70% af framfærslufé sínu í leigu. Íslenskur húsnæðismarkaður hefur tekið miklum eðlisbreytingum á síðustu 15 árum. Frá 2005 hefur 63% af öllum fasteignum sem bæst hafa við íslenska húsnæðismarkað endað í höndum lögaðila eða eignafólks sem á fleiri en eina eign skv. Gögnum frá Hagstofunni. Líkurnar á því að einstaklingar eignist húsnæði hafa minnkað um 71% á sama tíma. Það er eftir miklu að slægjast á leigumarkaðnum miðað við ásókn eignafólks og lögaðila í kaupa íbúðir er farin að valda því að venjulegt fjölskyldufólk í leit að húsnæði verður æ oftar yfirboðið. Samtök leigjenda vilja því ávarpa hæstvirtu ráðherra, forsætis, innviða og félagsmálaráðherra og spyrja eftirtalinna spurninga. Gefur þessi staða á leigumarkaði ráðherrum ekki tilefni til að ræða við hagsmunasamtök leigjenda, þeirra sem verst verða fyrir núverandi ástandi.? Telst það ekki til félagslegra úrlausna þegar leigumarkaðurinn er orðinn að leikvelli fjármagns í leit að skjótfengnum ofsagróða og að þar sé skapaður auður með framlagi fátækasta þjóðfélagshópsins? Varðar það ekki málefni barna þegar fjölskyldur þurfa ítrekað flytjast búferlaflutningum á milli hverfa, milli sveitarfélaga og jafnvel landshluta. Að þau séu rifin upp með rótum, flakki á milli skóla og nái hvorki að skapa sér stöðugt tengslanet né eða festa rætur, lifi í ótta og angist? Er það ekki til marks um félagslegt óréttlæti þegar leigjendur borga undantekningarlaust hæsta húsnæðiskostnaðinn. Skv nýjustu lífskjararannsókn Hagstofunnar búa helmingi fleiri leigjendur en kaupendur við íþyngjandi húsnæðiskostnað og sexfalt fleiri leigjendur búa við óöryggi á húsnæðismarkaði Er það ekki merki um að mikið hefur aflaga farið við stjórn húsnæðismála á Íslandi þegar leiguverð er farið að skapa fátækt og hefur vaxið margfalt á við bæði Evrópu og Bandaríkin? Skv. útreikningum Samtaka Leigjenda á Íslandi borga íslenskir leigjendur að jafnaði 80-100.000 kr í ofgreidda leigu á mánuði, ef miðað er við hlutfall af kaupverði íbúðar. Það er sérstaklega umhugsunarvert að hér á landi eru engar hömlur á leigumarkaðnum þótt skýrt sé tekið fram í lögum um útleigu íbúðarhúsnæðis að leigufjárhæðin skuli vera sanngjörn fyrir báða aðila. Enginn hemill á leigufjárhæð og núverandi neyð á leigumarkaði veldur því að fermetraverð á leiguhúsnæði á höfuðborgarsvæðinu er komið í mörgum tilfellum yfir 4000 kr. Til samanburðar þá er meðalfermetraverð í Stokkhólmi er t.a.m. einungis 1640 kr, (skv, hurvibor.se gagnabankanum) og þykir hátt þar í landi. Í Evrópu eru til staðar bremsur á leiguverði, annaðhvort með lögum sem takmarka hækkun á leiguverði, leigureiknum með viðmiðunarverðum eða öflugt óhagnaðardrifið leigukerfi sem hefur verðmyndandi áhrif, hér höfum við ekkert af þessu og verðlagning í höndum fyrirtækja og eignafólks sem elta hvort annað í sífelldum hækkunum á húsaleigu ! Vakin skal réttmæt athygli á því að hvergi í Evrópu er félagslega rekin húsnæðismarkaður eins lítið hlutfall af húsnæðismarkaði eins og á Íslandi. Talið er að hann sé um 3% af heildar-íbúðafjölda (eftir að Varasjóður húsnæðismála var lagður niður 2017 hefur ekki verið fylgst með fjölda félagslegs húsnæðis á Íslandi) á meðan að algengt hlutfall á meginlandinu er 10-30% af heildar-íbúðafjölda. Það er því nánast ekkert öryggisnet hér fyrir íslenskar fjölskyldur sem eru að sligast undan sí-auknum hækkunum á húsaleigu og gífurlegu óöryggi. Ríkið hefur ekki einungis sett á fót ótal nefndir, starfshópa, samráðsvettvanga heldur líka komið að samningum við stéttafélögin um aðgerðir í húsnæðis- og leigjendamálum. Liggur beinast við að rifja upp tillögur frá síðasta átakshóps forsætisráðherra í húsnæðismálum sem skilaði af sér tillögum snemma árs 2019 og loforð ríkisins í tengslum við lífskjarasamningana sem voru undirritaðir sama ár. Ein af tillögum átakshópsins var að endurskoða Húsaleigulögin með tilliti til leigjendaverndar, sérstaklega með tilliti til leiguverðs og að styðja við samtök leigjenda. Á sama hátt var forsenda vaxtalækkana skv. Lífskjarasamningum að þær áttu að leiða til lækkunar á húsaleigu. Hvorugt hefur raungerst, þvert á móti hefur leiguverð hækkað gífurlega og fyrirsjáanlegt er að núverandi neyðarástand á leigumarkaði muni aukast til muna með enn frekari hækkun á húsaleigu. Nú hefur enn einn átakshópurinn verið settur á laggirnar, skipaður eignarfólki, jafnvel fólki sem kom beint að útsölu eigna til leigufélaganna sem síðan hafa haldið leigumarkaðnum í heljargreipum. Leigjendum er ekki boðin aðkoma að þessum hópi, 20% heimila, fátækasta hópnum og því fólki sem ástandið bitnar verst á er haldið utan við alla ákvarðanatöku og ekki einu sinni leyft að koma sínum sjónarmiðum á framfæri svo vel sé. Hagsmunabarátta leigjenda er í eðli sínu félagsleg barátta, þar eigum við samleið með þér Katrín, og ykkur öllum sem við ávörpum í þessu bréfi. Leigjendur eru tekjulægsti hópur samfélagsins, sem býr við mesta húsnæðiskostnaðinn og við mesta óöryggið. Hvernig er hægt að vera svo snautlegur við þau 30.000 heimili í landinu að maður hvorki ávarpar þau né svarar þeim í þeirra verstu neyð? Samtök leigjenda gera þá skýlausu kröfu um að fulltrúar samtakanna fái áheyrn hjá fulltrúa eða fulltrúum ríkisstjórnarinnar, að sett verði lög hið fyrsta til að skikka leigumarkaðinn og að leigjendur fái tilhlíðilega aðkomu að vinnu við tillögugerð átakshóps í húsnæðismálum. Eins og maðurinn sagði, nú er mál að linni, og þó fyrr hefði verið. Fyrir hönd stjórnar Samtaka leigjenda á Íslandi, Guðmundur Hrafn Arngrímsson. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leigumarkaður Guðmundur Hrafn Arngrímsson Mest lesið Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Undanfarnar vikur hafa samtök leigjenda á Íslandi reynt að fá áheyrn hjá ráðherrum ríkisstjórnar Íslands, þeirra sem fara fyrir málefnum sem varða afkomu, búsetu og réttindi leigjenda. Engin svör hafa borist frá ráðherra Innviða- og húsnæðismála, og hefur ráðherra félags- og velferðarmála vísað erindi leigjenda til hans, einmitt þess ráðherra sem lætur ekkert heyra frá sér. Á sama tíma hefur forsætisráðherra sett á fót átakshóp í húsnæðismálum, og hafa leigjendur þurft að ganga með grasið í skónum á eftir fulltrúum þess til að tryggja að sjónarmið leigjenda fái að heyrast á vinnufundi um málefni leigjenda. Eru önnur sjónarmið á vettvangi Leigumarkaðarins mikilvægari en sjónarmið leigjenda? Á íslenskum leigumarkaði eru um 30.000 heimili, eða tæplega 20% af öllum heimilum á Íslandi, skv, könnun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar. Tvö - þrefalt fleiri ungmenni undir þrítugu búa í foreldrahúsum á Íslandi en annars staðar á Norðurlöndum, eða 40%, á meðan einungis 13% af sama aldurshópi býr þannig í Danmörku. Vísitala leiguverðs hefur hækkað um 114% frá 2011, á meðan að hækkun á húsaleigu á meginlandi Evrópu var einungis 15.3% á sama tímabili, það er gerir sjöfalda hækkun á Íslandi umfram leiguverðið á meginlandinu. Skv. nýjustu lífskjararannsókn Hagstofunnar borga rúmlega 40% leigjenda meira en helming ráðstöfunartekna sinna í húsnæðiskostnað. Skv viðmiðum OECD ætti húsnæðiskostnaður aldrei að fara yfir 40%, því annað eykur hættuna á bæði félagslegum áföllum og persónulegum harmleik. Á Íslandi er húsnæðiskostnaður leigjenda að jafnaði 45% af ráðstöfunartekjum og 13% leigjenda borga yfir 70% af framfærslufé sínu í leigu. Íslenskur húsnæðismarkaður hefur tekið miklum eðlisbreytingum á síðustu 15 árum. Frá 2005 hefur 63% af öllum fasteignum sem bæst hafa við íslenska húsnæðismarkað endað í höndum lögaðila eða eignafólks sem á fleiri en eina eign skv. Gögnum frá Hagstofunni. Líkurnar á því að einstaklingar eignist húsnæði hafa minnkað um 71% á sama tíma. Það er eftir miklu að slægjast á leigumarkaðnum miðað við ásókn eignafólks og lögaðila í kaupa íbúðir er farin að valda því að venjulegt fjölskyldufólk í leit að húsnæði verður æ oftar yfirboðið. Samtök leigjenda vilja því ávarpa hæstvirtu ráðherra, forsætis, innviða og félagsmálaráðherra og spyrja eftirtalinna spurninga. Gefur þessi staða á leigumarkaði ráðherrum ekki tilefni til að ræða við hagsmunasamtök leigjenda, þeirra sem verst verða fyrir núverandi ástandi.? Telst það ekki til félagslegra úrlausna þegar leigumarkaðurinn er orðinn að leikvelli fjármagns í leit að skjótfengnum ofsagróða og að þar sé skapaður auður með framlagi fátækasta þjóðfélagshópsins? Varðar það ekki málefni barna þegar fjölskyldur þurfa ítrekað flytjast búferlaflutningum á milli hverfa, milli sveitarfélaga og jafnvel landshluta. Að þau séu rifin upp með rótum, flakki á milli skóla og nái hvorki að skapa sér stöðugt tengslanet né eða festa rætur, lifi í ótta og angist? Er það ekki til marks um félagslegt óréttlæti þegar leigjendur borga undantekningarlaust hæsta húsnæðiskostnaðinn. Skv nýjustu lífskjararannsókn Hagstofunnar búa helmingi fleiri leigjendur en kaupendur við íþyngjandi húsnæðiskostnað og sexfalt fleiri leigjendur búa við óöryggi á húsnæðismarkaði Er það ekki merki um að mikið hefur aflaga farið við stjórn húsnæðismála á Íslandi þegar leiguverð er farið að skapa fátækt og hefur vaxið margfalt á við bæði Evrópu og Bandaríkin? Skv. útreikningum Samtaka Leigjenda á Íslandi borga íslenskir leigjendur að jafnaði 80-100.000 kr í ofgreidda leigu á mánuði, ef miðað er við hlutfall af kaupverði íbúðar. Það er sérstaklega umhugsunarvert að hér á landi eru engar hömlur á leigumarkaðnum þótt skýrt sé tekið fram í lögum um útleigu íbúðarhúsnæðis að leigufjárhæðin skuli vera sanngjörn fyrir báða aðila. Enginn hemill á leigufjárhæð og núverandi neyð á leigumarkaði veldur því að fermetraverð á leiguhúsnæði á höfuðborgarsvæðinu er komið í mörgum tilfellum yfir 4000 kr. Til samanburðar þá er meðalfermetraverð í Stokkhólmi er t.a.m. einungis 1640 kr, (skv, hurvibor.se gagnabankanum) og þykir hátt þar í landi. Í Evrópu eru til staðar bremsur á leiguverði, annaðhvort með lögum sem takmarka hækkun á leiguverði, leigureiknum með viðmiðunarverðum eða öflugt óhagnaðardrifið leigukerfi sem hefur verðmyndandi áhrif, hér höfum við ekkert af þessu og verðlagning í höndum fyrirtækja og eignafólks sem elta hvort annað í sífelldum hækkunum á húsaleigu ! Vakin skal réttmæt athygli á því að hvergi í Evrópu er félagslega rekin húsnæðismarkaður eins lítið hlutfall af húsnæðismarkaði eins og á Íslandi. Talið er að hann sé um 3% af heildar-íbúðafjölda (eftir að Varasjóður húsnæðismála var lagður niður 2017 hefur ekki verið fylgst með fjölda félagslegs húsnæðis á Íslandi) á meðan að algengt hlutfall á meginlandinu er 10-30% af heildar-íbúðafjölda. Það er því nánast ekkert öryggisnet hér fyrir íslenskar fjölskyldur sem eru að sligast undan sí-auknum hækkunum á húsaleigu og gífurlegu óöryggi. Ríkið hefur ekki einungis sett á fót ótal nefndir, starfshópa, samráðsvettvanga heldur líka komið að samningum við stéttafélögin um aðgerðir í húsnæðis- og leigjendamálum. Liggur beinast við að rifja upp tillögur frá síðasta átakshóps forsætisráðherra í húsnæðismálum sem skilaði af sér tillögum snemma árs 2019 og loforð ríkisins í tengslum við lífskjarasamningana sem voru undirritaðir sama ár. Ein af tillögum átakshópsins var að endurskoða Húsaleigulögin með tilliti til leigjendaverndar, sérstaklega með tilliti til leiguverðs og að styðja við samtök leigjenda. Á sama hátt var forsenda vaxtalækkana skv. Lífskjarasamningum að þær áttu að leiða til lækkunar á húsaleigu. Hvorugt hefur raungerst, þvert á móti hefur leiguverð hækkað gífurlega og fyrirsjáanlegt er að núverandi neyðarástand á leigumarkaði muni aukast til muna með enn frekari hækkun á húsaleigu. Nú hefur enn einn átakshópurinn verið settur á laggirnar, skipaður eignarfólki, jafnvel fólki sem kom beint að útsölu eigna til leigufélaganna sem síðan hafa haldið leigumarkaðnum í heljargreipum. Leigjendum er ekki boðin aðkoma að þessum hópi, 20% heimila, fátækasta hópnum og því fólki sem ástandið bitnar verst á er haldið utan við alla ákvarðanatöku og ekki einu sinni leyft að koma sínum sjónarmiðum á framfæri svo vel sé. Hagsmunabarátta leigjenda er í eðli sínu félagsleg barátta, þar eigum við samleið með þér Katrín, og ykkur öllum sem við ávörpum í þessu bréfi. Leigjendur eru tekjulægsti hópur samfélagsins, sem býr við mesta húsnæðiskostnaðinn og við mesta óöryggið. Hvernig er hægt að vera svo snautlegur við þau 30.000 heimili í landinu að maður hvorki ávarpar þau né svarar þeim í þeirra verstu neyð? Samtök leigjenda gera þá skýlausu kröfu um að fulltrúar samtakanna fái áheyrn hjá fulltrúa eða fulltrúum ríkisstjórnarinnar, að sett verði lög hið fyrsta til að skikka leigumarkaðinn og að leigjendur fái tilhlíðilega aðkomu að vinnu við tillögugerð átakshóps í húsnæðismálum. Eins og maðurinn sagði, nú er mál að linni, og þó fyrr hefði verið. Fyrir hönd stjórnar Samtaka leigjenda á Íslandi, Guðmundur Hrafn Arngrímsson.
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar