Landið sem tengir okkur saman Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar 17. júní 2021 15:31 Hugtakið þjóðernishyggja má best útskýra þannig að samfélag fólks sem talar sama tungumál, hefur sömu menningu og býr á sama landsvæðinu skipar sér saman með formlegum hætti og lætur sig tilheyra sameiginlegu réttarkerfi með lögum sem sett eru af ríkisvaldi sem jafnframt hefur það hlutverk að halda utan um og vera í umboði fyrir viðkomandi samfélag. Vandamál byrja strax að hljótast þegar ólík samfélög með mismunandi menningu eða tungumál eða bæði lifa saman á sama landsvæðinu. Mótun Evrópu úr keisaraveldum, konungsveldum, furstadæmum, hjálendum og öðrum miðaldar-stjórnareiningum yfir í þjóðríki okkar tíma fylgdu töluverð samfélagsleg umbrot svo sem uppreisnir, byltingar og styrjaldir. Sem dæmi má nefna var í upphafi nítjándu aldar ekki til neitt ríki sem kallaðist Ítalía. Á Ítalíu-skaga bjuggu nokkrar þjóðir, en allar áttu þjóðirnar það sameiginlegt að eiga þennan langa fjöllótta skaga fyrir heimili. Tungumál ítalanna var ekki ítalska eins og við þekkjum hana í dag heldur nokkrar misjafnlega líkar málískur sem greinilega áttu sér sterkar rætur í latínu, tungumálinu sem rómverjarnir, hinir fornfrægu íbúar Ítalíuskagans töluðu. Skaginn skiptist þá í nokkur minni ríki, sum konungsríki, önnur furstadæmi og eitt ríki þar sem Páfinn var einráður. En fólkið á ítalíu fór að líta á sig sem eina samstæða heild þrátt fyrir að búa ekki öll í sömu löndunum. Þrátt fyrir mismunandi lönd og konunga átti fólkið sameiginlega (en þó fjölbreytilega) tungu, menningu og landsvæði. Eftir nokkrar uppreisnir og fáein stríð endaði að verða til ein Ítalía. Eitt ríki sem allir ítalir máttu eiga saman. En ferlið sem réði því að ríkið Ítalía varð til var einstaklega blóðugt og ofbeldisfullt. Og upp komu ótal senur þar sem að fólk og samfélög enduðu á að verða partar af samfélagi eða ríki sem þau vildu í raun ekkert eiga sameiginlegt með. Og þetta er eitthvað sem að hefur einkennt þjóðernishyggju nánast frá upphafi. Svo oft hefur hún leitt til blóðsúrhellinga að oft er ekki litið á það sem aukaafurð heldur sem mikilvægan hluta af framleiðsluferlinu. En stundum getur ferlið verið friðsælt og yfirvegað. Og þar eru eyríki afar gott dæmi. Mætt eiginlega segja að eyjasamfélög séu frá náttúrunnar hendi sérhönnuð og fullkomin fyrir einfalda og snurðulausa þjóðernishyggju. Íslendingar áttu sér enga innri minnihlutahópa. Fólkið talaði allt sama tungumál þrátt fyrir að vissulega hafi verið einhver bragmunur milli landshluta. Og það sem meira var landið sjálft, litla einangraða norðurhjara-veröldin, sem var það eina sem íslendingarnir nokkru sinni fengu að sjá og upplifa á sinni ævi. Íslensk þjóðernishyggja var því mögulega ein sú einfaldasta sem um getur í veraldarsögunni. Fólkið hafði meira og minna sömu menningu og tungu og meira að segja þar sem fólk bjó við aðrar aðstæður sökum t.d. atvinnu, staðsetningar eða stéttar, hafði það alltaf sameiginlegan reynsluheim sem fólst í því að lifa á þessu landi. Miðnætursólin, návígi við hafið, eldfjöll og jökla, heiðlóur á vappi útí móa; Allt voru og eru þetta enn partur af sameiginlegum reynsluheimi þjóðarinnar. Og er það kannski þetta tiltekna atriði sem gerir íslenska þjóðernishyggju svo sérstaka. Íslendingar höfðu frá örólfi alda deilt tungumáli, menningu og landi. Það þurfti aldrei að deila hvert hið opinbera mál sjálfstæðrar þjóðar ætti að vera. Íslendingar voru aldrei í neinum vandræðum með landamæri. Sameiginlegi þjóðararfurinn var þegar festur vel í sessi þegar uppgangur þjóðernishyggju hófst á heimsvísu. Fyrir flest önnur lönd á meginlandi Evrópu og síðar víðar um heiminn voru þessi stóru málefni og spurningar tilefni styrjalda og margra annarskonar átaka. En íslendingar höfðu þegar svörin um leið og þeir fóru að spyrja spurninganna. Því var íslensk sjálfstæðisbarátta afar beinn og breiður vegur; Allir íslendingar tala íslensku og þeir búa allir á Íslandi og ekkert annað land á tilkall til neins hluta af landinu. Það eru forréttindi að búa í landi þar sem að þetta ferli er jafn auðvelt. Hafandi verið lifandi í minna en helming þess tíma sem Ísland hefur verið sjálfstætt ríki hef ég oft velt því fyrir mér nákvæmlega hvað það þýðir að vera íslendingur. Og ef það er eitt sem ég tel tengja þjóðina jafn vel mun sterkar saman hvort við annað, meira en t.d. tungumálið, menningin og ríkið, þá er það sjálf reynslan af því að búa á landi sem þessu. Nærri allir geta tengt við þá róandi tilfinningu sem fylgir því að slaka á í miðnætursólinni. Og jafnframt hvernig þriggja mánaða birta getur jafnframt verið til vandræða. Allir þekkja þá tilfinningu að fara út úr húsi og átta sig skyndilega á því að veturinn hefur skyndilega læðst aftan að manni. Eldgos stendur í nokkra mánuði og allir hafa annaðhvort fylgst með framvindu mála í fréttunum, farið að sjá gosið með eigin augum eða þekkja einhvern sem hefur gert það. Sameiginlega reynslan og tengslin við landið eru það sem gera íslendinga að íslendingum. Gleðilegan þjóðhátíðardag! Höfundur er framsóknarmaður og hálfur þjóðverji sem hefur búið á Íslandi alla ævi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóhann Frímann Arinbjarnarson Skoðun: Kosningar 2021 17. júní Mest lesið Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson Skoðun Skoðun Skoðun Virkjum lýðræðið Jórdís Skúladóttir skrifar Skoðun Ráðstefna um þjóðarátak í húsnæðismálum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Öldrunarþjónustan – tækifæri og áskoranir Sandra B. Franks skrifar Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði - stuðningur Íslands við Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Fatlað fólk á Íslandi Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Gervigreindin og atvinnulífið Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun GOGG, GOGG, GOGG og aftur GOGG Guðrún Njálsdóttir skrifar Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun „Við verðum að fylgja lögum“ Hópur listafólks skrifar Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Hugtakið þjóðernishyggja má best útskýra þannig að samfélag fólks sem talar sama tungumál, hefur sömu menningu og býr á sama landsvæðinu skipar sér saman með formlegum hætti og lætur sig tilheyra sameiginlegu réttarkerfi með lögum sem sett eru af ríkisvaldi sem jafnframt hefur það hlutverk að halda utan um og vera í umboði fyrir viðkomandi samfélag. Vandamál byrja strax að hljótast þegar ólík samfélög með mismunandi menningu eða tungumál eða bæði lifa saman á sama landsvæðinu. Mótun Evrópu úr keisaraveldum, konungsveldum, furstadæmum, hjálendum og öðrum miðaldar-stjórnareiningum yfir í þjóðríki okkar tíma fylgdu töluverð samfélagsleg umbrot svo sem uppreisnir, byltingar og styrjaldir. Sem dæmi má nefna var í upphafi nítjándu aldar ekki til neitt ríki sem kallaðist Ítalía. Á Ítalíu-skaga bjuggu nokkrar þjóðir, en allar áttu þjóðirnar það sameiginlegt að eiga þennan langa fjöllótta skaga fyrir heimili. Tungumál ítalanna var ekki ítalska eins og við þekkjum hana í dag heldur nokkrar misjafnlega líkar málískur sem greinilega áttu sér sterkar rætur í latínu, tungumálinu sem rómverjarnir, hinir fornfrægu íbúar Ítalíuskagans töluðu. Skaginn skiptist þá í nokkur minni ríki, sum konungsríki, önnur furstadæmi og eitt ríki þar sem Páfinn var einráður. En fólkið á ítalíu fór að líta á sig sem eina samstæða heild þrátt fyrir að búa ekki öll í sömu löndunum. Þrátt fyrir mismunandi lönd og konunga átti fólkið sameiginlega (en þó fjölbreytilega) tungu, menningu og landsvæði. Eftir nokkrar uppreisnir og fáein stríð endaði að verða til ein Ítalía. Eitt ríki sem allir ítalir máttu eiga saman. En ferlið sem réði því að ríkið Ítalía varð til var einstaklega blóðugt og ofbeldisfullt. Og upp komu ótal senur þar sem að fólk og samfélög enduðu á að verða partar af samfélagi eða ríki sem þau vildu í raun ekkert eiga sameiginlegt með. Og þetta er eitthvað sem að hefur einkennt þjóðernishyggju nánast frá upphafi. Svo oft hefur hún leitt til blóðsúrhellinga að oft er ekki litið á það sem aukaafurð heldur sem mikilvægan hluta af framleiðsluferlinu. En stundum getur ferlið verið friðsælt og yfirvegað. Og þar eru eyríki afar gott dæmi. Mætt eiginlega segja að eyjasamfélög séu frá náttúrunnar hendi sérhönnuð og fullkomin fyrir einfalda og snurðulausa þjóðernishyggju. Íslendingar áttu sér enga innri minnihlutahópa. Fólkið talaði allt sama tungumál þrátt fyrir að vissulega hafi verið einhver bragmunur milli landshluta. Og það sem meira var landið sjálft, litla einangraða norðurhjara-veröldin, sem var það eina sem íslendingarnir nokkru sinni fengu að sjá og upplifa á sinni ævi. Íslensk þjóðernishyggja var því mögulega ein sú einfaldasta sem um getur í veraldarsögunni. Fólkið hafði meira og minna sömu menningu og tungu og meira að segja þar sem fólk bjó við aðrar aðstæður sökum t.d. atvinnu, staðsetningar eða stéttar, hafði það alltaf sameiginlegan reynsluheim sem fólst í því að lifa á þessu landi. Miðnætursólin, návígi við hafið, eldfjöll og jökla, heiðlóur á vappi útí móa; Allt voru og eru þetta enn partur af sameiginlegum reynsluheimi þjóðarinnar. Og er það kannski þetta tiltekna atriði sem gerir íslenska þjóðernishyggju svo sérstaka. Íslendingar höfðu frá örólfi alda deilt tungumáli, menningu og landi. Það þurfti aldrei að deila hvert hið opinbera mál sjálfstæðrar þjóðar ætti að vera. Íslendingar voru aldrei í neinum vandræðum með landamæri. Sameiginlegi þjóðararfurinn var þegar festur vel í sessi þegar uppgangur þjóðernishyggju hófst á heimsvísu. Fyrir flest önnur lönd á meginlandi Evrópu og síðar víðar um heiminn voru þessi stóru málefni og spurningar tilefni styrjalda og margra annarskonar átaka. En íslendingar höfðu þegar svörin um leið og þeir fóru að spyrja spurninganna. Því var íslensk sjálfstæðisbarátta afar beinn og breiður vegur; Allir íslendingar tala íslensku og þeir búa allir á Íslandi og ekkert annað land á tilkall til neins hluta af landinu. Það eru forréttindi að búa í landi þar sem að þetta ferli er jafn auðvelt. Hafandi verið lifandi í minna en helming þess tíma sem Ísland hefur verið sjálfstætt ríki hef ég oft velt því fyrir mér nákvæmlega hvað það þýðir að vera íslendingur. Og ef það er eitt sem ég tel tengja þjóðina jafn vel mun sterkar saman hvort við annað, meira en t.d. tungumálið, menningin og ríkið, þá er það sjálf reynslan af því að búa á landi sem þessu. Nærri allir geta tengt við þá róandi tilfinningu sem fylgir því að slaka á í miðnætursólinni. Og jafnframt hvernig þriggja mánaða birta getur jafnframt verið til vandræða. Allir þekkja þá tilfinningu að fara út úr húsi og átta sig skyndilega á því að veturinn hefur skyndilega læðst aftan að manni. Eldgos stendur í nokkra mánuði og allir hafa annaðhvort fylgst með framvindu mála í fréttunum, farið að sjá gosið með eigin augum eða þekkja einhvern sem hefur gert það. Sameiginlega reynslan og tengslin við landið eru það sem gera íslendinga að íslendingum. Gleðilegan þjóðhátíðardag! Höfundur er framsóknarmaður og hálfur þjóðverji sem hefur búið á Íslandi alla ævi.
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun
Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun
Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson Skoðun
Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar
Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun
Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun
Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson Skoðun