Hvalir og selir: dýrin sem ríkisstjórnin skilur eftir Andrés Ingi Jónsson skrifar 29. janúar 2021 12:00 Hvalveiðar byggja á rúmlega 70 ára gömlum lögum og lagaramminn utan um seli teygir sig að hluta 700 ár aftur í tímann. Óháð því hvort við viljum leyfa hvalveiðar eða ekki, þá er deginum ljósara að lögin utan um þessar tegundir sjávarspendýra eru löngu úrelt. Slæm lagaleg staða sjávarspendýra var dregin mjög skýrt fram í skýrslu um vernd, velferð og veiðar villtra fugla og spendýra, svokallaðri villidýraskýrslu, árið 2013. Þar var lagt til að semja ný villidýralög og byggja þar á helstu meginreglum umhverfisréttar og alþjóðasamningum á sviði náttúruverndar. Skýrsluhöfundar voru mjög skýrir í afstöðu sinni þegar kom að sjávarspendýrum: Langbesta leiðin til að bæta úr lagalegri stöðu sela og hvala væri að fella öll sjávarspendýr undir ný villidýralög. Það myndi ekki útiloka sjálfbærar nytjar þeirra – ekki frekar en annarra dýra sem lögin ná til og heimilt er að veiða – en myndi tryggja að meginreglur umhverfisréttar næðu til þeirra. Seinna, seinna, segir umhverfisráðherra Í síðustu viku mælti umhverfis- og auðlindaráðherra loks fyrir frumvarpi til nýrra heildarlaga um vernd, velferð og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum. Þar er mikið byggt á þeim faglega grunni sem liggur fyrir í villidýraskýrslunni, fyrir utan það veigamikla atriði að í frumvarpinu er ekki lagt til að láta lögin ná utan um sjávarspendýr. Þegar ég spurði umhverfis- og auðlindaráðherra út í ástæður þessa, þá sagðist hann vera hjartanlega sammála því að sjávarspendýr ættu að heyra undir lögin sem hann var að mæla fyrir. Það hefði einfaldlega ekki náðst samstaða um það á milli ráðuneyta, en sér þætti það eðlilegt „næsta skref“. Sama var uppi á teningnum 2012, þegar verkefni færðust innan stjórnarráðsins og umhverfis- og auðlindaráðuneytið var búið til. Þá þótti ekki tímabært að færa sjávarspendýr yfir til umhverfisráðuneytisins, sem þó fjallar um öll önnur villt spendýr á landinu. Það þótti frekar eðlilegt sem næsta skref. Tafarökin héldu mögulega vatni fyrir níu árum, en í dag getur umhverfis- og auðlindaráðherra ekki sætt sig við að velferð sjávarspendýra sé „bara næst“. Ekkert þarf að laga, segir sjávarútvegsráðherra Í þessari viku spurði ég sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra út í hans afstöðu og hvernig hann sæi fyrir sér að bæta lagarammann utan um sjávarspendýrin ef ekki með því að fella þau undir ný villidýralög. Þar kom í ljós að ráðherrann hefur engin áform um að endurskoða löggjöf um hvali eða seli í sínu ráðuneyti, enda telur hann óþarfa að hafa áhyggjur af stöðu sjávarspendýra – vegna þess að tillögur Hafró um nýtingu hvala byggi á bestu fáanlegum gögnum. Þarna horfir sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra algjörlega framhjá faglegum niðurstöðu villidýraskýrslunnar og talar þvert gegn því sem kom fram hjá umhverfis- og auðlindaráðherra örfáum dögum áður. Lagalegt tómarúm í málefnum sela og hvala er staðreynd og það veldur oft vandræðum. Það stóð t.d. í veginum þegar þurfti að friða landsel sérstaklega, en hann hefur undanfarin ár lent á válista Náttúrufræðistofnunar, og kemur í veg fyrir að hvalaskoðunarfyrirtækjum sé gert að setja sér umgengnisreglur um dýrin í sinni starfsemi. Grjóthörð afstaða ráðherra Sjálfstæðisflokksins byggir ekki á bestu fáanlegu gögnum heldur varnarstöðu um hvalveiðar, hverfandi og ósjálfbæra atvinnugrein. Hliðarverkunin er sú að allt annað í kringum sjávarspendýr hefur verið vanrækt áratugum saman. Alþingi og almenningur þurfa að klára málið Ný villidýralög verða næstu vikurnar til umfjöllunar hjá umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis – og öllum heimilt að senda inn umsögn á vef Alþingis. Af viðbrögðum ráðherranna tveggja að dæma, þá þarf Alþingi að leysa vandann sem reyndist ríkisstjórninni ofviða. Umhverfis- og auðlindaráðherra fékk ekki pólitískan stuðning til að leggja fram fullburða frumvarp til villidýralaga, enda þykir sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra ekkert þurfa að lagfæra. Það er mikilvægt að þingið fái skýr skilaboð frá almenningi, sérfræðingum og dýraverndarsinnum um að klára verkefnið sem ríkisstjórnin réð ekki við: Komum hvölum og selum inn í villidýralög. Höfundur er alþingismaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Alþingi Dýr Umhverfismál Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Sjá meira
Hvalveiðar byggja á rúmlega 70 ára gömlum lögum og lagaramminn utan um seli teygir sig að hluta 700 ár aftur í tímann. Óháð því hvort við viljum leyfa hvalveiðar eða ekki, þá er deginum ljósara að lögin utan um þessar tegundir sjávarspendýra eru löngu úrelt. Slæm lagaleg staða sjávarspendýra var dregin mjög skýrt fram í skýrslu um vernd, velferð og veiðar villtra fugla og spendýra, svokallaðri villidýraskýrslu, árið 2013. Þar var lagt til að semja ný villidýralög og byggja þar á helstu meginreglum umhverfisréttar og alþjóðasamningum á sviði náttúruverndar. Skýrsluhöfundar voru mjög skýrir í afstöðu sinni þegar kom að sjávarspendýrum: Langbesta leiðin til að bæta úr lagalegri stöðu sela og hvala væri að fella öll sjávarspendýr undir ný villidýralög. Það myndi ekki útiloka sjálfbærar nytjar þeirra – ekki frekar en annarra dýra sem lögin ná til og heimilt er að veiða – en myndi tryggja að meginreglur umhverfisréttar næðu til þeirra. Seinna, seinna, segir umhverfisráðherra Í síðustu viku mælti umhverfis- og auðlindaráðherra loks fyrir frumvarpi til nýrra heildarlaga um vernd, velferð og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum. Þar er mikið byggt á þeim faglega grunni sem liggur fyrir í villidýraskýrslunni, fyrir utan það veigamikla atriði að í frumvarpinu er ekki lagt til að láta lögin ná utan um sjávarspendýr. Þegar ég spurði umhverfis- og auðlindaráðherra út í ástæður þessa, þá sagðist hann vera hjartanlega sammála því að sjávarspendýr ættu að heyra undir lögin sem hann var að mæla fyrir. Það hefði einfaldlega ekki náðst samstaða um það á milli ráðuneyta, en sér þætti það eðlilegt „næsta skref“. Sama var uppi á teningnum 2012, þegar verkefni færðust innan stjórnarráðsins og umhverfis- og auðlindaráðuneytið var búið til. Þá þótti ekki tímabært að færa sjávarspendýr yfir til umhverfisráðuneytisins, sem þó fjallar um öll önnur villt spendýr á landinu. Það þótti frekar eðlilegt sem næsta skref. Tafarökin héldu mögulega vatni fyrir níu árum, en í dag getur umhverfis- og auðlindaráðherra ekki sætt sig við að velferð sjávarspendýra sé „bara næst“. Ekkert þarf að laga, segir sjávarútvegsráðherra Í þessari viku spurði ég sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra út í hans afstöðu og hvernig hann sæi fyrir sér að bæta lagarammann utan um sjávarspendýrin ef ekki með því að fella þau undir ný villidýralög. Þar kom í ljós að ráðherrann hefur engin áform um að endurskoða löggjöf um hvali eða seli í sínu ráðuneyti, enda telur hann óþarfa að hafa áhyggjur af stöðu sjávarspendýra – vegna þess að tillögur Hafró um nýtingu hvala byggi á bestu fáanlegum gögnum. Þarna horfir sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra algjörlega framhjá faglegum niðurstöðu villidýraskýrslunnar og talar þvert gegn því sem kom fram hjá umhverfis- og auðlindaráðherra örfáum dögum áður. Lagalegt tómarúm í málefnum sela og hvala er staðreynd og það veldur oft vandræðum. Það stóð t.d. í veginum þegar þurfti að friða landsel sérstaklega, en hann hefur undanfarin ár lent á válista Náttúrufræðistofnunar, og kemur í veg fyrir að hvalaskoðunarfyrirtækjum sé gert að setja sér umgengnisreglur um dýrin í sinni starfsemi. Grjóthörð afstaða ráðherra Sjálfstæðisflokksins byggir ekki á bestu fáanlegu gögnum heldur varnarstöðu um hvalveiðar, hverfandi og ósjálfbæra atvinnugrein. Hliðarverkunin er sú að allt annað í kringum sjávarspendýr hefur verið vanrækt áratugum saman. Alþingi og almenningur þurfa að klára málið Ný villidýralög verða næstu vikurnar til umfjöllunar hjá umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis – og öllum heimilt að senda inn umsögn á vef Alþingis. Af viðbrögðum ráðherranna tveggja að dæma, þá þarf Alþingi að leysa vandann sem reyndist ríkisstjórninni ofviða. Umhverfis- og auðlindaráðherra fékk ekki pólitískan stuðning til að leggja fram fullburða frumvarp til villidýralaga, enda þykir sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra ekkert þurfa að lagfæra. Það er mikilvægt að þingið fái skýr skilaboð frá almenningi, sérfræðingum og dýraverndarsinnum um að klára verkefnið sem ríkisstjórnin réð ekki við: Komum hvölum og selum inn í villidýralög. Höfundur er alþingismaður.
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun