Þvinguð hjónabönd hreppa Óli Halldórsson skrifar 17. desember 2020 14:00 Nýverið var samþykkt þingsályktun um að leggja af öll fámennari sveitarfélög. Innan tveggja ára eiga þau að hverfa sem hafa undir 250 íbúa, og innan fimm ára þau sem eftir eru með íbúa undir 1.000. Þessi stefna virðist rekin af Framsóknarflokknum helst allra í gegnum samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið og hefur verið pískuð rösklega áfram á þeim vettvangi í fámennari byggðum landsins. Þessi fyrirætlan virðist ennfremur hafa haft stuðning Sambands íslenskra sveitarfélaga, en þar hafa nú reyndar verið skiptar skoðanir um málið. Nefndirnar Margar nefndir hafa undanfarin ár fengist við úrbætur á vettvangi sveitarfélaga. Af öllum þeim mörgu og brýnu viðfangsefnum sem af er að taka þá vekur alltaf undrun sú fádæma athygli sem tilvist fámennra sveitarfélaga fær í þessum nefndum. Afgerandi meirihluti íbúa landsins býr á höfuðborgarsvæðinu og í öðrum stærri sveitarfélögum landsins, ekki þessum sem telja undir 1.000 íbúa. Samt endar það sem fyrsta málsgrein í nýlegri aðgerðaáætlun í málefnum sveitarfélaga að „Ekkert sveitarfélag hafi færri en eitt þúsund íbúa“. Erindin eru nokkur, en þetta er viðlagið í söngnum. Og það virðist engu máli skipta hér hvort rekstur þessara sveitarfélaga gengur vel eða illa eða hvort íbúar þeirra njóti góðrar þjónustu eða ekki. Þetta er undarlegt. Röksemdirnar Rökin sem jafnan eru lögð til grundvallar þvinguðum sameiningum sveitarfélaga eru af tvennum toga í meginefnum; (a) bættur fjárhagur og rekstur og (b) faglegir burðir til að sinna verkefnum. Þó er ekki auðséð neitt samhengi fjölmennari sveitarfélaga og betri rekstrar og fjáhagsstöðu. Við rýni lykiltalna í árbók sveitarfélaga vakna eignlega fleiri spurningar en svör um orsakasamhengi mannfjölda sveitarfélaga og fjárhagsstöðu. Það verður þó ekki dregið í efa að flókin viðfangsefni, til að mynda skipulagsmál, félagsþjónusta og fræðslustarf, útheimta auðvitað burðuga stjórnsýslu. En það er ekkert sem knýr á um það að þessi verkefni þurfi í öllum tilvikum að útfæra með því að fullmanna þessa faglegu stjórnsýslu í hverju einasta sveitarfélagi. Til eru byggðasamlög og samstarf af ýmsum toga, þar sem sveitarfélög, stór og smá, samreka tiltekna málaflokka, einmitt til að tryggja faglega þjónustu. Reykjavík gerir þetta til dæmis með öðrum höfuðborgarsveitarfélögum í brunamálum og sorpmálum. Ýmis smærri sveitarfélög gera þetta í grunnskólarekstri og félagsþjónustu. Þjónustan frekar en fjöldinn Grundvallaratriði alls þessa máls ætti að vera þjónusta sem veitt er í hverju samfélagi. Hvort sem fengist er við barnavernd eða skólastarf, skipulag eða snjómokstur. Það þyrfti að verja kröftum í það að efla og þróa slíka samvinnu sveitarfélaga, þannig að starfsumhverfi þeirra tryggi lýðræðisleg en þó skilvirk form til að geta rekið stjórnsýslu þvert á sveitarfélagamörk. Það getur jafnvel verið mjög fýsilegur kostur fyrir fjölmennari sveitarfélög líka að eiga gagnkvæmt samstarf við nærliggjandi fámennari sveitarfélög um samnýtingu stjórnsýslu og þjónustu. Þeim stærri er hins vegar enginn greiði gerður með því að vera sett í þá stöðu að grannar þeirra verði þvingaðir gegn vilja til sameiningar við þau. Það getur tekið kynslóðir að mynda vel starfhæfar heildir úr slíkum gjörningum. Norðausturlandi umbylt Fullljóst er að á Norðausturhorninu einu munu þessar þvingunaraðgerðir umbylta munstri sveitarfélaga á dreifbýlli svæðunum. Augljós dæmi eru sveitarfélög allt frá Hörgársveit vestan Eyjafjarðar og Grenivík og Svalbarðsströnd að austanverðu. Einnig í Þingeyjarsveit og Mývatnssveit, og á Tjörnesinu og austur í Þistilfjörð og Vopnafjörð. Á Austurlandi er það öðru fremur Fljótdsalshreppur sem verður skorinn. Það er engin skynsemi í þessu. Úrbótum á stóru málunum á starfsvettvangi sveitarfélaga verður ekki náð með þessu kroppi ofan frá í sárafáar prósentur íbúa landsins í fámennum hreppum til að knýja þá til fylgilags við granna þvert á vilja þeirra. Sveitarfélög eiga að sameinast ef íbúar þeirra kjósa það sjálfir, og þá má gjarnan hjálpa þeim við það, en ekki öðruvísi. Það þarf að falla frá þessum þvinguðu hjónaböndum. Höfundur er kjörinn fulltrúi VG til sveitarstjórnar Norðurþings. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sveitarstjórnarmál Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Nýverið var samþykkt þingsályktun um að leggja af öll fámennari sveitarfélög. Innan tveggja ára eiga þau að hverfa sem hafa undir 250 íbúa, og innan fimm ára þau sem eftir eru með íbúa undir 1.000. Þessi stefna virðist rekin af Framsóknarflokknum helst allra í gegnum samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið og hefur verið pískuð rösklega áfram á þeim vettvangi í fámennari byggðum landsins. Þessi fyrirætlan virðist ennfremur hafa haft stuðning Sambands íslenskra sveitarfélaga, en þar hafa nú reyndar verið skiptar skoðanir um málið. Nefndirnar Margar nefndir hafa undanfarin ár fengist við úrbætur á vettvangi sveitarfélaga. Af öllum þeim mörgu og brýnu viðfangsefnum sem af er að taka þá vekur alltaf undrun sú fádæma athygli sem tilvist fámennra sveitarfélaga fær í þessum nefndum. Afgerandi meirihluti íbúa landsins býr á höfuðborgarsvæðinu og í öðrum stærri sveitarfélögum landsins, ekki þessum sem telja undir 1.000 íbúa. Samt endar það sem fyrsta málsgrein í nýlegri aðgerðaáætlun í málefnum sveitarfélaga að „Ekkert sveitarfélag hafi færri en eitt þúsund íbúa“. Erindin eru nokkur, en þetta er viðlagið í söngnum. Og það virðist engu máli skipta hér hvort rekstur þessara sveitarfélaga gengur vel eða illa eða hvort íbúar þeirra njóti góðrar þjónustu eða ekki. Þetta er undarlegt. Röksemdirnar Rökin sem jafnan eru lögð til grundvallar þvinguðum sameiningum sveitarfélaga eru af tvennum toga í meginefnum; (a) bættur fjárhagur og rekstur og (b) faglegir burðir til að sinna verkefnum. Þó er ekki auðséð neitt samhengi fjölmennari sveitarfélaga og betri rekstrar og fjáhagsstöðu. Við rýni lykiltalna í árbók sveitarfélaga vakna eignlega fleiri spurningar en svör um orsakasamhengi mannfjölda sveitarfélaga og fjárhagsstöðu. Það verður þó ekki dregið í efa að flókin viðfangsefni, til að mynda skipulagsmál, félagsþjónusta og fræðslustarf, útheimta auðvitað burðuga stjórnsýslu. En það er ekkert sem knýr á um það að þessi verkefni þurfi í öllum tilvikum að útfæra með því að fullmanna þessa faglegu stjórnsýslu í hverju einasta sveitarfélagi. Til eru byggðasamlög og samstarf af ýmsum toga, þar sem sveitarfélög, stór og smá, samreka tiltekna málaflokka, einmitt til að tryggja faglega þjónustu. Reykjavík gerir þetta til dæmis með öðrum höfuðborgarsveitarfélögum í brunamálum og sorpmálum. Ýmis smærri sveitarfélög gera þetta í grunnskólarekstri og félagsþjónustu. Þjónustan frekar en fjöldinn Grundvallaratriði alls þessa máls ætti að vera þjónusta sem veitt er í hverju samfélagi. Hvort sem fengist er við barnavernd eða skólastarf, skipulag eða snjómokstur. Það þyrfti að verja kröftum í það að efla og þróa slíka samvinnu sveitarfélaga, þannig að starfsumhverfi þeirra tryggi lýðræðisleg en þó skilvirk form til að geta rekið stjórnsýslu þvert á sveitarfélagamörk. Það getur jafnvel verið mjög fýsilegur kostur fyrir fjölmennari sveitarfélög líka að eiga gagnkvæmt samstarf við nærliggjandi fámennari sveitarfélög um samnýtingu stjórnsýslu og þjónustu. Þeim stærri er hins vegar enginn greiði gerður með því að vera sett í þá stöðu að grannar þeirra verði þvingaðir gegn vilja til sameiningar við þau. Það getur tekið kynslóðir að mynda vel starfhæfar heildir úr slíkum gjörningum. Norðausturlandi umbylt Fullljóst er að á Norðausturhorninu einu munu þessar þvingunaraðgerðir umbylta munstri sveitarfélaga á dreifbýlli svæðunum. Augljós dæmi eru sveitarfélög allt frá Hörgársveit vestan Eyjafjarðar og Grenivík og Svalbarðsströnd að austanverðu. Einnig í Þingeyjarsveit og Mývatnssveit, og á Tjörnesinu og austur í Þistilfjörð og Vopnafjörð. Á Austurlandi er það öðru fremur Fljótdsalshreppur sem verður skorinn. Það er engin skynsemi í þessu. Úrbótum á stóru málunum á starfsvettvangi sveitarfélaga verður ekki náð með þessu kroppi ofan frá í sárafáar prósentur íbúa landsins í fámennum hreppum til að knýja þá til fylgilags við granna þvert á vilja þeirra. Sveitarfélög eiga að sameinast ef íbúar þeirra kjósa það sjálfir, og þá má gjarnan hjálpa þeim við það, en ekki öðruvísi. Það þarf að falla frá þessum þvinguðu hjónaböndum. Höfundur er kjörinn fulltrúi VG til sveitarstjórnar Norðurþings.
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar