Endurreisn fæðingarorlofskerfisins Þorsteinn Víglundsson skrifar 13. febrúar 2017 15:21 Við Íslendingar búum við nokkuð framsækna fæðingarorlofslöggjöf samanborið við önnur lönd. Auðvitað er það athyglisvert og umhugsunarvert að enn teljist það framsækin hugmynd að feður taki fæðingarorlof með börnum sínum. Markmiðið að baki núgildandi fæðingarorlofslöggjöf var á sínum tíma að tryggja báðum foreldrum sjálfstæðan rétt til að verja tíma með barni í fæðingarorlofi. Áður en feðrum var færður þessi sjálfstæði réttur af hálfu löggjafans var afar fátítt að feður fengju tækifæri til þess að verja tíma heima í kjölfar fæðingar barns. Hin hliðin á þessum veruleika var að sama skapi sú að börn fengu aðeins notið samvista við annað foreldri sitt á fyrstu mánuðum.Fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur Samhliða því sem fæðingarorlofslöggjöf okkar hefur tryggt báðum foreldrum barns rétt til töku fæðingarorlofs hefur fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur verið tryggður með því að að tryggja foreldrum 80% af launum þeirra á meðan á fæðingarorlofi stendur. Í því felst auðvitað að sama skapi hvati til þess að feður taki fæðingarorlof ekki síður en mæður, enda ættu fjárhagslegar ástæður síður að verða þess valdandi að aðeins mæður taki fæðingarorlof. Enn er það því miður svo að heildarlaun kvenna eru umtalsvert lægri en karla og án þessarar tekjutengingar blasir við að margar barnafjölskyldur ættu ekki raunverulega kost á því að faðir nýti sinn hluta orlofs, vegna þess að tekjutap á viðkvæmum tímapunkti í lífinu yrði of mikið. Þetta er því miður staðan hjá mörgum fjölskyldum í dag. Ein afleiðing hrunsins var sú að við höfum að mörgu leyti horfið var frá þeirri hugmyndafræði sem var ákveðið flaggskip í fjölskyldustefnu okkar. Í skrefum var hámarksgreiðsla lækkuð úr 575 þúsund krónum í 300 þúsund, árið 2010. Þessi mikla lækkun greiðslna til foreldra í fæðingarorlofi hefur valdið því að mun færri börn njóta samvista við feður í fæðingarorlofi en áður var og orlofstaka feðra er enn innan við þriðjung orlofstöku mæðra. Feður í lægsta og hæsta tekjuþrepunum hafa minnkað töku fæðingarorlofs til mikilla muna. Alvarlegri afleiðing þess feður taka styttra fæðingarorlof er sú að með því aukast líkur á því að tími barna heimavið styttist, sem verður til þess að börnin fara fyrr í dagvistun. Færa má rök fyrir því að hærri greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi stuðli að lengra fæðingarorlofi, þar sem foreldrar fullnýta rétt sinn. Sjálfstæður réttur feðra til töku fæðingarorlofs er þess vegna ekki síður til að vernda rétt barns til samvista við báða foreldra á fyrstu mánuðum ævinnar.Hærri greiðslur tryggja rétt barnanna Það er í mínum huga forgangsatriði að við endurreisum fæðingarorlofskerfi okkar. Það gerum við með því að hækka greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi, til að gera foreldrum kleift að fullnýta orlofið. Aðrir hafa haldið fram að lenging fæðingarorlofs sé brýnna hagsmunamál og þrátt fyrir að ég geti tekið undir að lenging orlofs sé einnig hagsmunamál barna þá er mikilvægara að byrja á því að endurreisa fæðingarorlofskerfið áður en við skoðum lengingu orlofs. Það er til lítils að lengja orlof um þrjá mánuði þegar veruleikinn er sá að stór hluti foreldra telur sig ekki eiga raunhæfan kost á að nýta réttinn vegna þess hversu lágar greiðslurnar eru. Sú staða bitnar auðvitað ekki síst á börnunum sem eiga að geta verið heima á fyrstu mánuðum. Við erum meðvituð um að þeir feður sem lægstar hafa tekjurnar hafa minnkað töku fæðingarorlofs. Markmið ríkisstjórnarinnar er því að styðja við tekjulægstu foreldrana með því að skoða að minnka sérstaklega skerðingu á fæðingarorlofsgreiðslum undir 300.000 kr.Dagvistun verði tryggð Lenging fæðingarorlofs er stundum rökstudd með því að þannig verði hægt að brúa það bil sem er á milli fæðingarorlofs og dagvistunar barna. Staðreyndin er hins vegar sú að í stærsta sveitarfélagi landsins stendur börnum að jafnaði ekki til boða leikskólapláss fyrr en á því ári sem þau verða 2 ára. Pláss hjá dagforeldrum er að sama skapi alls ekki tryggt. Þennan veruleika þekkja foreldrar ágætlega. Lenging fæðingarorlofs getur því að takmörkuðu leyti leyst þennan vanda, þar sem um ár getur liðið frá því að fæðingarorlofi lýkur og þar til leikskólapláss býðst. Í því felst mikið óöryggi fyrir foreldra og í einhverjum tilvikum tekjutap. Ef ætlunin er að brúa bilið á milli fæðingarorlofs og dagvistunar verður það ekki gert með lengingu fæðingarorlofs einni saman. Börn geta treyst því að skólaganga þeirra hefjist við 6 ára aldur og þá skiptir engu hver staðan er grunnskólum í einstökum hverfum. Ættu börn ekki að geta búið við sama öryggi hvað varðar leikskólagöngu? Ísland á að setja sér það markmið að búa vel að barnafjölskyldum með velferð barna að leiðarljósi og til þess að tryggja að ungt fólk velji sér búsetu á Íslandi. Við viljum vera fjölskylduvænt samfélag sem tryggir rétt barna til samvista við foreldra sína á viðkvæmasta skeiði lífsins. Í því sambandi skiptir höfuðmáli að við náum að reisa að nýju öflugt fæðingarorlofskerfi. Auknar greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi er fyrsta skrefið og jafnframt það mikilvægasta á þeirri leið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Þorsteinn Víglundsson Mest lesið Halldór 07.06.2025 Halldór Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun Engu slaufað Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Sjá meira
Við Íslendingar búum við nokkuð framsækna fæðingarorlofslöggjöf samanborið við önnur lönd. Auðvitað er það athyglisvert og umhugsunarvert að enn teljist það framsækin hugmynd að feður taki fæðingarorlof með börnum sínum. Markmiðið að baki núgildandi fæðingarorlofslöggjöf var á sínum tíma að tryggja báðum foreldrum sjálfstæðan rétt til að verja tíma með barni í fæðingarorlofi. Áður en feðrum var færður þessi sjálfstæði réttur af hálfu löggjafans var afar fátítt að feður fengju tækifæri til þess að verja tíma heima í kjölfar fæðingar barns. Hin hliðin á þessum veruleika var að sama skapi sú að börn fengu aðeins notið samvista við annað foreldri sitt á fyrstu mánuðum.Fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur Samhliða því sem fæðingarorlofslöggjöf okkar hefur tryggt báðum foreldrum barns rétt til töku fæðingarorlofs hefur fjárhagslegur stuðningur við barnafjölskyldur verið tryggður með því að að tryggja foreldrum 80% af launum þeirra á meðan á fæðingarorlofi stendur. Í því felst auðvitað að sama skapi hvati til þess að feður taki fæðingarorlof ekki síður en mæður, enda ættu fjárhagslegar ástæður síður að verða þess valdandi að aðeins mæður taki fæðingarorlof. Enn er það því miður svo að heildarlaun kvenna eru umtalsvert lægri en karla og án þessarar tekjutengingar blasir við að margar barnafjölskyldur ættu ekki raunverulega kost á því að faðir nýti sinn hluta orlofs, vegna þess að tekjutap á viðkvæmum tímapunkti í lífinu yrði of mikið. Þetta er því miður staðan hjá mörgum fjölskyldum í dag. Ein afleiðing hrunsins var sú að við höfum að mörgu leyti horfið var frá þeirri hugmyndafræði sem var ákveðið flaggskip í fjölskyldustefnu okkar. Í skrefum var hámarksgreiðsla lækkuð úr 575 þúsund krónum í 300 þúsund, árið 2010. Þessi mikla lækkun greiðslna til foreldra í fæðingarorlofi hefur valdið því að mun færri börn njóta samvista við feður í fæðingarorlofi en áður var og orlofstaka feðra er enn innan við þriðjung orlofstöku mæðra. Feður í lægsta og hæsta tekjuþrepunum hafa minnkað töku fæðingarorlofs til mikilla muna. Alvarlegri afleiðing þess feður taka styttra fæðingarorlof er sú að með því aukast líkur á því að tími barna heimavið styttist, sem verður til þess að börnin fara fyrr í dagvistun. Færa má rök fyrir því að hærri greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi stuðli að lengra fæðingarorlofi, þar sem foreldrar fullnýta rétt sinn. Sjálfstæður réttur feðra til töku fæðingarorlofs er þess vegna ekki síður til að vernda rétt barns til samvista við báða foreldra á fyrstu mánuðum ævinnar.Hærri greiðslur tryggja rétt barnanna Það er í mínum huga forgangsatriði að við endurreisum fæðingarorlofskerfi okkar. Það gerum við með því að hækka greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi, til að gera foreldrum kleift að fullnýta orlofið. Aðrir hafa haldið fram að lenging fæðingarorlofs sé brýnna hagsmunamál og þrátt fyrir að ég geti tekið undir að lenging orlofs sé einnig hagsmunamál barna þá er mikilvægara að byrja á því að endurreisa fæðingarorlofskerfið áður en við skoðum lengingu orlofs. Það er til lítils að lengja orlof um þrjá mánuði þegar veruleikinn er sá að stór hluti foreldra telur sig ekki eiga raunhæfan kost á að nýta réttinn vegna þess hversu lágar greiðslurnar eru. Sú staða bitnar auðvitað ekki síst á börnunum sem eiga að geta verið heima á fyrstu mánuðum. Við erum meðvituð um að þeir feður sem lægstar hafa tekjurnar hafa minnkað töku fæðingarorlofs. Markmið ríkisstjórnarinnar er því að styðja við tekjulægstu foreldrana með því að skoða að minnka sérstaklega skerðingu á fæðingarorlofsgreiðslum undir 300.000 kr.Dagvistun verði tryggð Lenging fæðingarorlofs er stundum rökstudd með því að þannig verði hægt að brúa það bil sem er á milli fæðingarorlofs og dagvistunar barna. Staðreyndin er hins vegar sú að í stærsta sveitarfélagi landsins stendur börnum að jafnaði ekki til boða leikskólapláss fyrr en á því ári sem þau verða 2 ára. Pláss hjá dagforeldrum er að sama skapi alls ekki tryggt. Þennan veruleika þekkja foreldrar ágætlega. Lenging fæðingarorlofs getur því að takmörkuðu leyti leyst þennan vanda, þar sem um ár getur liðið frá því að fæðingarorlofi lýkur og þar til leikskólapláss býðst. Í því felst mikið óöryggi fyrir foreldra og í einhverjum tilvikum tekjutap. Ef ætlunin er að brúa bilið á milli fæðingarorlofs og dagvistunar verður það ekki gert með lengingu fæðingarorlofs einni saman. Börn geta treyst því að skólaganga þeirra hefjist við 6 ára aldur og þá skiptir engu hver staðan er grunnskólum í einstökum hverfum. Ættu börn ekki að geta búið við sama öryggi hvað varðar leikskólagöngu? Ísland á að setja sér það markmið að búa vel að barnafjölskyldum með velferð barna að leiðarljósi og til þess að tryggja að ungt fólk velji sér búsetu á Íslandi. Við viljum vera fjölskylduvænt samfélag sem tryggir rétt barna til samvista við foreldra sína á viðkvæmasta skeiði lífsins. Í því sambandi skiptir höfuðmáli að við náum að reisa að nýju öflugt fæðingarorlofskerfi. Auknar greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi er fyrsta skrefið og jafnframt það mikilvægasta á þeirri leið.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun