Annars flokks foreldri Guðrún Edda Finnbogadóttir skrifar 5. september 2014 12:40 Í nútímasamfélagi hefur jafnréttisbarátta orðið æ meira áberandi og ber að fagna hverju skrefi sem stigið er fram á við í þeirri baráttu. Hins vegar er langt í land þegar kemur að foreldrajafnrétti, þá sérstaklega við samvistarslit. Við skilnað eða samvistarslit foreldra gildir sú meginregla að foreldrar fari með sameiginlega forsjá. Að auki verður það æ algengara að umgengni foreldra sé skipt jafnt þeirra á milli þegar aðstæður leyfa. Hefur fólk horft jákvæðum augum á slíkt fyrirkomulag enda er það sjálfsagt að báðir foreldrar taki jafnan þátt í uppeldi barna sinna. Hins vegar er raunin sú að staða þeirra foreldra sem ákveða að haga umgengni og forsjá á þennan veg er langt frá því að vera sambærileg. Í greindum tilvikum þurfa foreldrar að ákveða hvort þeirra verður skráð sem lögheimilisforeldri og hvort þeirra fær titilinn umgengnisforeldri. Á milli þeirra skilur himinn og haf þegar kemur að réttindum sem tengjast barninu. Þó svo að hugmyndin sé sú að báðir foreldrar standi jafnvíg er raunin sú að lögheimilisforeldrið er það foreldri sem hefur heimild til þess að taka afgerandi ákvarðanir um daglegt líf barnsins og getur það reynst umgengnisforeldrinu ansi erfitt að hafa áhrif þar á ef ágreiningur er til staðar. Lögheimilisforeldrið fær einnig greiddar barnabætur, ef þeim er að skipta. Í öllum opinberum kerfum er lögheimilisforeldri skráð sem foreldri barnsins og er sjálfkrafa tekið tillit til framfærslu barns s.s. við útreikning á upphæð námslána og húsaleigubóta, svo ekki séu nefnd hin ýmsu fríðindi eins og t.d. systkinaafsláttur sem aðeins er í höndum lögheimilisforeldris að nýta. Að auki getur lögheimilisforeldri sótt um meðlagsgreiðslur úr hendi umgengnisforeldris þó svo að fyrir liggi að öllum kostnaði sé skipt jafnt á milli beggja foreldra. Þá er ónefndur sá möguleiki lögheimilisforeldris að drekkja umgengnisforeldri í skuldum við ríkið með því að fara fram á meðlagsgreiðslur afturvirkt með tilheyrandi dráttarvöxtum og innheimtukostnaði. Umgengnisforeldri er því almennt í mjög bágri stöðu enda gott sem týnt í kerfinu og rödd þess ansi veik. Sjálfsögð atriði eins og að fá upplýsingar um framvindu barns í skóla getur reynst erfitt og til að færa sönnur á því að umgengnisforeldrið eigi sitt eigið barn væri í raun tryggast að hafa ávallt vottorð við höndina til að sína fram á það. Í ofanálag getur umgengnisforeldrið t.d. þurft að þola hótanir af hálfu lögheimilisforeldri þar sem auknar eða afturvirkar meðlagsgreiðslur eru notaðar sem vopn eða þurft að grátbiðja lögheimilisforeldri um að deila barnabótunum, ef þeim er að skipta, þar sem það er alveg undir lögheimilisforeldrinu komið hvort það vilji deila þeim með hinu foreldrinu þrátt fyrir að umgengni sé skipt jafnt þeirra á milli. Heldur er ekkert tillit tekið til aðstæðna umgengnisforeldris ef það er t.d. á leigumarkaði eða í námi. Liggur við að panikkástand skapist ef að umgengnisforeldri óskar eftir því að tekið sé tillit til framfærslu barns í slíkum tilvikum. Það er því ekki að undra að þeirri spurningu sé velt upp hvaða réttindi sé í raun verið að tryggja með núverandi lagaumhverfi. Eru það réttindi barnsins? Ekki verður betur séð en að greindar aðstæður geti orðið til þess að börnum sé mismunað eftir því hvort það dvelst hjá lögheimilis- eða umgengnisforeldri og í verstu tilvikum geta aðstæður hjá umgengnisforeldri verið það erfiðar að það hreinlega treysti sér ekki eða hafi ekki fjárhagslegt bolmagn til að skipta umgengni jafnt þó svo að vilji sé fyrir hendi. Í barnalögum segir að það sem sé barni fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang og barn eigi rétt á að þekkja báða foreldra sína. Umgengni hlýtur að vera stór þáttur í því að þeim markmiðum verði náð og hlýtur það yfirleitt að vera barninu fyrir bestu að það hafi jafna möguleika til umgengni við báða foreldra sína. Í fullkomnum heimi ættu foreldrar hvort sem þeir búa saman eða ekki, að leggja áherslu á að hafa þarfir barnsins alltaf að leiðarljósi. Hins vegar er staðreyndin í mörgum tilvikum ekki svona einföld. Foreldrar eru mannlegir og oft gleymast börnin í deilum og særindum þeirra á milli. Getur slíkt orðið til þess að áherslurnar breytast úr því að tryggja barninu allt hið besta, í það að gera hvort öðru erfiðara fyrir. Í mínum huga er alveg ljóst að koma þarf til móts við umgengnisforeldri hvað varðar lögbundin réttindi þeirra enda hafa allir framangreindir þættir áhrif á möguleika þeirra til að standa sig vel í foreldrahlutverkinu. Vitaskuld virkar umrætt fyrirkomulag ekki í öllum tilvikum en það er óþarfi að gera slíkt fyrirkomulag ómögulegt í þeim tilvikum þar sem slíkt ætti að virka. Nóg er á börn lagt að þurfa að upplifa skilnað foreldra. Sem betur fer virðist hafa orðið nokkur vitundarvakning í þessum málum og vekur það von í brjósti umgengnisforeldra í þessari stöðu að umræður séu hafnar inn á Alþingi og að lagafrumvarpi þessu tengt hafi verið vísað til meðferðar sérstakra nefnda. Hins vegar þarf vart að nefna að það er gríðarlega mikilvægt að hafa hraðar hendur enda fyrst og fremst hagsmunir barnanna í húfi. Hugsum um börnin! Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Mest lesið Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson Skoðun Skoðun Skoðun Virkjum lýðræðið Jórdís Skúladóttir skrifar Skoðun Ráðstefna um þjóðarátak í húsnæðismálum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Öldrunarþjónustan – tækifæri og áskoranir Sandra B. Franks skrifar Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði - stuðningur Íslands við Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Fatlað fólk á Íslandi Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Gervigreindin og atvinnulífið Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun GOGG, GOGG, GOGG og aftur GOGG Guðrún Njálsdóttir skrifar Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun „Við verðum að fylgja lögum“ Hópur listafólks skrifar Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Í nútímasamfélagi hefur jafnréttisbarátta orðið æ meira áberandi og ber að fagna hverju skrefi sem stigið er fram á við í þeirri baráttu. Hins vegar er langt í land þegar kemur að foreldrajafnrétti, þá sérstaklega við samvistarslit. Við skilnað eða samvistarslit foreldra gildir sú meginregla að foreldrar fari með sameiginlega forsjá. Að auki verður það æ algengara að umgengni foreldra sé skipt jafnt þeirra á milli þegar aðstæður leyfa. Hefur fólk horft jákvæðum augum á slíkt fyrirkomulag enda er það sjálfsagt að báðir foreldrar taki jafnan þátt í uppeldi barna sinna. Hins vegar er raunin sú að staða þeirra foreldra sem ákveða að haga umgengni og forsjá á þennan veg er langt frá því að vera sambærileg. Í greindum tilvikum þurfa foreldrar að ákveða hvort þeirra verður skráð sem lögheimilisforeldri og hvort þeirra fær titilinn umgengnisforeldri. Á milli þeirra skilur himinn og haf þegar kemur að réttindum sem tengjast barninu. Þó svo að hugmyndin sé sú að báðir foreldrar standi jafnvíg er raunin sú að lögheimilisforeldrið er það foreldri sem hefur heimild til þess að taka afgerandi ákvarðanir um daglegt líf barnsins og getur það reynst umgengnisforeldrinu ansi erfitt að hafa áhrif þar á ef ágreiningur er til staðar. Lögheimilisforeldrið fær einnig greiddar barnabætur, ef þeim er að skipta. Í öllum opinberum kerfum er lögheimilisforeldri skráð sem foreldri barnsins og er sjálfkrafa tekið tillit til framfærslu barns s.s. við útreikning á upphæð námslána og húsaleigubóta, svo ekki séu nefnd hin ýmsu fríðindi eins og t.d. systkinaafsláttur sem aðeins er í höndum lögheimilisforeldris að nýta. Að auki getur lögheimilisforeldri sótt um meðlagsgreiðslur úr hendi umgengnisforeldris þó svo að fyrir liggi að öllum kostnaði sé skipt jafnt á milli beggja foreldra. Þá er ónefndur sá möguleiki lögheimilisforeldris að drekkja umgengnisforeldri í skuldum við ríkið með því að fara fram á meðlagsgreiðslur afturvirkt með tilheyrandi dráttarvöxtum og innheimtukostnaði. Umgengnisforeldri er því almennt í mjög bágri stöðu enda gott sem týnt í kerfinu og rödd þess ansi veik. Sjálfsögð atriði eins og að fá upplýsingar um framvindu barns í skóla getur reynst erfitt og til að færa sönnur á því að umgengnisforeldrið eigi sitt eigið barn væri í raun tryggast að hafa ávallt vottorð við höndina til að sína fram á það. Í ofanálag getur umgengnisforeldrið t.d. þurft að þola hótanir af hálfu lögheimilisforeldri þar sem auknar eða afturvirkar meðlagsgreiðslur eru notaðar sem vopn eða þurft að grátbiðja lögheimilisforeldri um að deila barnabótunum, ef þeim er að skipta, þar sem það er alveg undir lögheimilisforeldrinu komið hvort það vilji deila þeim með hinu foreldrinu þrátt fyrir að umgengni sé skipt jafnt þeirra á milli. Heldur er ekkert tillit tekið til aðstæðna umgengnisforeldris ef það er t.d. á leigumarkaði eða í námi. Liggur við að panikkástand skapist ef að umgengnisforeldri óskar eftir því að tekið sé tillit til framfærslu barns í slíkum tilvikum. Það er því ekki að undra að þeirri spurningu sé velt upp hvaða réttindi sé í raun verið að tryggja með núverandi lagaumhverfi. Eru það réttindi barnsins? Ekki verður betur séð en að greindar aðstæður geti orðið til þess að börnum sé mismunað eftir því hvort það dvelst hjá lögheimilis- eða umgengnisforeldri og í verstu tilvikum geta aðstæður hjá umgengnisforeldri verið það erfiðar að það hreinlega treysti sér ekki eða hafi ekki fjárhagslegt bolmagn til að skipta umgengni jafnt þó svo að vilji sé fyrir hendi. Í barnalögum segir að það sem sé barni fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang og barn eigi rétt á að þekkja báða foreldra sína. Umgengni hlýtur að vera stór þáttur í því að þeim markmiðum verði náð og hlýtur það yfirleitt að vera barninu fyrir bestu að það hafi jafna möguleika til umgengni við báða foreldra sína. Í fullkomnum heimi ættu foreldrar hvort sem þeir búa saman eða ekki, að leggja áherslu á að hafa þarfir barnsins alltaf að leiðarljósi. Hins vegar er staðreyndin í mörgum tilvikum ekki svona einföld. Foreldrar eru mannlegir og oft gleymast börnin í deilum og særindum þeirra á milli. Getur slíkt orðið til þess að áherslurnar breytast úr því að tryggja barninu allt hið besta, í það að gera hvort öðru erfiðara fyrir. Í mínum huga er alveg ljóst að koma þarf til móts við umgengnisforeldri hvað varðar lögbundin réttindi þeirra enda hafa allir framangreindir þættir áhrif á möguleika þeirra til að standa sig vel í foreldrahlutverkinu. Vitaskuld virkar umrætt fyrirkomulag ekki í öllum tilvikum en það er óþarfi að gera slíkt fyrirkomulag ómögulegt í þeim tilvikum þar sem slíkt ætti að virka. Nóg er á börn lagt að þurfa að upplifa skilnað foreldra. Sem betur fer virðist hafa orðið nokkur vitundarvakning í þessum málum og vekur það von í brjósti umgengnisforeldra í þessari stöðu að umræður séu hafnar inn á Alþingi og að lagafrumvarpi þessu tengt hafi verið vísað til meðferðar sérstakra nefnda. Hins vegar þarf vart að nefna að það er gríðarlega mikilvægt að hafa hraðar hendur enda fyrst og fremst hagsmunir barnanna í húfi. Hugsum um börnin!
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun
Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun
Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson Skoðun
Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar
Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun
Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun
Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson Skoðun