Maðurinn bak við Stokkhólmseinkennið allur Magnús Jochum Pálsson skrifar 27. júní 2025 08:13 Olofsson varð heimsfrægur þegar klefafélagi hans, Jan-Erik Olsson, dró hann með sér í bankarán við Norrmalmstorg. Gíslarnir féllu fyrir Olofsson sem varð til þess að Stokkhólmseinkennið var búið til sem hugtak. Getty Clark Olofsson, einn frægasti glæpamaður Svíþjóðar, er látinn 78 ára að aldri. Olofsson var annar af tveimur sem báru ábyrgð á Norrmalmstorgs-ráninu 1973, sex daga gíslatöku þar sem gíslarnir urðu svo hændir að bankaræningjunum að hugtakið Stokkhólmseinkenni var skapað. Fjölskylda Olofsson greindi sænska fjölmiðlinum Dagens ETC frá því að hann væri látinn eftir löng veikindi. Olofsson varði miklum tíma ævi sinnar í fangelsi fyrir margvísleg brot, þ.á m. líkamsárásir, morðtilraun, fíkniefnasmygl, fíkniefnasölu og bankarán. Olofsson hefur verið kallaður fyrsti „stjörnukrimmi“ Svíþjóðar en þekktastur varð hann fyrir þátt sinn í Norrmalmstorg-ráninu þar sem hann og Jan-Erik Olsson tóku fjóra gísla í banka í Stokkhólmi. Mennirnir höfðu verið saman í fangaklefa og voru báðir að afplána fangelsisdóma þegar ránið átti sér stað. Olsson hafði fengið tímabundið leyfi til að yfirgefa fangelsið og nýtti það til að brjótast inn í Kreditbanken við Norrmalmstorg og taka þar þrjár konur og einn karl í gíslingu. Olsson krafðist þess í viðræðum við Lennart Geijer, þáverandi dómsmálaráðherra Svíþjóðar, að félagi hans úr fangelsinu, Clark Olofsson, yrði fluttur úr fangelsi í bankann. Þrátt fyrir að vera góðkunningi lögreglunnar og síbrotamaður töldu yfirvöld ólíklegt að Olofsson hefði verið með í ráðum við bankaránið. Stokkhólmsheilkennið Olofsson var því fluttur í bankann sem var umkringdur lögreglumönnum. Mörgum árum síðar hélt Olofsson því fram í viðtali við Aftonbladet að hann hefði verið beðinn um að vinna fyrir lögregluna við að halda gíslunum öruggum í skiptum fyrir stytta refsingu. Lögreglan hefði ekki virt það samkomulag að hans sögn. Lögreglumenn á verði fyrir utan Kreditbanken, tilbúnir að bregðast við.Getty Olofsson sannfærði einn gíslanna, Kristinu Enmark, að ræða við Olof Palme forsætisráðherra fyrir hönd ræningjanna. Enmark bað Palme um að leyfa sér að yfirgefa bankann með ræningjunum í undankomubíl og sagðist treysta þeim fullkomlega. Enmark ræddi við Palme nokkrum sinnum við Palme og varði ræningjana og sagðist óttast að lögreglan myndi meiða þá. „Hann lofaði því að ekkert myndi koma fyrir mig og ég ákvað að trúa honum. Ég var 23 ára og óttaðist um líf mitt,“ sagði Enmark um Olofsson í ævisögu sinni. Eftir sex daga lauk gíslatökunni þegar lögreglan braust gegnum þak bankans og notaði táragas til að yfirbuga þá Olsson og Olofsson. Gíslarnir neituðu í fyrstu að yfirgefa ræningja af ótta við að lögreglan myndi skjóta þá og síðar neituðu gíslarnir að bera vitni gegn þeim. Jan-Erik Olsson í járnum eftir að lögreglan stöðvaði gíslatökuna í Kreditbanken.Getty Eftir gíslatökuna bjó sænski sálfræðingurinn og afbrotafræðingurinn Nil Bejerot til hugtakið Stokkhólmsheilkenni til að útskýra órökréttan hlýhuginn sem gíslarnir báru til gíslatökumannanna. Hugtakið varð síðan enn útbreiddara 1974 þegar Patty Hearst, erfingja Hearst-blaðaveldisins, var rænt af skæruliðum í Symbionese Liberation Army (SLA). Hún varð þátttakandi í glæpum hersins og var handtekinn ásamt öðrum meðlimum í bankaráni árið 1975. Sérfræðingar hafa deilt um það hvort Stokkhólmsheilkennið sé raunverulegt sálfræðilegt ástand eða varnarmekanismi fólks sem lendir í trámatískum aðstæðum. Kristin Enmark ræddi árið 2021 við hlaðvarpið Sideways á BBC og gaf þá lítið fyrir heilkennið. „Það er leið til að kenna fórnarlambinu um. Ég gerði hvað ég gat til að lifa af,“ sagði hún. Olofsson losnaði úr fangelsi í síðasta sinn árið 2018 eftir að hafa setið inni fyrir fíkniefnabrot í Belgíu. Árið 2022 komu út sænsku þættirnir Clark á Netflix sem fjölluðu um ævi og glæpi Olofsson en Bill Skarsgård fór með hlutverk stjörnukrimmans. Andlát Svíþjóð Mest lesið Haft höggbor beint fyrir utan í hálft ár og kominn með nóg Innlent Föst á Spáni næstu mánuði vegna meðgöngukvilla Innlent Hátt spennustig um borð eftir að ísraelski sjóherinn hóf handtökur Innlent Refsing fyrir að reyna að myrða lækni þyngd Innlent Tveggja vikna tvíburasystrum vísað úr landi Innlent Óánægja með Kópavogsmódelið: Foreldrar upplifa samviskubit, aukið álag og stöðuga tímapressu Innlent Miklar breytingar á gjaldskrá leikskóla borgarinnar Innlent Thunberg meðal 500 handtekinna aðgerðasinna Erlent Tveir látnir og þrír alvarlega særðir eftir árás í Manchester Erlent POTS-samtök fá lögfræðing í málið: „Margir eru rúmliggjandi í dag“ Innlent Fleiri fréttir Árásin í Manchester skilgreind sem hryðjuverk Leiðtogafundur í Danmörku: „Rússar munu ekki stoppa fyrr en tilneyddir“ Tveir látnir og þrír alvarlega særðir eftir árás í Manchester Afganir fagna því að vera aftur komnir í samband við umheiminn Thunberg meðal 500 handtekinna aðgerðasinna Demókrötum kennt um og uppsögnum hótað Frelsisflotinn umkringdur og farþegar fluttir til Ísraels Jane Goodall látin Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Brýnt að koma rafmagni aftur á kjarnorkuverið „Dimmur dagur“ í sögu Slóvakíu Völdu tveggja ára stúlku sem nýja jómfrúargyðju Höfuðpaur tælingarhóps dæmdur í þrjátíu og fimm ára fangelsi Chunk er loksins „feitasti“ björninn Átján tegundir af sólarvörn teknar úr sölu í Ástralíu Dómari skikkar lækna til að vanda skriftina Tæplega hundrað nemenda saknað Gríðarleg öryggisgæsla í Kaupmannahöfn í aðdraganda leiðtogafundar Ríkisreksturinn í Bandaríkjunum í limbó Tala látinna hækkar á Filippseyjum Lykillinn að kraftaverki að Birgir var frá Íslandi Fleiri en tuttugu látnir eftir jarðskjálfta á Filippseyjum Sendiherra fannst látinn í miðborg Parísar Tillögum Trumps lýst sem uppgjöf Segir herforingjum að búa sig undir átök gegn innlendum „óvinum“ Aðstoðarmaður AfD-leiðtoga í fangelsi fyrir njósnir Stefnir í fyrstu ríkisstöðvunina í sjö ár Ná ekki að leika árangur Wagner eftir Vilja Diddy í ellefu ára fangelsi „Við erum ekki í stríði en við búum ekki við frið“ Sjá meira
Fjölskylda Olofsson greindi sænska fjölmiðlinum Dagens ETC frá því að hann væri látinn eftir löng veikindi. Olofsson varði miklum tíma ævi sinnar í fangelsi fyrir margvísleg brot, þ.á m. líkamsárásir, morðtilraun, fíkniefnasmygl, fíkniefnasölu og bankarán. Olofsson hefur verið kallaður fyrsti „stjörnukrimmi“ Svíþjóðar en þekktastur varð hann fyrir þátt sinn í Norrmalmstorg-ráninu þar sem hann og Jan-Erik Olsson tóku fjóra gísla í banka í Stokkhólmi. Mennirnir höfðu verið saman í fangaklefa og voru báðir að afplána fangelsisdóma þegar ránið átti sér stað. Olsson hafði fengið tímabundið leyfi til að yfirgefa fangelsið og nýtti það til að brjótast inn í Kreditbanken við Norrmalmstorg og taka þar þrjár konur og einn karl í gíslingu. Olsson krafðist þess í viðræðum við Lennart Geijer, þáverandi dómsmálaráðherra Svíþjóðar, að félagi hans úr fangelsinu, Clark Olofsson, yrði fluttur úr fangelsi í bankann. Þrátt fyrir að vera góðkunningi lögreglunnar og síbrotamaður töldu yfirvöld ólíklegt að Olofsson hefði verið með í ráðum við bankaránið. Stokkhólmsheilkennið Olofsson var því fluttur í bankann sem var umkringdur lögreglumönnum. Mörgum árum síðar hélt Olofsson því fram í viðtali við Aftonbladet að hann hefði verið beðinn um að vinna fyrir lögregluna við að halda gíslunum öruggum í skiptum fyrir stytta refsingu. Lögreglan hefði ekki virt það samkomulag að hans sögn. Lögreglumenn á verði fyrir utan Kreditbanken, tilbúnir að bregðast við.Getty Olofsson sannfærði einn gíslanna, Kristinu Enmark, að ræða við Olof Palme forsætisráðherra fyrir hönd ræningjanna. Enmark bað Palme um að leyfa sér að yfirgefa bankann með ræningjunum í undankomubíl og sagðist treysta þeim fullkomlega. Enmark ræddi við Palme nokkrum sinnum við Palme og varði ræningjana og sagðist óttast að lögreglan myndi meiða þá. „Hann lofaði því að ekkert myndi koma fyrir mig og ég ákvað að trúa honum. Ég var 23 ára og óttaðist um líf mitt,“ sagði Enmark um Olofsson í ævisögu sinni. Eftir sex daga lauk gíslatökunni þegar lögreglan braust gegnum þak bankans og notaði táragas til að yfirbuga þá Olsson og Olofsson. Gíslarnir neituðu í fyrstu að yfirgefa ræningja af ótta við að lögreglan myndi skjóta þá og síðar neituðu gíslarnir að bera vitni gegn þeim. Jan-Erik Olsson í járnum eftir að lögreglan stöðvaði gíslatökuna í Kreditbanken.Getty Eftir gíslatökuna bjó sænski sálfræðingurinn og afbrotafræðingurinn Nil Bejerot til hugtakið Stokkhólmsheilkenni til að útskýra órökréttan hlýhuginn sem gíslarnir báru til gíslatökumannanna. Hugtakið varð síðan enn útbreiddara 1974 þegar Patty Hearst, erfingja Hearst-blaðaveldisins, var rænt af skæruliðum í Symbionese Liberation Army (SLA). Hún varð þátttakandi í glæpum hersins og var handtekinn ásamt öðrum meðlimum í bankaráni árið 1975. Sérfræðingar hafa deilt um það hvort Stokkhólmsheilkennið sé raunverulegt sálfræðilegt ástand eða varnarmekanismi fólks sem lendir í trámatískum aðstæðum. Kristin Enmark ræddi árið 2021 við hlaðvarpið Sideways á BBC og gaf þá lítið fyrir heilkennið. „Það er leið til að kenna fórnarlambinu um. Ég gerði hvað ég gat til að lifa af,“ sagði hún. Olofsson losnaði úr fangelsi í síðasta sinn árið 2018 eftir að hafa setið inni fyrir fíkniefnabrot í Belgíu. Árið 2022 komu út sænsku þættirnir Clark á Netflix sem fjölluðu um ævi og glæpi Olofsson en Bill Skarsgård fór með hlutverk stjörnukrimmans.
Andlát Svíþjóð Mest lesið Haft höggbor beint fyrir utan í hálft ár og kominn með nóg Innlent Föst á Spáni næstu mánuði vegna meðgöngukvilla Innlent Hátt spennustig um borð eftir að ísraelski sjóherinn hóf handtökur Innlent Refsing fyrir að reyna að myrða lækni þyngd Innlent Tveggja vikna tvíburasystrum vísað úr landi Innlent Óánægja með Kópavogsmódelið: Foreldrar upplifa samviskubit, aukið álag og stöðuga tímapressu Innlent Miklar breytingar á gjaldskrá leikskóla borgarinnar Innlent Thunberg meðal 500 handtekinna aðgerðasinna Erlent Tveir látnir og þrír alvarlega særðir eftir árás í Manchester Erlent POTS-samtök fá lögfræðing í málið: „Margir eru rúmliggjandi í dag“ Innlent Fleiri fréttir Árásin í Manchester skilgreind sem hryðjuverk Leiðtogafundur í Danmörku: „Rússar munu ekki stoppa fyrr en tilneyddir“ Tveir látnir og þrír alvarlega særðir eftir árás í Manchester Afganir fagna því að vera aftur komnir í samband við umheiminn Thunberg meðal 500 handtekinna aðgerðasinna Demókrötum kennt um og uppsögnum hótað Frelsisflotinn umkringdur og farþegar fluttir til Ísraels Jane Goodall látin Telja sig hafa fundið skipið sem skaut drónunum Brýnt að koma rafmagni aftur á kjarnorkuverið „Dimmur dagur“ í sögu Slóvakíu Völdu tveggja ára stúlku sem nýja jómfrúargyðju Höfuðpaur tælingarhóps dæmdur í þrjátíu og fimm ára fangelsi Chunk er loksins „feitasti“ björninn Átján tegundir af sólarvörn teknar úr sölu í Ástralíu Dómari skikkar lækna til að vanda skriftina Tæplega hundrað nemenda saknað Gríðarleg öryggisgæsla í Kaupmannahöfn í aðdraganda leiðtogafundar Ríkisreksturinn í Bandaríkjunum í limbó Tala látinna hækkar á Filippseyjum Lykillinn að kraftaverki að Birgir var frá Íslandi Fleiri en tuttugu látnir eftir jarðskjálfta á Filippseyjum Sendiherra fannst látinn í miðborg Parísar Tillögum Trumps lýst sem uppgjöf Segir herforingjum að búa sig undir átök gegn innlendum „óvinum“ Aðstoðarmaður AfD-leiðtoga í fangelsi fyrir njósnir Stefnir í fyrstu ríkisstöðvunina í sjö ár Ná ekki að leika árangur Wagner eftir Vilja Diddy í ellefu ára fangelsi „Við erum ekki í stríði en við búum ekki við frið“ Sjá meira
Óánægja með Kópavogsmódelið: Foreldrar upplifa samviskubit, aukið álag og stöðuga tímapressu Innlent
Óánægja með Kópavogsmódelið: Foreldrar upplifa samviskubit, aukið álag og stöðuga tímapressu Innlent