Að vera manneskja Svava Arnardóttir skrifar 19. maí 2025 13:32 Geðhjálp stóð fyrir ráðstefnunni „Þörf fyrir samfélagsbreytingar: nýjar leiðir í geðheilbrigðismálum” nú fyrir helgi. Ráðstefnuna sóttu á þriðja hundrað þátttakendur sem vildu kynna sér önnur sjónarhorn en hafa verið ríkjandi geðheilbrigðismálum. Við komum saman því geðheilbrigði skiptir okkur máli. Fólk með persónulega reynslu af andlegum áskorunum, fagfólk sem og aðstandendur, deildu hugmyndum sínum og tóku virkan þátt í nýsköpun og framþróun í málaflokknum. Ef ég ætti að sjóða saman inntak ráðstefnunnar og það sem eftir situr í hjartanu, þá er það nauðsyn þess að skapa svigrúm fyrir að vera manneskjur fyrst og fremst. Í hröðu samfélagi byggðu á einstaklingshyggju og kapítalískum sjónarmiðum erum við mögulega að missa sjónar á því sem skiptir máli. Krafan um að hlaupa hraðar, afkasta meira, eignast meira, skara fram úr á öllum sviðum lífsins - hún er ekki sjálfbær til lengri tíma litið. Við deilum öll þeirri frummannlegu þörf á að vera í tengslum við annað fólk. Í reynd má segja að það sé eitt af grunnskilyrðum geðheilsu. Einn lykilfyrirlesaranna, Fritzi Horstman, vitnaði í sálfræðinginn Bruce D. Perry sem sagði “Relationships are the agents of change and the most powerful therapy is human love”. Hún hefur unnið með fólki sem hefur brotið af sér og vinnur markvisst að því að skapa áfallameðvitað fangelsiskerfi og samfélög. Áföll aðskilja okkur en það að tilheyra samfélagi heilar. Það skiptir sköpum fyrir bata og von um betri framtíð að eiga raunveruleg tengsl við annað fólk. Fólk sem gengur í gegnum tilfinningalega erfiðleika í kjölfar ýmis konar samfélagsþátta á borð við jaðarsetningu, áföll, fátækt og einelti - á betra skilið en núverandi geðheilbrigðisþjónustu. Við þurfum leiðir til að ná aftur undir okkur fótunum, halda og byggja upp þýðingarrík tengsl og rýna í hvað raunverulega orsakaði vanlíðanina. Ráðstefnan kynnti til sögunnar fjölmörg verkfæri sem gætu reynst vel inn í flóruna hér á Íslandi. Þar ber að nefna skjólshús rekið af jafningjum, þar sem hægt væri að dvelja í allt að 1-2 vikur meðan fólk nær undir sig fótunum í tilfinningalegri krísu. Einnig var töluverð umræða um óhefðbundnar upplifanir á borð við það að heyra raddir, sjá sýnir, og eiga aðrar skynjanir sem ekki öll eiga. Nálgun Hearing voices hreyfingarinnar hefur reynst fólki vel til að rýna í eigin upplifanir og finna persónulega þýðingu þeirra. Við heyrðum líka um skaðaminnkun gagnvart geðlyfjum og hjálplegan stuðning fyrir þau sem vilja minnka eða hætta á lyfjum á einhverjum tímapunkti í sinni vegferð. Öll þessi atriði eiga það sameiginlegt að notast við jafningjastuðning. Árangurinn er fólginn í mannlegum tengslum - að vera ekki ein, upplifa skilning, tengingu og það að tilheyra. Á ráðstefnunni kom skýrt fram að við þurfum að vera í tengslum við annað fólk, og það getur líka verið hjálplegt að auka á tengsl við náttúruna, umhverfið, innsæið og sjálfið. Þátttakendur kynntust hvernig hægt er að leita í náttúruna til að tengjast líkama sínum, tilfinningum og umhverfi með virðingu og forvitni. Við prófuðum sómatíska vinnu þar sem við notuðum einfaldar grunnhreyfingar til að vekja upp líkamsvitund og styðja við jafnvægi taugakerfisins. Við upplifðum á eigin skinni áhrif öndunarvinnu sem hægt er að nota í daglegu amstri sem og við tilfinningaúrvinnslu. Þátttakendur fengu líka að kynnast skapandi tjáningu sem einu af verkfærum sjálfsþekkingar og sem tækifæri til að láta rödd sína heyrast. Ert þú í tengingu við hvað skiptir þig máli í lífinu? Færð þú svigrúm til að vera - skynja, upplifa, tengjast og tilheyra sem mannvera? Þetta er lykilatriði fyrir okkur öll sem einstaklingar. Ég vona að skrifin verði okkur hvatning til að veita þessum atriðum meiri athygli í eigin lífi . Það er þó ekki nóg að beina ábyrgðinni áfram á einstaklinginn til að huga að sinni geðheilsu. Ráðstefnan var skýrt ákall um samfélagsbreytingar sem myndu gera okkur öllum frekar kleift að lifa og dafna við góða geðheilsu. Við þurfum fjölbreytt úrræði sem henta ólíku fólki, mannúðlega, virðingarríka nálgun og opna umræðu um rætur vandans. Höfundur er formaður Geðhjálpar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Svava Arnardóttir Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Geðhjálp stóð fyrir ráðstefnunni „Þörf fyrir samfélagsbreytingar: nýjar leiðir í geðheilbrigðismálum” nú fyrir helgi. Ráðstefnuna sóttu á þriðja hundrað þátttakendur sem vildu kynna sér önnur sjónarhorn en hafa verið ríkjandi geðheilbrigðismálum. Við komum saman því geðheilbrigði skiptir okkur máli. Fólk með persónulega reynslu af andlegum áskorunum, fagfólk sem og aðstandendur, deildu hugmyndum sínum og tóku virkan þátt í nýsköpun og framþróun í málaflokknum. Ef ég ætti að sjóða saman inntak ráðstefnunnar og það sem eftir situr í hjartanu, þá er það nauðsyn þess að skapa svigrúm fyrir að vera manneskjur fyrst og fremst. Í hröðu samfélagi byggðu á einstaklingshyggju og kapítalískum sjónarmiðum erum við mögulega að missa sjónar á því sem skiptir máli. Krafan um að hlaupa hraðar, afkasta meira, eignast meira, skara fram úr á öllum sviðum lífsins - hún er ekki sjálfbær til lengri tíma litið. Við deilum öll þeirri frummannlegu þörf á að vera í tengslum við annað fólk. Í reynd má segja að það sé eitt af grunnskilyrðum geðheilsu. Einn lykilfyrirlesaranna, Fritzi Horstman, vitnaði í sálfræðinginn Bruce D. Perry sem sagði “Relationships are the agents of change and the most powerful therapy is human love”. Hún hefur unnið með fólki sem hefur brotið af sér og vinnur markvisst að því að skapa áfallameðvitað fangelsiskerfi og samfélög. Áföll aðskilja okkur en það að tilheyra samfélagi heilar. Það skiptir sköpum fyrir bata og von um betri framtíð að eiga raunveruleg tengsl við annað fólk. Fólk sem gengur í gegnum tilfinningalega erfiðleika í kjölfar ýmis konar samfélagsþátta á borð við jaðarsetningu, áföll, fátækt og einelti - á betra skilið en núverandi geðheilbrigðisþjónustu. Við þurfum leiðir til að ná aftur undir okkur fótunum, halda og byggja upp þýðingarrík tengsl og rýna í hvað raunverulega orsakaði vanlíðanina. Ráðstefnan kynnti til sögunnar fjölmörg verkfæri sem gætu reynst vel inn í flóruna hér á Íslandi. Þar ber að nefna skjólshús rekið af jafningjum, þar sem hægt væri að dvelja í allt að 1-2 vikur meðan fólk nær undir sig fótunum í tilfinningalegri krísu. Einnig var töluverð umræða um óhefðbundnar upplifanir á borð við það að heyra raddir, sjá sýnir, og eiga aðrar skynjanir sem ekki öll eiga. Nálgun Hearing voices hreyfingarinnar hefur reynst fólki vel til að rýna í eigin upplifanir og finna persónulega þýðingu þeirra. Við heyrðum líka um skaðaminnkun gagnvart geðlyfjum og hjálplegan stuðning fyrir þau sem vilja minnka eða hætta á lyfjum á einhverjum tímapunkti í sinni vegferð. Öll þessi atriði eiga það sameiginlegt að notast við jafningjastuðning. Árangurinn er fólginn í mannlegum tengslum - að vera ekki ein, upplifa skilning, tengingu og það að tilheyra. Á ráðstefnunni kom skýrt fram að við þurfum að vera í tengslum við annað fólk, og það getur líka verið hjálplegt að auka á tengsl við náttúruna, umhverfið, innsæið og sjálfið. Þátttakendur kynntust hvernig hægt er að leita í náttúruna til að tengjast líkama sínum, tilfinningum og umhverfi með virðingu og forvitni. Við prófuðum sómatíska vinnu þar sem við notuðum einfaldar grunnhreyfingar til að vekja upp líkamsvitund og styðja við jafnvægi taugakerfisins. Við upplifðum á eigin skinni áhrif öndunarvinnu sem hægt er að nota í daglegu amstri sem og við tilfinningaúrvinnslu. Þátttakendur fengu líka að kynnast skapandi tjáningu sem einu af verkfærum sjálfsþekkingar og sem tækifæri til að láta rödd sína heyrast. Ert þú í tengingu við hvað skiptir þig máli í lífinu? Færð þú svigrúm til að vera - skynja, upplifa, tengjast og tilheyra sem mannvera? Þetta er lykilatriði fyrir okkur öll sem einstaklingar. Ég vona að skrifin verði okkur hvatning til að veita þessum atriðum meiri athygli í eigin lífi . Það er þó ekki nóg að beina ábyrgðinni áfram á einstaklinginn til að huga að sinni geðheilsu. Ráðstefnan var skýrt ákall um samfélagsbreytingar sem myndu gera okkur öllum frekar kleift að lifa og dafna við góða geðheilsu. Við þurfum fjölbreytt úrræði sem henta ólíku fólki, mannúðlega, virðingarríka nálgun og opna umræðu um rætur vandans. Höfundur er formaður Geðhjálpar.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun