Herleysið er okkar vörn Dr. Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir skrifar 26. febrúar 2025 21:01 „Sterkur íslenskur her“ er fyrirsögn greinar sem góður kollegi minn, Bjarni Már Magnússon, prófessor og deildarforseti lagadeildar Háskólans á Bifröst, birti í Morgunblaðinu í vikunni. Þar leiðir hann að því getum að við núverandi – og að ýmsu leyti mjög breyttar – aðstæður í alþjóðamálum _verði Ísland að axla meiri ábyrgð á eigin vörnum en áður“. Leggur hann til ýmsar aðgerðir í því skyni, til dæmis að efla stjórnsýslu varnarmála, sem flestir geta líklega tekið undir. Megin niðurstaða greinarhöfundar er þó sú að Ísland geti ekki lengur verið herlaust ríki og þurfi nú bráðnauðsynlega á _sterkum íslenskum her“ að halda. Breyttur heimur Öll erum við væntanlega sammála um að aðstæður á alþjóðavettvangi hafi breyst umtalsvert undanfarna mánuði og misseri, einkum eftir innrás Rússa í Úkraínu, útrýmingarstríðið sem staðið hefur í Palestínu og nú síðast kjör Donalds Trumps sem forseta Bandaríkjanna, þar sem stjórnarhættir geðþóttans hafa tekið við af lýðræðishefðum og skipulegum verkferlum í stjórnkerfinu. Auðsýnd ásælni Bandaríkjaforseta í landsvæði og auðlindir á Norðurslóðum sem víðar, hefur valdið ótta og vakið okkur til umhugsunar um stöðu Íslands. Munum við sogast inn í hringiðu landvinningaátaka, varnarlítil örþjóð norður í Ballarhafi? Hvað er til ráða? Hvernig tryggjum við öryggi landsins? Vangaveltur um her á Íslandi eru ekki nýjar af nálinni og teygja sig langt aftur eftir síðustu öld. Um efnið hafa bæði verið skrifaðar blaðagreinar og bækur. Staðreyndin er þó sú að á Íslandi hefur til þessa verið samstaða um það sjónarmið að stríðsátök og hernaðarbrölt sé ekki farsæl leið fyrir litla og vanmegnuga þjóð í ófriðvænlegum heimi. Samstaða með bræðraþjóðum um varnir og öryggi innan ríkjabandalaga eftir diplómatískum leiðum séu vænlegri til árangurs. Vægi háskólasamfélagsins Á tímum þegar upplýsingaóreiða nærir geðþóttastjórnun, og línur gerast óskýrar í alþjóðastjórnmálum, verður hlutverk fjölmiðla og háskólasamfélagsins mikilvægara en nokkru sinni fyrr. Þá ríður á að háskólar og þekkingarstofnanir leggi sitt af mörkum til þekkingarsköpunar og yfirvegaðrar umræðu. Skoðanagrein deildarforseta lagadeildar tjáir hans persónulegu afstöðu. Framlag Háskólans á Bifröst til málefnisins birtist hins vegar í námsframboði og þeim áherslum sem ríkja í fræðastarfi háskólans.Við Félagsvísindadeild Háskólans á Bifröst er nú boðið upp á tvær nýjar námslínur sem fjalla einmitt um stöðuna í breyttum heimi. Annars vegar er um að ræða grunnnámslínuna Öryggisfræði og almannavarnir sem hrundið var af stokkum s.l. haust til undirbyggingar meistaranámslínunnar Áfallastjórnunar sem fjallar um endurreisn og uppbyggingu eftir áföll og ógnir. Í öryggisfræðanáminu er öryggishugtakið sett í alþjóðlegt og íslenskt samhengi í ljósi sögu, stjórnmála, menningar og lagaumhverfis. Því er fylgt eftir með að kynna og greina þær ógnir sem alþjóðasamfélagið og Ísland sérstaklega stendur frammi fyrir og þær varnir sem við búum að. Fjallað er um þá innviði, auðlindir og regluverk sem styrkja varnir gegn öryggisvá sem og þá aðila sem koma að almannavörnum gegn slíkri ógn. Lykilhugtökin eru ekki hernaðarhyggja og valdbeiting, heldur almannaheill og samfélagsöryggi. Um þessar mundir er einnig að hefjast innritun í nýja meistaranámslínu, Samskiptastjórnun nefnist hún og fer af stað næsta haust. Upplýsingaóreiða og óljós skil milli fjölmiðla og annara samskiptamiðla geta verið ógn við samfélagsskipan og öryggi. Í náminu liggur áherslan á að skilja þverfaglegt samband miðlunar og samskipta í breytilegu nútímaumhverfi þar sem örugg miðlun upplýsinga og traust samskipti eru sífellt mikilvægari þáttur í stjórnun flestra skipulagsheilda. Samstöðu frekar en vopnaskak Það er á tímum sem þessum sem reynir á staðfestu og yfirvegun lítillar þjóðar og þeirra lykilstofnana sem hún byggir á, þar með háskólastofnana og fjölmiðla. Augljóst má vera að 400 þúsund manna þjóð mun aldrei geta komið sér upp burðugum her sem veitt geti minnsta viðnám ef til alvörunnar kæmi gagnvart milljónasamfélögum sem kunna að ásælast land okkar eða auðlindir. Okkar styrkur og sterkasta von til að standa af okkur ófrið á alþjóðavettvangi er sú vörn sem felst í alþjóðalögum, evrópskum og norrænum lýðræðishefðum og stjórnfestu – en ekki síst kröfunni um að ákvarðanir sem teknar eru í nafni þjóða séu teknar á forsendum þekkingar, almannaheilla og friðarhyggju. Að hvika frá kröfunni um að þau gildi ráði för jafngildir uppgjöf. Þar með er friðarkröfunni kastað fyrir róða og boðið upp á valdbeitingu með fyrirsjáanlegri niðurstöðu fyrir þann sem lítið afl hefur.Það er engin tilviljun að allt ungviði ber utan á sér varnarleysi á fyrsta skeiði lífs. Í því er fólgin helsta vörn náttúrunnar andspænis hættum heimsins. Í samfélagi þjóða eiga lítil og vanmáttug ríki allt sitt undir góðu samkomulagi við nágrannaríki, samningum og friðsamlegum lausnum. Það er sú staða sem við Íslendingar erum í nú um stundir. Herleysi er styrkur varnarlausrar örþjóðar. Styrkur okkar og von felst í öðru en vopnaskaki. Davíð sigraði ekki Golíat með aflsmunum heldur vitsmunum. Höfundur er deildarforseti Félagsvísindadeildar Háskólans á Bifröst. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Öryggis- og varnarmál Mest lesið Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson Skoðun Stöðvum glæpagengi á Íslandi Hjalti Vigfússon Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt Skoðun Skoðun Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Skoðun Unglingar eiga skilið heildstætt mat frá framhaldsskólum Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Stöðvum glæpagengi á Íslandi Hjalti Vigfússon skrifar Skoðun Jafnlaunavottun - „Hverjir græða á jafnlaunavottun“ Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri sem fáir eru að ræða? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig húsnæðismarkað vill Viðskiptaráð? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Enginn matur og næring án sérfræðiþekkingar Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun Öll endurhæfing er í eðli sínu starfsendurhæfing Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun „Bíddu, varst þú ekki að biðja um þessa greiðslu?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Rétta leiðin til endurreisnar menntakerfisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Tvær dætur á Gaza - páskahugvekja Viðar Hreinsson skrifar Sjá meira
„Sterkur íslenskur her“ er fyrirsögn greinar sem góður kollegi minn, Bjarni Már Magnússon, prófessor og deildarforseti lagadeildar Háskólans á Bifröst, birti í Morgunblaðinu í vikunni. Þar leiðir hann að því getum að við núverandi – og að ýmsu leyti mjög breyttar – aðstæður í alþjóðamálum _verði Ísland að axla meiri ábyrgð á eigin vörnum en áður“. Leggur hann til ýmsar aðgerðir í því skyni, til dæmis að efla stjórnsýslu varnarmála, sem flestir geta líklega tekið undir. Megin niðurstaða greinarhöfundar er þó sú að Ísland geti ekki lengur verið herlaust ríki og þurfi nú bráðnauðsynlega á _sterkum íslenskum her“ að halda. Breyttur heimur Öll erum við væntanlega sammála um að aðstæður á alþjóðavettvangi hafi breyst umtalsvert undanfarna mánuði og misseri, einkum eftir innrás Rússa í Úkraínu, útrýmingarstríðið sem staðið hefur í Palestínu og nú síðast kjör Donalds Trumps sem forseta Bandaríkjanna, þar sem stjórnarhættir geðþóttans hafa tekið við af lýðræðishefðum og skipulegum verkferlum í stjórnkerfinu. Auðsýnd ásælni Bandaríkjaforseta í landsvæði og auðlindir á Norðurslóðum sem víðar, hefur valdið ótta og vakið okkur til umhugsunar um stöðu Íslands. Munum við sogast inn í hringiðu landvinningaátaka, varnarlítil örþjóð norður í Ballarhafi? Hvað er til ráða? Hvernig tryggjum við öryggi landsins? Vangaveltur um her á Íslandi eru ekki nýjar af nálinni og teygja sig langt aftur eftir síðustu öld. Um efnið hafa bæði verið skrifaðar blaðagreinar og bækur. Staðreyndin er þó sú að á Íslandi hefur til þessa verið samstaða um það sjónarmið að stríðsátök og hernaðarbrölt sé ekki farsæl leið fyrir litla og vanmegnuga þjóð í ófriðvænlegum heimi. Samstaða með bræðraþjóðum um varnir og öryggi innan ríkjabandalaga eftir diplómatískum leiðum séu vænlegri til árangurs. Vægi háskólasamfélagsins Á tímum þegar upplýsingaóreiða nærir geðþóttastjórnun, og línur gerast óskýrar í alþjóðastjórnmálum, verður hlutverk fjölmiðla og háskólasamfélagsins mikilvægara en nokkru sinni fyrr. Þá ríður á að háskólar og þekkingarstofnanir leggi sitt af mörkum til þekkingarsköpunar og yfirvegaðrar umræðu. Skoðanagrein deildarforseta lagadeildar tjáir hans persónulegu afstöðu. Framlag Háskólans á Bifröst til málefnisins birtist hins vegar í námsframboði og þeim áherslum sem ríkja í fræðastarfi háskólans.Við Félagsvísindadeild Háskólans á Bifröst er nú boðið upp á tvær nýjar námslínur sem fjalla einmitt um stöðuna í breyttum heimi. Annars vegar er um að ræða grunnnámslínuna Öryggisfræði og almannavarnir sem hrundið var af stokkum s.l. haust til undirbyggingar meistaranámslínunnar Áfallastjórnunar sem fjallar um endurreisn og uppbyggingu eftir áföll og ógnir. Í öryggisfræðanáminu er öryggishugtakið sett í alþjóðlegt og íslenskt samhengi í ljósi sögu, stjórnmála, menningar og lagaumhverfis. Því er fylgt eftir með að kynna og greina þær ógnir sem alþjóðasamfélagið og Ísland sérstaklega stendur frammi fyrir og þær varnir sem við búum að. Fjallað er um þá innviði, auðlindir og regluverk sem styrkja varnir gegn öryggisvá sem og þá aðila sem koma að almannavörnum gegn slíkri ógn. Lykilhugtökin eru ekki hernaðarhyggja og valdbeiting, heldur almannaheill og samfélagsöryggi. Um þessar mundir er einnig að hefjast innritun í nýja meistaranámslínu, Samskiptastjórnun nefnist hún og fer af stað næsta haust. Upplýsingaóreiða og óljós skil milli fjölmiðla og annara samskiptamiðla geta verið ógn við samfélagsskipan og öryggi. Í náminu liggur áherslan á að skilja þverfaglegt samband miðlunar og samskipta í breytilegu nútímaumhverfi þar sem örugg miðlun upplýsinga og traust samskipti eru sífellt mikilvægari þáttur í stjórnun flestra skipulagsheilda. Samstöðu frekar en vopnaskak Það er á tímum sem þessum sem reynir á staðfestu og yfirvegun lítillar þjóðar og þeirra lykilstofnana sem hún byggir á, þar með háskólastofnana og fjölmiðla. Augljóst má vera að 400 þúsund manna þjóð mun aldrei geta komið sér upp burðugum her sem veitt geti minnsta viðnám ef til alvörunnar kæmi gagnvart milljónasamfélögum sem kunna að ásælast land okkar eða auðlindir. Okkar styrkur og sterkasta von til að standa af okkur ófrið á alþjóðavettvangi er sú vörn sem felst í alþjóðalögum, evrópskum og norrænum lýðræðishefðum og stjórnfestu – en ekki síst kröfunni um að ákvarðanir sem teknar eru í nafni þjóða séu teknar á forsendum þekkingar, almannaheilla og friðarhyggju. Að hvika frá kröfunni um að þau gildi ráði för jafngildir uppgjöf. Þar með er friðarkröfunni kastað fyrir róða og boðið upp á valdbeitingu með fyrirsjáanlegri niðurstöðu fyrir þann sem lítið afl hefur.Það er engin tilviljun að allt ungviði ber utan á sér varnarleysi á fyrsta skeiði lífs. Í því er fólgin helsta vörn náttúrunnar andspænis hættum heimsins. Í samfélagi þjóða eiga lítil og vanmáttug ríki allt sitt undir góðu samkomulagi við nágrannaríki, samningum og friðsamlegum lausnum. Það er sú staða sem við Íslendingar erum í nú um stundir. Herleysi er styrkur varnarlausrar örþjóðar. Styrkur okkar og von felst í öðru en vopnaskaki. Davíð sigraði ekki Golíat með aflsmunum heldur vitsmunum. Höfundur er deildarforseti Félagsvísindadeildar Háskólans á Bifröst.
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Enginn matur og næring án sérfræðiþekkingar Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar