Íslensk framleiðsla á undanhaldi - hver græðir? Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar 21. febrúar 2025 09:01 Í nýlegri grein heldur Ólafur Stephensen, framkvæmdarstjóri Félags atvinnurekanda því fram að: innflutningur á pítsuosti með íblandaðri jurtaolíu muni hafa lítil áhrif á íslenska mjólkurframleiðslu og að innlendir grænmetisbændur hafi staðið sig vel í samkeppni við innfluttar vörur. Þessar fullyrðingar standast ekki nánari skoðun og gefa ranga mynd af stöðu íslenskrar matvælaframleiðslu. Innflutningur og áhrif á íslenska bændur Samkvæmt skýrslu Landbúnaðarháskóla Íslands árið 2021 jókst innflutningur á grænmeti um 57% á tímabilinu 2009-2019, úr 12.000 tonnum í 19.000 tonn. Á sama tíma hefur hlutfall innlendrar framleiðslu af markaðnum dregist saman, úr 56% í 43%. Þetta sýnir að innfluttar vörur taka sífellt meira pláss á markaðnum, sem hefur neikvæð áhrif á íslenska bændur og framleiðslu þeirra (stjornarradid.is). Þrátt fyrir að íslenskir grænmetisbændur hafi unnið hörðum höndum að vöruþróun og markaðssetningu, er staðreyndin sú að innflutningur hefur aukist verulega og innlend framleiðsla nær aðeins að mæta um 46% af eftirspurn (stjornarradid.is). Þetta er langt frá því að vera fullnægjandi og sýnir að innfluttar vörur hafa áhrif á markaðinn og stöðu innlendra bænda. Fæðuöryggi, byggðafesta og smáskrefakenningin Aukin áhersla á innflutning matvæla getur haft alvarlegar afleiðingar fyrir fæðuöryggi landsins. Við erum háð innflutningi á mörgum sviðum, þar á meðal áburði, grænmeti, fóðri og eldsneyti, sem gerir okkur viðkvæm fyrir alþjóðlegum sveiflum og áföllum. Ef innlend framleiðsla minnkar enn frekar, eykst þessi viðkvæmni og sjálfbærni okkar minnkar. Þróunin sem við sjáum í dag minnir á smáskrefakenningu fræðimannsins Charles E. Lindblom, þar sem stefnumótunarferli breytist ekki með róttækum aðgerðum heldur með hægfara, stigvaxandi skrefum sem safnast saman yfir tíma. Smávægilegar breytingar í reglugerðum, aukin undanþága á innflutningstollum og markaðsöfl sem þrýsta á frekari innflutning leiða til þess að íslensk matvælaframleiðsla verður smátt og smátt veikari, án þess að stór ákvörðun sé tekin um að veikja hana til muna. Þetta skapar þá hættu að þegar fólk áttar sig á áhrifunum, þá er staðan orðin óafturkræf. Eru verndartollar bara á Íslandi? Það er algengt að þjóðir viðurkenni mikilvægi þess að verja sína innlendu matvælaframleiðslu gegn erlendri samkeppni, líkt og sést í mörgum ríkjum sem beita verndartollum og innflutningshömlum á landbúnaðarvörur til að tryggja fæðuöryggi og stöðugleika í greininni. Evrópusambandið leggur verndartolla á innfluttar mjólkurvörur til að vernda eigin framleiðslu (bbl.is) og Kanada rekur „supply management“ kerfi sem tryggir að innlend framleiðsla mæti eftirspurn og að bændur fái sanngjarnt verð fyrir vörur sínar (canada.ca). Þetta er ekkert nýtt né sérstakt fyrir Ísland – margar þjóðir verja sína matvælaframleiðslu vegna þess að þær skilja mikilvægi fæðuöryggis og þess að viðhalda innlendri framleiðslu. Sérhagsmunagæsla á kostnað almennings Þegar kemur að umræðu um íslenskan landbúnað er vert að spyrja: Hverjir hafa hag af því að veikja innlenda framleiðslu? Svarið er augljóst: Innflutningsaðilar sækjast eftir aukinni markaðshlutdeild og hagnaði, en það er hlutverk stjórnvalda að tryggja að fæðuöryggi og byggðafesta verði ekki sett til hliðar í þeirri vegferð. Þeirra markmið er ekki að styðja við neytendur, heldur að hámarka hagnað fyrirtækja sinna, óháð langtímaáhrifum á íslenska matvælaframleiðslu. Það er ekki hlutverk stjórnvalda að ganga erinda þeirra sem hagnast á veikingu innlendrar framleiðslu. Þvert á móti eiga þau að gæta hagsmuna þjóðarinnar í heild sinni, þar sem byggðafesta og fæðuöryggi skipta sköpum. Að fórna þessum grunnstoðum samfélagsins fyrir skammtímagróða örfárra innflutningsaðila og stórmarkaða er ekki stefna sem ætti að líðast. Þeir sem vilja afnema stuðning við íslenska framleiðslu ættu að hafa hugrekki til að viðurkenna að þeir eru ekki að tala fyrir hagsmunum neytenda – heldur hagsmunum þeirra sem vilja fylla markaðinn af innfluttum vörum án tillits til gæða, uppruna eða langtímaafleiðinga fyrir fæðuöryggi og sjálfstæði Íslands í matvælaframleiðslu. Sjálfbær framtíð Sem ungur einstaklingur sem styður við landsbyggðina, byggðafestu og fæðuöryggi, tel ég nauðsynlegt að standa vörð um íslenska matvælaframleiðslu. Við verðum að tryggja að innlendir bændur hafi sanngjörn samkeppnisskilyrði og að neytendur hafi aðgang að heilnæmum, innlendum vörum. Aukin áhersla á innflutning og rangfærslur um stöðu innlendrar framleiðslu þjóna ekki þessum markmiðum og geta haft alvarlegar afleiðingar fyrir samfélag okkar í heild. Hagsmunagæsla stórfyrirtækja og innflutningsaðila á ekki að stýra stefnu stjórnvalda – það er hagur þjóðarinnar sem á að ráða för. Höfundur er ungur Framsóknarmaður með áhuga á fæðuöryggi, byggðafestu og sjálfbærni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landbúnaður Matvælaframleiðsla Skattar og tollar Mest lesið Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson Skoðun Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Dauðsföll í Gaza-stríðinu og Mogginn Egill Þórir Einarsson skrifar Skoðun Eyðum óvissunni Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Opinberi geirinn og stjórnunarráðgjafar: ástarsaga Adeel Akmal skrifar Skoðun Ættbálkahegðun á stafrænu formi Martha Árnadóttir skrifar Skoðun Kirkjurnar standa en stoðirnar eru sveltar Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar Skoðun Stytta þarf veiðitíma svartfugla strax Hólmfríður Arnardóttir,Helga Ögmundardóttir skrifar Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir skrifar Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson skrifar Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson skrifar Skoðun $€tjum í$lensku á (mat) $€ðilinn! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Minna tal, meiri uppbygging Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Ný nálgun – sama markmið: Heimili fyrir fólkið í borginni Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson skrifar Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson skrifar Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar Sjá meira
Í nýlegri grein heldur Ólafur Stephensen, framkvæmdarstjóri Félags atvinnurekanda því fram að: innflutningur á pítsuosti með íblandaðri jurtaolíu muni hafa lítil áhrif á íslenska mjólkurframleiðslu og að innlendir grænmetisbændur hafi staðið sig vel í samkeppni við innfluttar vörur. Þessar fullyrðingar standast ekki nánari skoðun og gefa ranga mynd af stöðu íslenskrar matvælaframleiðslu. Innflutningur og áhrif á íslenska bændur Samkvæmt skýrslu Landbúnaðarháskóla Íslands árið 2021 jókst innflutningur á grænmeti um 57% á tímabilinu 2009-2019, úr 12.000 tonnum í 19.000 tonn. Á sama tíma hefur hlutfall innlendrar framleiðslu af markaðnum dregist saman, úr 56% í 43%. Þetta sýnir að innfluttar vörur taka sífellt meira pláss á markaðnum, sem hefur neikvæð áhrif á íslenska bændur og framleiðslu þeirra (stjornarradid.is). Þrátt fyrir að íslenskir grænmetisbændur hafi unnið hörðum höndum að vöruþróun og markaðssetningu, er staðreyndin sú að innflutningur hefur aukist verulega og innlend framleiðsla nær aðeins að mæta um 46% af eftirspurn (stjornarradid.is). Þetta er langt frá því að vera fullnægjandi og sýnir að innfluttar vörur hafa áhrif á markaðinn og stöðu innlendra bænda. Fæðuöryggi, byggðafesta og smáskrefakenningin Aukin áhersla á innflutning matvæla getur haft alvarlegar afleiðingar fyrir fæðuöryggi landsins. Við erum háð innflutningi á mörgum sviðum, þar á meðal áburði, grænmeti, fóðri og eldsneyti, sem gerir okkur viðkvæm fyrir alþjóðlegum sveiflum og áföllum. Ef innlend framleiðsla minnkar enn frekar, eykst þessi viðkvæmni og sjálfbærni okkar minnkar. Þróunin sem við sjáum í dag minnir á smáskrefakenningu fræðimannsins Charles E. Lindblom, þar sem stefnumótunarferli breytist ekki með róttækum aðgerðum heldur með hægfara, stigvaxandi skrefum sem safnast saman yfir tíma. Smávægilegar breytingar í reglugerðum, aukin undanþága á innflutningstollum og markaðsöfl sem þrýsta á frekari innflutning leiða til þess að íslensk matvælaframleiðsla verður smátt og smátt veikari, án þess að stór ákvörðun sé tekin um að veikja hana til muna. Þetta skapar þá hættu að þegar fólk áttar sig á áhrifunum, þá er staðan orðin óafturkræf. Eru verndartollar bara á Íslandi? Það er algengt að þjóðir viðurkenni mikilvægi þess að verja sína innlendu matvælaframleiðslu gegn erlendri samkeppni, líkt og sést í mörgum ríkjum sem beita verndartollum og innflutningshömlum á landbúnaðarvörur til að tryggja fæðuöryggi og stöðugleika í greininni. Evrópusambandið leggur verndartolla á innfluttar mjólkurvörur til að vernda eigin framleiðslu (bbl.is) og Kanada rekur „supply management“ kerfi sem tryggir að innlend framleiðsla mæti eftirspurn og að bændur fái sanngjarnt verð fyrir vörur sínar (canada.ca). Þetta er ekkert nýtt né sérstakt fyrir Ísland – margar þjóðir verja sína matvælaframleiðslu vegna þess að þær skilja mikilvægi fæðuöryggis og þess að viðhalda innlendri framleiðslu. Sérhagsmunagæsla á kostnað almennings Þegar kemur að umræðu um íslenskan landbúnað er vert að spyrja: Hverjir hafa hag af því að veikja innlenda framleiðslu? Svarið er augljóst: Innflutningsaðilar sækjast eftir aukinni markaðshlutdeild og hagnaði, en það er hlutverk stjórnvalda að tryggja að fæðuöryggi og byggðafesta verði ekki sett til hliðar í þeirri vegferð. Þeirra markmið er ekki að styðja við neytendur, heldur að hámarka hagnað fyrirtækja sinna, óháð langtímaáhrifum á íslenska matvælaframleiðslu. Það er ekki hlutverk stjórnvalda að ganga erinda þeirra sem hagnast á veikingu innlendrar framleiðslu. Þvert á móti eiga þau að gæta hagsmuna þjóðarinnar í heild sinni, þar sem byggðafesta og fæðuöryggi skipta sköpum. Að fórna þessum grunnstoðum samfélagsins fyrir skammtímagróða örfárra innflutningsaðila og stórmarkaða er ekki stefna sem ætti að líðast. Þeir sem vilja afnema stuðning við íslenska framleiðslu ættu að hafa hugrekki til að viðurkenna að þeir eru ekki að tala fyrir hagsmunum neytenda – heldur hagsmunum þeirra sem vilja fylla markaðinn af innfluttum vörum án tillits til gæða, uppruna eða langtímaafleiðinga fyrir fæðuöryggi og sjálfstæði Íslands í matvælaframleiðslu. Sjálfbær framtíð Sem ungur einstaklingur sem styður við landsbyggðina, byggðafestu og fæðuöryggi, tel ég nauðsynlegt að standa vörð um íslenska matvælaframleiðslu. Við verðum að tryggja að innlendir bændur hafi sanngjörn samkeppnisskilyrði og að neytendur hafi aðgang að heilnæmum, innlendum vörum. Aukin áhersla á innflutning og rangfærslur um stöðu innlendrar framleiðslu þjóna ekki þessum markmiðum og geta haft alvarlegar afleiðingar fyrir samfélag okkar í heild. Hagsmunagæsla stórfyrirtækja og innflutningsaðila á ekki að stýra stefnu stjórnvalda – það er hagur þjóðarinnar sem á að ráða för. Höfundur er ungur Framsóknarmaður með áhuga á fæðuöryggi, byggðafestu og sjálfbærni.
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun
Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar
Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar
Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar
Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun
Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir Skoðun