„Fullt af ís­lenskum fyrir­tækjum í miklum vand­ræðum með þetta“

Ragnheiður segir konur sem unnið hafa með textíl þó ekki hafa fengið nægt pláss í íslenskri listasögu.

„Sagan hefur til dæmis gert karlkynsmálurum hátt undir höfði fyrir þeirra list en textílkonurnar sem svo sannarlega hönnuðu mikla list og merkilegt handverk hér á árum áður, hefur ekki verið sýnd sama virðing. Textíllinn hefur verið meira álitið sem áhugamál.“

En nú eru svo sem breyttir tímar síðan þá. Og af sem áður var; þegar hver flík var nýtt til hins ítrasta.

Því svo mikil fataframleiðsla er í heiminum að textíliðnaðarinn kostar heiminn meira kolefnisspor en flug- og skipaflutningar samanlagt.

Og það eru fullt af íslenskum fyrirtækjum í miklum vandræðum með þetta. 

Því mörg fyrirtæki eru með merkta starfsmannabúninga eða annarskonar textílúrgang sem þeir vita síðan ekkert hvað þeir eiga að gera við en vilja reyna að koma í einhvers konar hringrás,“ 

segir Ragnheiður og bætir við:

„Til að byrja með er það helst þessi hópur sem við erum að þróa nýja lausn fyrir. Fyrirtæki sem eru með ónýtan fatnað eða textíl geta því komið með hann til okkar þar sem við gefum honum nýtt líf, og er markmiðið að tæta eða brjóta textílinn niður þannig að úr verði nýtt þæft efni sem hægt er að nýta í að búa til eitthvað nýtt.“

Sjokkerandi stórt vandamál

Til viðbótar við að vera textílhönnuður er Ragnheiður grafískur hönnuður. Ragnheiður starfar hjá markaðsdeild Origo og það má segja að starfið þar, hafi leitt hana í þá vegferð sem Flöff hefur verið á síðasta árið.

Því Origo er einn af eigendum KLAK og fljótlega eftir að Ragnheiður fór að vinna hjá Origo, fór hún að fylgjast enn betur með því sem KLAK er að gera.

„Þegar KLAK auglýsti síðan þráðaþon ákvað ég að slá til og fara með vinkonu minni, Margréti Katrínu, en við vorum saman í textílnáminu“ segir Ragnheiður.

„Þetta þráðaþon var haldið hjá KLAK einmitt vegna þess að vandamálin sem eru að hrannast upp í heiminum út af öllum þessum textíl er eitthvað sem brýn nauðsyn er að fara að leysa úr með einhverjum hætti. Hugmyndin okkar bar sigur úr býtum í Þráðaþoninu sem var mjög hvetjandi fyrir framhaldið,“ segir Ragnheiður og útskýrir að þótt allt muni ganga upp hjá Flöff þannig að sú starfsemi kæmist á fullt flug, væri það þó alltaf bara ein lausnin sem þyrfti til af mörgum.

„Því magnið af textíl sem þarf að farga er svo mikið. Textíl er safnað saman hjá aðilum eins og Sorpu og Íslenska gámafélaginu og síðan fluttur með skipum til útlanda í brennslu með tilheyrandi kolefnisspori.“

Ragnheiður segist fyrst hafa fengið ákveðið sjokk yfir því hversu mikið fataiðnaðurinn mengar þegar hún var í textílhönnunarnáminu árið 2018.

„Því þá var mikið verið að fara yfir það hver umhverfisáhrifin geta verið af þessum iðnaði. Og þegar þú ferð að hugsa um vinnuna og umhverfisáhrifin sem liggja til dæmis á bakvið gerð eins stuttermabols, sem þó má ekki kosta meira en örfáa þúsund karla; hversu mikið kolefnisspor er hann að skilja eftir sig?“ spyr Ragnheiður en svarar spurningunni um leið:

Það er að minnsta kosti töluvert meira sem bolurinn er að kosta heiminn en verðið sem hann er seldur á.“

Það sem Ragnheiði og stelpunum í Flöff fannst afar merkilegt að heyra á þráðaþoninu voru þau vandamál sem fyrirtæki voru að segja að þau væru að glíma við.

„Þarna komu stórir aðilar eins og frá Landspítalanum og Ikea, sem eru góð dæmi um vinnustaði með merktan starfsmannafatnað og textíl. Þennan fatnað er ekki hægt að koma í endursölu hjá Rauða krossinum eða gefa þar sem hann er merktur. Oft er þetta götóttur eða slitinn textíll sem er orðinn ónýtur eða þá að þetta er fatnaður sem er ónýttur, en ekki hægt að gera neitt við vegna þess að hann er merktur.“

Til viðbótar mætti síðan fulltrúi frá Rauða krossinum sem einfaldlega fór yfir það hversu mikið magn af textíl verið er að henda daglega.

„Og þá hugsaði maður bara: Guð minn góður, hvað á að gera við allan þennan textíl? Enda eru fréttirnar að segja okkur að fólk er að panta vörur frá til dæmis Kína fyrir marga milljarða á seinasta ári. Fólk bara kaupir og kaupir og ljóst að það er ekki að ganga að ætla að varpa ábyrgðinni yfir á neytendur og segja bara: Allir eiga að kaupa minna, það er einfaldlega ekki að gerast.“

Hægt að nýta í svo margt

Á þráðaþoninu kynntust Ragnheiður og Margrét öðrum þremur konum sem voru með svipaðar hugmyndir og þær um lausnir; Ólöfu Sigríði, Sæunni og Sigríði.

Úr varð Flöff, sem tók meðal annars þátt í Gullegginu í fyrra, hefur fengið styrki frá Atvinnumálum kvenna, Hönnunarsjóði og núna nýlega fengu þær styrk úr Frumkvöðlasjóði Íslandsbanka.

„Núna er staðan þannig að við erum komin með fjármagn sem kemur okkur vel af stað í þessu verkefni„ segir Ragnheiður sem segir þó marga aðila hafa komið að verkefninu líka með góðum stuðning.

,,Við höfum til dæmis fengið ómetanlegan stuðning frá bæði Sorpu og Íslenska gámafélaginu sem ætla að hjálpa okkur af stað þangað til við komumst í að kaupa vélar og hefja framleiðslu. Þeir eru auðvitað sérfræðingar í endurvinnslulínum og vélum og því ómetanlegt að nýta þeirra þekkingu og starfsemi. Síðan höfum við byrjað að vinna fyrir fyrirtæki eins og til dæmis Eldingu og DHL sem verið að fá okkur til að endurskapa nýja hluti úr ónothæfum textíl frá þeim.“

Textíl er að finna alls staðar í umhverfi okkur og gegnir mikilvægu hlutverki í okkar daglega lífi.

Þæft efni, eins og við ætlum okkur að framleiða, er einstaklega slitsterkt og hentar því í ýmislegt, allt frá nytsamlegri smávöru í húsgögn og innréttingar. Við höfum ekki hafið framleiðslu á þæfðu efni þar sem tækjabúnaðurinn hefur ekki verið til staðar, en við höfum gert fjöldan allan af prótótýpum."

Til að minnka kolefnissporið, skiptir líka máli að vinna að lausnum í nærumhverfinu.

„Okkar sýn er að Flöff komi í raun í staðinn fyrir allan útflutninginn. Þannig að textíl sé frekar verið að tæta niður og endurvinna á Íslandi. Þannig þarf hringrásin í raun að verða á úrganginum.“

Ragnheiður segist upplifa mikinn áhuga hjá íslenskum fyrirtækjum.

„Íslensk fyrirtæki vilja mörg hver bera ábyrgð á sínum úrgangi og eru spennt fyrir svona samstarfi eins og okkar. Að það sé þá verið að búa eitthvað til úr úrganginum sem þau fá til baka. Mér hefur meira að segja fundist margir hafa mjög sterkar skoðanir á því hvað þeir vilja fá.“

Flöff sér í dag um allan saumaskapinn en í framtíðinni standa vonir til þess að aðrir hönnuðir myndu sækjast í endurunna textílinn úr endurvinnslustöðvum Flöff.

Sterkt teymi

Eins og gengur og gerist hjá frumkvöðlum eru fyrstu æviár fyrirtækis í nýsköpun oft heilmikið púsluspil. Ragnheiður er til dæmis ófrísk af sínu öðru barni en fyrir eiga hún og maðurinn hennar þrigga ára dóttir.

„Eini tíminn sem hefur verið til að vinna í þessu er þá á kvöldin þegar hún er sofnuð,“ segir Ragnheiður og brosir.

Flöff hefur nýtt sér þjónustu KLAK, sem Ragnheiður segir einfaldlega „sjúklega góða.“

„Þetta er eins og að vera í heilmiklu og góðu námi en allt ókeypis!“ segir Ragnheiður og vísar þar til þráðaþónsins, viðskiptahraðalsins Hringiðunnar sem Flöff-konurnar tóku líka þátt í og síðan Gullegginu.

Hún segir styrkinn hjá Flöff þó felast í því að þær eru fimm saman.

„Núna hef ég til dæmis lítinn tíma og litla orku til að vinna í málum Flöff og þá er vinnan að lenda á öðrum í hópnum. Síðan getur þetta breyst, ég haft meira svigrúm en einhver önnur og svo framvegis,“ segir Ragnheiður.

Enda vitað mál að nýsköpun tekur alltaf sinn tíma.

„Þráðaþonið var haldið um helgi og því viðráðanlegt fyrir okkur allar að mæta. En Hringiðan var haldin á virkum dögum og því skiptum við okkur niður til að mæta þangað,“ segir Ragnheiður og bætir við að Flöff var valið vinsælasta teymið á Gullegginu í fyrra.

Að standa að nýsköpun kallar líka alltaf á töluverða vinnu; bara það að sækja um styrki felur í sér sitt. Svo ekki sé talað um vöruþróun og rannsóknir.

„Framtíðarmarkmiðið okkar er auðvitað að hér verði svo mikið góðum og flottum endurunum textíl að aðrir markaðir myndu sækjast eftir því. Við erum því alveg að horfa á stærri markað. En sama hvað við myndum ná góðum árangri með Flöff er vandamálið svo stórt að það þarf miklu meira til fyrir fataiðnaðinn í heild sinni.“

Sérðu fyrir þér að einhverjar reglur þurfi að koma til í framtíðinni til að draga úr framleiðslu eða kaupum?

„Já svo sannarlega vona ég að einhverjar reglur muni koma til. Því eins og staðan er í dag, er efnið sem fellur til sem úrgangur einfaldlega svo mikill að vandamálið er einfaldlega of stórt. En það verður spennandi að finna farveginn fyrir Flöff á Íslandi og þá fyrir þann markað sem fyrir er hér. Við erum að byrja á fyrirtækjamarkaði en seinna meir náum við vonandi að fara að þjónusta neytendur líka.“