Um eflingu rannsóknainnviða ferðaþjónustunnar Gunnar Þór Jóhannesson, Guðrún Þóra Gunnarsdóttir, Magnús Haukur Ásgeirsson og Edward H. Huijbens skrifa 4. janúar 2025 10:01 Fyrir um það bil 15 árum, vorið 2010, vakti birting á tölum um rannsóknarfé ferðaþjónustunnar nokkra athygli. Í ljós kom að ferðaþjónusta fékk 0,5% af heildarfjármagni sem ríkið varði til rannsóknarstarfs helstu atvinnuvega á árinu 2007. Ljóst var að rannsóknarþörf sjávarútvegs og landbúnaðar, iðnaðar og orkugeirans var viðurkennd en framlag til rannsókna í þessum greinum var um 12,6 milljarðar árið 2007 sem eru tæpir 30 milljarðar á núvirði. Sama ár voru lagðar tæpar 70 milljónir til rannsókna í ferðaþjónustu sem samsvara um 165 milljónum í dag. Síðan 2010 hefur ferðaþjónusta sprungið út og koma nú um ferfalt fleiri ferðamenn til landsins en þá. Ferðaþjónusta hefur mikil áhrif á umhverfi, samfélag og hagkerfi, jákvæð og neikvæð. Hún er sem dæmi mannaflsfrekasta atvinnugrein landsins og stendur fyrir tæpum 9% af vergri þjóðarframleiðslu. Í ljósi þessarar margföldunar í gestakomum og hraða vaxtar greinarinnar mætti ætla að bætt hafi verið úr þessu mikla misræmi framlaga til rannsókna til grunnatvinnuvega þjóðarinnar á síðustu 14 árum. En það er ekki svo. Fjárframlög til rannsókna á sviði ferðamála eru hverfandi samanborið við til að mynda sjávarútveg og landbúnað eða um það bil 300 milljónir sem eru fyrst og fremst bundin tilteknum verkefnum. Þar með talið er framlag ríkisins til Rannsóknamiðstöðvar ferðamála, rannsóknaáætlunar Ferðamálastofu og rannsókna í háskólum. Ítrekað hefur verið kallað eftir auknu fjármagni til eflingar rannsókna á sviði ferðamála og rannsóknarinnviða. Til að mynda skoraði stjórn Rannsóknamiðstöðvar ferðamála (RMF) á stjórnvöld árið 2020 að efla rannsóknir á sviði ferðamála til að tryggja mætti sjálfbæra nýtingu þeirra viðkvæmu auðlinda sem ferðaþjónusta byggir á og auka verðmætasköpun í greininni. Í vinnu við Ferðamálastefnu og aðgerðaáætlun til 2030 var einnig skýrt ákall eftir auknum rannsóknum og markvissri gagnasöfnun af hálfu ólíkra hagsmunaaðila. Ný skýrsla OECD um ferðaþjónustu styður þessa áherslu en í henni er mikilvægi upplýstrar ákvörðunartöku á sviði ferðaþjónustu skýrt ítrekuð og hún sögð forsenda aukinnar sjálfbærni greinarinnar. Það þýðir með öðrum orðum að ef við, sem þjóð, ætlum að stýra vexti og móta uppbyggingu greinarinnar þannig að hún skili velsæld til samfélaga í víðtækum skilningi er fjárfesting í rannsóknum ekki bara skynsöm heldur nauðsynleg. Í ljósi þess að sjálfbær þróun ferðaþjónustu er leiðarljós téðrar Ferðamálastefnu til 2030 sem samþykkt var á Alþingi í júní sl. er afar ánægjulegt að samkvæmt henni skal stefnt að framlag til rannsókna á ferðamálum verði 1% af virðisauka greinarinnar sem myndi þýða um 3 milljarða hækkun á fjárframlögum til rannsókna í ferðamálum. Áætlunin gerir ráð fyrir að auknar fjárveitingar til rannsókna verði nýttar til að styðja við verkefni sem miða að því að bæta upplifun ferðamanna, vernda náttúru og auka verðmætasköpun og efla samkeppnishæfni. Það er mikilvægt að hafa í huga að þegar talað er um meiri rannsóknir er átt við grunnrannsóknir jafnt sem verkefnamiðaðar rannsóknir. Grunnrannsóknir eru fyrst og fremst framkvæmdar til að afla nýrrar þekkingar, án skírskotunar í sértæk verkefni. Þær veita nauðsynlegan grunn fyrir ólíka aðila greinarinnar og auka skilning á því margbrotna fyrirbæri sem ferðaþjónusta og ferðamennska er. Verkefnamiðaðar rannsóknir snúa frekar að því að leysa ákveðin og sértæk vandamál m.a. til að halda utan um tölfræði sem snýr að fjölda eða eyðslu ferðamanna, vakta áhrif ferðamennsku á umhverfi og náttúru eða vinna að því að auka gæði og fagmennsku í greininni svo dæmi séu tekin. Nýlega samþykkt fjárlög gefa ekki tilefni til bjarstýni um að þetta markmið náist í náinni framtíð. Framlög til rannsókna í ferðamálum standa í stað og þegar við bætist niðurskurður til helstu rannsóknasjóða sem standa fræðifólki til boða til að fjármagna rannsóknir virðist ljóst að skilningur alþingisfólks á sjálfbærni og mikilvægi rannsókna á ferðmálum er afar takmarkaður. Ferðaþjónustulandið Ísland stendur frammi fyrir margvíslegum og flóknum áskorunum til framtíðar. Þar gegnir öflugt rannsóknarstarf, hvort heldur sem snýr að grunnrannsóknum eða verkefnamiðuðum, lykilhlutverki sem forsenda upplýstra ákvarðana og stefnumótunar í uppbyggingu og stjórnun ferðaþjónustu sem og til nýsköpunar og aukinnar framlegðar í rekstri. Aðgengi að fjármagni til rannsókna og markviss uppbygging rannsóknainnviða er grunnforsenda þekkingarsköpunar en ljóst er, á nýsamþykktum fjárlögum, að framlög hins opinbera eru hvorki í samræmi við vægi greinarinnar í hagkerfinu né áhrifa ferðaþjónustu á samfélag og náttúru. Við skorum á þá ríkisstjórn sem nú er að taka við völdum að fylgja stefnu þeirri sem Alþingi hefur samþykkt og gera bragarbót á fjármögnun rannsókna, svo rannsakendur geti lagt sitt á vogarskálarnar í þekkingarsköpun og velsæld fyrir íslenska ferðaþjónustu. Höfundar hafa öll stundað rannsóknir á ferðamálum um árabil. Gunnar Þór Jóhannesson, prófessor í ferðamálafræði við Háskóla Íslands. Guðrún Þóra Gunnarsdóttir, forstöðumaður Rannsóknamiðstöðvar ferðamála. Magnús Haukur Ásgeirsson, aðjúnkt í ferðamálafræði við Háskóla Íslands. Edward H. Huijbens, prófessor í menningarlandfræði við Wageningen háskóla, Hollandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ferðamennska á Íslandi Fjárlagafrumvarp 2025 Mest lesið Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Fyrir um það bil 15 árum, vorið 2010, vakti birting á tölum um rannsóknarfé ferðaþjónustunnar nokkra athygli. Í ljós kom að ferðaþjónusta fékk 0,5% af heildarfjármagni sem ríkið varði til rannsóknarstarfs helstu atvinnuvega á árinu 2007. Ljóst var að rannsóknarþörf sjávarútvegs og landbúnaðar, iðnaðar og orkugeirans var viðurkennd en framlag til rannsókna í þessum greinum var um 12,6 milljarðar árið 2007 sem eru tæpir 30 milljarðar á núvirði. Sama ár voru lagðar tæpar 70 milljónir til rannsókna í ferðaþjónustu sem samsvara um 165 milljónum í dag. Síðan 2010 hefur ferðaþjónusta sprungið út og koma nú um ferfalt fleiri ferðamenn til landsins en þá. Ferðaþjónusta hefur mikil áhrif á umhverfi, samfélag og hagkerfi, jákvæð og neikvæð. Hún er sem dæmi mannaflsfrekasta atvinnugrein landsins og stendur fyrir tæpum 9% af vergri þjóðarframleiðslu. Í ljósi þessarar margföldunar í gestakomum og hraða vaxtar greinarinnar mætti ætla að bætt hafi verið úr þessu mikla misræmi framlaga til rannsókna til grunnatvinnuvega þjóðarinnar á síðustu 14 árum. En það er ekki svo. Fjárframlög til rannsókna á sviði ferðamála eru hverfandi samanborið við til að mynda sjávarútveg og landbúnað eða um það bil 300 milljónir sem eru fyrst og fremst bundin tilteknum verkefnum. Þar með talið er framlag ríkisins til Rannsóknamiðstöðvar ferðamála, rannsóknaáætlunar Ferðamálastofu og rannsókna í háskólum. Ítrekað hefur verið kallað eftir auknu fjármagni til eflingar rannsókna á sviði ferðamála og rannsóknarinnviða. Til að mynda skoraði stjórn Rannsóknamiðstöðvar ferðamála (RMF) á stjórnvöld árið 2020 að efla rannsóknir á sviði ferðamála til að tryggja mætti sjálfbæra nýtingu þeirra viðkvæmu auðlinda sem ferðaþjónusta byggir á og auka verðmætasköpun í greininni. Í vinnu við Ferðamálastefnu og aðgerðaáætlun til 2030 var einnig skýrt ákall eftir auknum rannsóknum og markvissri gagnasöfnun af hálfu ólíkra hagsmunaaðila. Ný skýrsla OECD um ferðaþjónustu styður þessa áherslu en í henni er mikilvægi upplýstrar ákvörðunartöku á sviði ferðaþjónustu skýrt ítrekuð og hún sögð forsenda aukinnar sjálfbærni greinarinnar. Það þýðir með öðrum orðum að ef við, sem þjóð, ætlum að stýra vexti og móta uppbyggingu greinarinnar þannig að hún skili velsæld til samfélaga í víðtækum skilningi er fjárfesting í rannsóknum ekki bara skynsöm heldur nauðsynleg. Í ljósi þess að sjálfbær þróun ferðaþjónustu er leiðarljós téðrar Ferðamálastefnu til 2030 sem samþykkt var á Alþingi í júní sl. er afar ánægjulegt að samkvæmt henni skal stefnt að framlag til rannsókna á ferðamálum verði 1% af virðisauka greinarinnar sem myndi þýða um 3 milljarða hækkun á fjárframlögum til rannsókna í ferðamálum. Áætlunin gerir ráð fyrir að auknar fjárveitingar til rannsókna verði nýttar til að styðja við verkefni sem miða að því að bæta upplifun ferðamanna, vernda náttúru og auka verðmætasköpun og efla samkeppnishæfni. Það er mikilvægt að hafa í huga að þegar talað er um meiri rannsóknir er átt við grunnrannsóknir jafnt sem verkefnamiðaðar rannsóknir. Grunnrannsóknir eru fyrst og fremst framkvæmdar til að afla nýrrar þekkingar, án skírskotunar í sértæk verkefni. Þær veita nauðsynlegan grunn fyrir ólíka aðila greinarinnar og auka skilning á því margbrotna fyrirbæri sem ferðaþjónusta og ferðamennska er. Verkefnamiðaðar rannsóknir snúa frekar að því að leysa ákveðin og sértæk vandamál m.a. til að halda utan um tölfræði sem snýr að fjölda eða eyðslu ferðamanna, vakta áhrif ferðamennsku á umhverfi og náttúru eða vinna að því að auka gæði og fagmennsku í greininni svo dæmi séu tekin. Nýlega samþykkt fjárlög gefa ekki tilefni til bjarstýni um að þetta markmið náist í náinni framtíð. Framlög til rannsókna í ferðamálum standa í stað og þegar við bætist niðurskurður til helstu rannsóknasjóða sem standa fræðifólki til boða til að fjármagna rannsóknir virðist ljóst að skilningur alþingisfólks á sjálfbærni og mikilvægi rannsókna á ferðmálum er afar takmarkaður. Ferðaþjónustulandið Ísland stendur frammi fyrir margvíslegum og flóknum áskorunum til framtíðar. Þar gegnir öflugt rannsóknarstarf, hvort heldur sem snýr að grunnrannsóknum eða verkefnamiðuðum, lykilhlutverki sem forsenda upplýstra ákvarðana og stefnumótunar í uppbyggingu og stjórnun ferðaþjónustu sem og til nýsköpunar og aukinnar framlegðar í rekstri. Aðgengi að fjármagni til rannsókna og markviss uppbygging rannsóknainnviða er grunnforsenda þekkingarsköpunar en ljóst er, á nýsamþykktum fjárlögum, að framlög hins opinbera eru hvorki í samræmi við vægi greinarinnar í hagkerfinu né áhrifa ferðaþjónustu á samfélag og náttúru. Við skorum á þá ríkisstjórn sem nú er að taka við völdum að fylgja stefnu þeirri sem Alþingi hefur samþykkt og gera bragarbót á fjármögnun rannsókna, svo rannsakendur geti lagt sitt á vogarskálarnar í þekkingarsköpun og velsæld fyrir íslenska ferðaþjónustu. Höfundar hafa öll stundað rannsóknir á ferðamálum um árabil. Gunnar Þór Jóhannesson, prófessor í ferðamálafræði við Háskóla Íslands. Guðrún Þóra Gunnarsdóttir, forstöðumaður Rannsóknamiðstöðvar ferðamála. Magnús Haukur Ásgeirsson, aðjúnkt í ferðamálafræði við Háskóla Íslands. Edward H. Huijbens, prófessor í menningarlandfræði við Wageningen háskóla, Hollandi.
Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun