Hvers vegna við veljum ekki „Reykjavíkurmódelið“ Meyvant Þórólfsson skrifar 29. nóvember 2024 08:42 Fyrir tæpri öld síðan gerðu tveir íslenskir stjórnmálaflokkar, Íhaldsflokkurinn og Frjálslyndi flokkurinn, með sér samkomulag er olli hér straumhvörfum. Í því fólst að Ísland tæki mál sín að fullu í eigin hendur og gæði landsins til afnota fyrir landsmenn eina, þegar tímabili sambandslaganna lyki. Auk þess skyldi unnið að víðsýnni og þjóðlegri umbótastefnu á grundvelli einstaklingsfrelsis með hag allra stétta þjóðríkisins Íslands að leiðarljósi. Reykjavíkurmódelið Liðið hátt á aðra öld og enn komið að straumhvörfum, nú miður ánægjulegum. Áþreifanleg hætta steðjar nú að hugmyndunum að baki samkomulaginu frá vordögum árið 1929. Margt bendir til að viðsnúningur muni eiga sér stað; Ísland muni með öðrum orðum missa stjórn sinna mála til annarra ásamt gæðum landsins. Hættumerkin er æpandi, einkum sú þróun að Samfylking og Viðreisn muni brátt taka við stjórn þjóðmála, hugsanlega með pírötum. Er ekki kunnuglegt mynstur þar í uppsiglingu? Erum við ekki að fá yfir okkur svipað mynstur í landsmálum og ríkt hefur í höfuðborginni á undanförnum árum? Sú fjarstæðukennda staða er að teiknast upp, að tveimur fyrrverandi borgarstjórum verði teflt fram, borgarstjórum sem eiga sameiginlegt heimsmet í hallarekstri höfuðborgar. Óhjákvæmilega hljóta slík spor að hræða. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Regluverkið í Brussel Evrópusambandið virkar eins og segull gagnvart Reykjavíkurmódelinu og rétttrúnaðarvinstrinu. Sambandið er eitt stærsta og flóknasta stjórnsýslufyrirbæri heims. Skrifræði fer sífellt vaxandi og regluverkið verður að sama skapi flóknara og flóknara. Ákvarðanir eru teknar af her embættismanna, sem ekki voru kosnir og enginn veit deili á, og stefnumótun fer öll fram á bak við luktar dyr án þess að almenningur fái neitt um hana að segja. Ef mótmælatíst berst frá litla Íslandi, þegar regluverk Brussel fer að höggva í sjálfstæði þess, til dæmis í sjávarútvegs-, landbúnaðar- eða orkumálum, lætur embættismannaherinn það klárlega sem vind um eyrun þjóta. Eftir gildistöku Lissabon-sáttmálans hefur pólitík Evrópusambandsins færst í áttina að miðlægri forræðishyggju, þar sem fámennari sambandsríki hafa lítil sem engin áhrif. Á þessu hafa Írar fengið að kenna. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. EES-samningurinn og bókun 35 Veröldin hefur tekið breytingum þá þrjá áratugi sem liðnir eru frá undirritun EES-samningsins. Ísland getur hæglega sagt sig frá honum, ef sjálfstæði landsins er ógnað vegna óheppilegra túlkana á honum. Dyr standa eftir sem áður opnar fyrir viðskipti, menningarleg samskipti, menntun og störf. Krafan um bókun 35 er atlaga að fullveldi Íslands og mun brjóta í bága við stjórnarskrána. Þar er þess krafist að Evrópuréttur öðlist forgang fram yfir íslensk lög. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Þátttaka í stríðsrekstri Sú afdrifaríka stefnubreyting í utanríkismálum, að taka beinan þátt í stríðsrekstri ríkis utan NATO, er líkleg til að draga dilk á eftir sér. Veröld nútímans má líkja við eitt stórt jarðsprengjusvæði í þeim efnum, svo stíga þarf varlega til jarðar þegar kemur að því að fylgja NATO og Evrópusambandinu í afstöðu til stríðsátaka og stuðnins við vopnafarmleiðendur. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Hælisleitendakerfið Mál er að linni skollaleiknum um hælisleitendakerfið. Allt sem tengist því kerfi hefur verið eins konar tabú hjá þjóðarsálinni, upplýsingum er leynt og fáir voga sér að segja orð af hræðslu við að fá á sig stimpil rasisma, fasisma eða eitthvað þaðan af verra. Ef fjölgun erlendra brotamanna eða fylgdarlausra barna, sem oftast eru unglingsdrengir, án nokkurra bakgrunnsupplýsinga ber á góma er viðkvæðið: „Við þurfum að standa við alþjóðlegar skuldbindingar okkar“. Því er slegið fram án nánari rökstuðnings og án nokkurs tillits til djúpstæðra vandamála hér á sviðum heilbriðis- og menntamála. Þegar stjórnvöld hyggja á umbætur eins og eftirlit á landamærum fá þau umsvifalaust ávítur frá Solaris, RÚV og pírötum og hörfa eins og barðir hundar sem flaðra upp um „góða fólkið“. Sjá mátti dæmi um þetta í kappræðum formanna flokkanna 1. nóvember síðastliðinn, þegar formaður Framsóknar sýndi sitt óvænta Janusarandlit. Íslenska löggjafar- og framkvæmdavaldið má ekki láta slíkan þrælsótta ná á sér tökum. Solaris og RÚV mega ekki stjórna því hvernig framkvæmdavaldið hér hugsar og framkvæmir. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Auðlindir landsins Í tímamótasamkomulagi flokkanna tveggja frá 1929, sem nefnt var hér á undan, fólst að Ísland tæki mál sín að fullu í eigin hendur og gæði landsins til afnota fyrir landsmenn eina, þegar tímabili sambandslaganna lyki. Illu heilli kveður nú við annan tón. Erlendir fjárfestar bjóða nú margfalt markaðsverð fyrir íslenskar jarðir af ásælni í orku- og vatnsauðlindir, en engin lög virðast geta girt fyrir þá þróun. Einhverjir muna ef til vill eftir óskiljanlegu uppþoti hér, þegar Beijing Zhongkun Investment Group var synjað leyfist til að kaupa Grímsstaði á Fjöllum fyrr á öldinni. Færri muna þó eflaust eftir viðbrögðum Samfylkingarþingmanns kjördæmisins: „Þetta eru hræðileg skilaboð til erlendra fjárfesta. Það er verið að girða fyrir landið og loka því". Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Sporin hræða Saga Reykjavíkurmódelsins og borgarstjóranna tveggja fyrrverandi er hörmungarsaga, saga skuldasöfnunar og saga óráðsíu. Hún er saga braggabygginga, höfundarréttarvarinna danskra stráa og pálmatrjáa í plasthólkum. Hún er saga baráttu gegn nauðsynlegum samgöngubótum á borð við lagningu Sundabrautar og saga markvissra tilrauna til að auka samgönguvanda miðborgarinnar. Saga Reykjavíkurmódelsins er saga fagurgala um „borgarlínu“ sem í draumum borgarstjóranna var ætlað sérrými á eins konar samgöngu- og þróunarásum í svokölluðu borgarrými nálægt svonefndum þéttingarreitum. Draumarnir um samgöngu- og þróunarása hafa vissulega ekki ræst. Miðað við lýsingar Vegagerðarinnar og verkfræðistofa sem þurfa að horfast í augu við téðan fagurgala eru óleyst vandamál óþrjótandi. Sæbrautarstokkur, Miklubrautarstokkur og aðrar framkvæmdir tengdar borgarlínu, ef af verður, munu valda feiknarlega miklu raski árum saman. Hvergi hafa sést svör við því hvernig flæði umferðar verður tryggt á meðan áralangar framkvæmdir þessa standa yfir. Kannski lýsti Reykjavíkurmódelið sjálfu sér best, eigin vitund og sjálfsmynd, með eftirfarandi orðum í samstarfssáttmálanum frá 2022: „Við ætlum að hafa viðburði og hátíðir allt árið um kring þannig að Reykvíkingar hafi alltaf eitthvað til að hlakka til.“ Jahá! Höfundur er fyrrverandi prófessor við Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Fyrir tæpri öld síðan gerðu tveir íslenskir stjórnmálaflokkar, Íhaldsflokkurinn og Frjálslyndi flokkurinn, með sér samkomulag er olli hér straumhvörfum. Í því fólst að Ísland tæki mál sín að fullu í eigin hendur og gæði landsins til afnota fyrir landsmenn eina, þegar tímabili sambandslaganna lyki. Auk þess skyldi unnið að víðsýnni og þjóðlegri umbótastefnu á grundvelli einstaklingsfrelsis með hag allra stétta þjóðríkisins Íslands að leiðarljósi. Reykjavíkurmódelið Liðið hátt á aðra öld og enn komið að straumhvörfum, nú miður ánægjulegum. Áþreifanleg hætta steðjar nú að hugmyndunum að baki samkomulaginu frá vordögum árið 1929. Margt bendir til að viðsnúningur muni eiga sér stað; Ísland muni með öðrum orðum missa stjórn sinna mála til annarra ásamt gæðum landsins. Hættumerkin er æpandi, einkum sú þróun að Samfylking og Viðreisn muni brátt taka við stjórn þjóðmála, hugsanlega með pírötum. Er ekki kunnuglegt mynstur þar í uppsiglingu? Erum við ekki að fá yfir okkur svipað mynstur í landsmálum og ríkt hefur í höfuðborginni á undanförnum árum? Sú fjarstæðukennda staða er að teiknast upp, að tveimur fyrrverandi borgarstjórum verði teflt fram, borgarstjórum sem eiga sameiginlegt heimsmet í hallarekstri höfuðborgar. Óhjákvæmilega hljóta slík spor að hræða. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Regluverkið í Brussel Evrópusambandið virkar eins og segull gagnvart Reykjavíkurmódelinu og rétttrúnaðarvinstrinu. Sambandið er eitt stærsta og flóknasta stjórnsýslufyrirbæri heims. Skrifræði fer sífellt vaxandi og regluverkið verður að sama skapi flóknara og flóknara. Ákvarðanir eru teknar af her embættismanna, sem ekki voru kosnir og enginn veit deili á, og stefnumótun fer öll fram á bak við luktar dyr án þess að almenningur fái neitt um hana að segja. Ef mótmælatíst berst frá litla Íslandi, þegar regluverk Brussel fer að höggva í sjálfstæði þess, til dæmis í sjávarútvegs-, landbúnaðar- eða orkumálum, lætur embættismannaherinn það klárlega sem vind um eyrun þjóta. Eftir gildistöku Lissabon-sáttmálans hefur pólitík Evrópusambandsins færst í áttina að miðlægri forræðishyggju, þar sem fámennari sambandsríki hafa lítil sem engin áhrif. Á þessu hafa Írar fengið að kenna. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. EES-samningurinn og bókun 35 Veröldin hefur tekið breytingum þá þrjá áratugi sem liðnir eru frá undirritun EES-samningsins. Ísland getur hæglega sagt sig frá honum, ef sjálfstæði landsins er ógnað vegna óheppilegra túlkana á honum. Dyr standa eftir sem áður opnar fyrir viðskipti, menningarleg samskipti, menntun og störf. Krafan um bókun 35 er atlaga að fullveldi Íslands og mun brjóta í bága við stjórnarskrána. Þar er þess krafist að Evrópuréttur öðlist forgang fram yfir íslensk lög. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Þátttaka í stríðsrekstri Sú afdrifaríka stefnubreyting í utanríkismálum, að taka beinan þátt í stríðsrekstri ríkis utan NATO, er líkleg til að draga dilk á eftir sér. Veröld nútímans má líkja við eitt stórt jarðsprengjusvæði í þeim efnum, svo stíga þarf varlega til jarðar þegar kemur að því að fylgja NATO og Evrópusambandinu í afstöðu til stríðsátaka og stuðnins við vopnafarmleiðendur. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Hælisleitendakerfið Mál er að linni skollaleiknum um hælisleitendakerfið. Allt sem tengist því kerfi hefur verið eins konar tabú hjá þjóðarsálinni, upplýsingum er leynt og fáir voga sér að segja orð af hræðslu við að fá á sig stimpil rasisma, fasisma eða eitthvað þaðan af verra. Ef fjölgun erlendra brotamanna eða fylgdarlausra barna, sem oftast eru unglingsdrengir, án nokkurra bakgrunnsupplýsinga ber á góma er viðkvæðið: „Við þurfum að standa við alþjóðlegar skuldbindingar okkar“. Því er slegið fram án nánari rökstuðnings og án nokkurs tillits til djúpstæðra vandamála hér á sviðum heilbriðis- og menntamála. Þegar stjórnvöld hyggja á umbætur eins og eftirlit á landamærum fá þau umsvifalaust ávítur frá Solaris, RÚV og pírötum og hörfa eins og barðir hundar sem flaðra upp um „góða fólkið“. Sjá mátti dæmi um þetta í kappræðum formanna flokkanna 1. nóvember síðastliðinn, þegar formaður Framsóknar sýndi sitt óvænta Janusarandlit. Íslenska löggjafar- og framkvæmdavaldið má ekki láta slíkan þrælsótta ná á sér tökum. Solaris og RÚV mega ekki stjórna því hvernig framkvæmdavaldið hér hugsar og framkvæmir. Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Auðlindir landsins Í tímamótasamkomulagi flokkanna tveggja frá 1929, sem nefnt var hér á undan, fólst að Ísland tæki mál sín að fullu í eigin hendur og gæði landsins til afnota fyrir landsmenn eina, þegar tímabili sambandslaganna lyki. Illu heilli kveður nú við annan tón. Erlendir fjárfestar bjóða nú margfalt markaðsverð fyrir íslenskar jarðir af ásælni í orku- og vatnsauðlindir, en engin lög virðast geta girt fyrir þá þróun. Einhverjir muna ef til vill eftir óskiljanlegu uppþoti hér, þegar Beijing Zhongkun Investment Group var synjað leyfist til að kaupa Grímsstaði á Fjöllum fyrr á öldinni. Færri muna þó eflaust eftir viðbrögðum Samfylkingarþingmanns kjördæmisins: „Þetta eru hræðileg skilaboð til erlendra fjárfesta. Það er verið að girða fyrir landið og loka því". Þess vegna veljum við ekki Reykjavíkurmódelið. Sporin hræða Saga Reykjavíkurmódelsins og borgarstjóranna tveggja fyrrverandi er hörmungarsaga, saga skuldasöfnunar og saga óráðsíu. Hún er saga braggabygginga, höfundarréttarvarinna danskra stráa og pálmatrjáa í plasthólkum. Hún er saga baráttu gegn nauðsynlegum samgöngubótum á borð við lagningu Sundabrautar og saga markvissra tilrauna til að auka samgönguvanda miðborgarinnar. Saga Reykjavíkurmódelsins er saga fagurgala um „borgarlínu“ sem í draumum borgarstjóranna var ætlað sérrými á eins konar samgöngu- og þróunarásum í svokölluðu borgarrými nálægt svonefndum þéttingarreitum. Draumarnir um samgöngu- og þróunarása hafa vissulega ekki ræst. Miðað við lýsingar Vegagerðarinnar og verkfræðistofa sem þurfa að horfast í augu við téðan fagurgala eru óleyst vandamál óþrjótandi. Sæbrautarstokkur, Miklubrautarstokkur og aðrar framkvæmdir tengdar borgarlínu, ef af verður, munu valda feiknarlega miklu raski árum saman. Hvergi hafa sést svör við því hvernig flæði umferðar verður tryggt á meðan áralangar framkvæmdir þessa standa yfir. Kannski lýsti Reykjavíkurmódelið sjálfu sér best, eigin vitund og sjálfsmynd, með eftirfarandi orðum í samstarfssáttmálanum frá 2022: „Við ætlum að hafa viðburði og hátíðir allt árið um kring þannig að Reykvíkingar hafi alltaf eitthvað til að hlakka til.“ Jahá! Höfundur er fyrrverandi prófessor við Háskóla Íslands.
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar