Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar 4. nóvember 2024 16:32 Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og leikið sjónvarpsefni eru menningarleg verðmæti sem að spegla samfélagið. Skerðing á stuðningi við þær takmarkar ekki aðeins þróun greinarinnar sjálfrar heldur dregur það einnig úr menningarlegri fjölbreytni á Íslandi og utan landsteinanna. Þá mun það draga úr hlutverki Íslands sem vettvangs alþjóðlegra kvikmynda- og sjónvarpsverkefna. Margir innan geirans lýsa áhyggjum af því að áhrif niðurskurðarins gætu orðið langvarandi og dregið úr íslenskri kvikmyndastarfsemi, sem hefur vaxið og eflst gríðarlega undanfarna áratugi. Þá hefur verið bent á að slík ákvörðun sé til langs tíma litið ekki til sparnaðar heldur gæti skapað neikvæðar fjárhagslegar afleiðingar fyrir ferðaþjónustu og annan atvinnuveg sem nýtur góðs af kvikmyndagerð á Íslandi. Gagnrýni fagfélaganna á niðurskurðinn sem blasir við er einróma: „Snúið af þessari leið, allir hagvísar hrópa á það auk þess sem að manneskjan þarfnast andagiftar ekki síður en veraldlegra gæða, maðurinn lifir ekki á brauði einu saman.” Skorið niður til skapandi greina á fleygiferð Kvikmyndagerð á Íslandi og skapandi greinarnar hafa á síðustu árum verið á fleygiferð á innlendum jafnt sem erlendum vettvangi, til sóma og virðingar fyrir íslenska þjóð. Þessi mikla gróska hefur leitt til aukinnar framleiðslu, fjölbreyttari verkefna og aukinna alþjóðlegrar viðurkenninga. En til þess að íslensk kvikmyndagerðin haldi áfram að blómstra þarf opinber stuðningur að vera markviss og má ekki stjórnast af öfgakenndum niðursveiflum eins og raun ber vitni síðustu misserin. Nú stefnir fjárlagafrumvarp stjórnvalda, Fjárlög fyrir árið 2025, í verulegan niðurskurð til Kvikmyndasjóðs. Sjóðurinn var lækkaður úr 1.288,9 milljónum árið 2023 í 1.114,3 milljónir króna árið 2024. Núna er aftur verið að lækka framlög til sjóðsins og er hann áætlaður 1.024 milljónir króna í fjárlögum 2025. Þessi sífelldi niðurskurður skerðir möguleika íslenskra kvikmyndagerðarmanna til þess að tryggja fjármögnun nýrra og krefjandi verkefna og gefur til kynna að stjórnvöld meti greinina ekki að verðleikum. Fyrsta heildstæða stefna íslenskra stjórnvalda á sviði kvikmyndamála leit dagsins ljós árið 2020 og var það fagnaðarefni fyrir bransann. Stefnan bar yfirskriftina Kvikmyndastefna til ársins 2030 – Listgrein á tímamótum. Stefnan var unnin í nánu samstarfi atvinnulífs og stjórnvalda undir forystu mennta- og menningarmálaráðherra eins og segir í tilkynningu frá Stjórnarráði Íslands þann 6. Október árið 2020. Margrét Örnólfsdóttir fyrrverandi formaður FLH, Félags leikrita- og handritshöfunda, sem kom að gerð Kvikmyndastefnunnar ásamt mörgum öðrum, gagnrýnir Lilju Alfreðsdóttur menningarmálaráðherra í grein sem birtist nýlega á Vísi fyrir að halda því fram að aukning framlaga til kvikmyndagerðar árið 2021 og 2022 hafi verið Covid-innspýting sem hafi verið tímabundin en það sé ekki skilningur Margrétar. Í lið í kvikmyndastefnunni sem nefnist: Aðgerð 1. Sterkara sjóðakerfi sem styður við fjölbreyttari kvikmyndaverk segir: Að Kvikmyndasjóður verði efldur, að útlutunarrammi verði skilgreindur árið 2020 og síðan verði úthlutað á grundvelli nýrra viðmiða frá vorinu 2021. Miðað við Kvikmyndastefnuna þá er aukningin sem sett var í Kvikmyndasjóð árið 2021, ekki Covid-19 aðgerð heldur liður í því að framfylgja nýrri kvikmyndastefnu stjórnvalda. Enn hefur Sjónvarpssjóðurinn ekki litið dagsins ljós, sem skv. kvikmyndastefnunni átti að verða stofnaður árið 2021 en í Kvikmyndastefnunni til 2030 segir: „Nýr fjárfestingarsjóður sjónvarpsefnis Fjárfestingarsjóður er ný leið í sjóðakerfi menningar og skapandi greina á Íslandi og kemur til móts við nýja tíma sem einkennast af hröðu þróunar- og fjármögnunarferli verkefna. Sjóðurinn verður rekinn að fyrirmynd Norræna kvikmynda- og sjónvarpssjóðsins og honum er ætlað að ýta undir framleiðslu, sölu og dreifingu leikinna sjónvarpsþáttaraða. Arður af endurgreiðslum verður nýttur til frekari fjárfestinga á þessu sviði. Gert er ráð fyrir að sjóðurinn fjárfesti í allt að þremur þáttaröðum á ári fyrst um sinn en í náinni framtíð gæti framleiðslugetan orðið allt að tíu til tólf þáttaraðir á ári. Ábyrgð: Mennta- og menningarmálaráðuneyti og Kvikmyndamiðstöð Íslands.” Áhrif niðurskurðarins á kvikmyndir og listir Umsögn um fjárlagafrumvarpið frá Bandalagi Íslenskra Listamanna (BÍL) sem öll helstu fagfélög í listum og menningu eiga hlut að undirstrikar hve alvarleg áhrif fyrirhugaður niðurskurður hefur á menningarmál, með áætlaðri 365,4 milljón króna skerðingu til menninga og lista frá 2024 til 2025. Í nýlegri umsögn sinni vegna umrædds niðurskurðar til lista bendir BÍL á að fjárfesting í listum skili margfeldisáhrifum í hagkerfinu og styðji nýsköpun og velferð samfélagsins. BÍL hvetji því Alþingi til að leiðrétta framlög, sérstaklega til Kvikmyndasjóðs, svo að hægt verði að viðhalda styrkum grunni skapandi greina og tryggja sjálfbærni íslenskrar menningar. Beint framlag menningar og skapandi greina nam 3,5% af landsframleiðslu árið 2023. Það er litlu minna en framlag sjávarútvegs, sem nam fjórum prósentum. Hver króna sem hið opinbera fjárfestir í menningu og skapandi greinum verður að þremur krónum í hagkerfinu. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu menningar- og viðskiptaráðuneytisins um Framlag menningar og skapandi greina til verðmætasköpunar á Íslandi. Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og sjónvarpsseríur stuðla að heilbrigðri sjálfsmynd lands og þjóðar auk þess að skapa tekjur í þjóðarbúið eins og nýlegar rannsóknir benda á. Í kjölfar þessa kalla fagfélögin á endurskoðun á fjárlögunum, bæði til að tryggja áframhaldandi framleiðslu á íslensku kvikmyndaefni og til að vernda þá atvinnu sem kvikmyndageirinn veitir fjölmörgum Íslendingum. Þingmenn og hagsmunaaðilar eru því hvattir til að meta afleiðingar niðurskurðarins á heildrænan hátt og tryggja að nægilegur stuðningur við kvikmyndagerð sé áfram á dagskrá. Ég hvet ríkisstjórn og þingmenn til að mynda skjaldborg um íslenska kvikmyndagerð sem berst nú fyrir tilvist sinni enn eitt misserið og halda þannig áfram að styðja við íslenska listsköpun, íslenska menningu og íslenska tungu. Höfundur er formaður Félags kvikmyndagerðarmanna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kvikmyndagerð á Íslandi Fjárlagafrumvarp 2025 Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Sjá meira
Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og leikið sjónvarpsefni eru menningarleg verðmæti sem að spegla samfélagið. Skerðing á stuðningi við þær takmarkar ekki aðeins þróun greinarinnar sjálfrar heldur dregur það einnig úr menningarlegri fjölbreytni á Íslandi og utan landsteinanna. Þá mun það draga úr hlutverki Íslands sem vettvangs alþjóðlegra kvikmynda- og sjónvarpsverkefna. Margir innan geirans lýsa áhyggjum af því að áhrif niðurskurðarins gætu orðið langvarandi og dregið úr íslenskri kvikmyndastarfsemi, sem hefur vaxið og eflst gríðarlega undanfarna áratugi. Þá hefur verið bent á að slík ákvörðun sé til langs tíma litið ekki til sparnaðar heldur gæti skapað neikvæðar fjárhagslegar afleiðingar fyrir ferðaþjónustu og annan atvinnuveg sem nýtur góðs af kvikmyndagerð á Íslandi. Gagnrýni fagfélaganna á niðurskurðinn sem blasir við er einróma: „Snúið af þessari leið, allir hagvísar hrópa á það auk þess sem að manneskjan þarfnast andagiftar ekki síður en veraldlegra gæða, maðurinn lifir ekki á brauði einu saman.” Skorið niður til skapandi greina á fleygiferð Kvikmyndagerð á Íslandi og skapandi greinarnar hafa á síðustu árum verið á fleygiferð á innlendum jafnt sem erlendum vettvangi, til sóma og virðingar fyrir íslenska þjóð. Þessi mikla gróska hefur leitt til aukinnar framleiðslu, fjölbreyttari verkefna og aukinna alþjóðlegrar viðurkenninga. En til þess að íslensk kvikmyndagerðin haldi áfram að blómstra þarf opinber stuðningur að vera markviss og má ekki stjórnast af öfgakenndum niðursveiflum eins og raun ber vitni síðustu misserin. Nú stefnir fjárlagafrumvarp stjórnvalda, Fjárlög fyrir árið 2025, í verulegan niðurskurð til Kvikmyndasjóðs. Sjóðurinn var lækkaður úr 1.288,9 milljónum árið 2023 í 1.114,3 milljónir króna árið 2024. Núna er aftur verið að lækka framlög til sjóðsins og er hann áætlaður 1.024 milljónir króna í fjárlögum 2025. Þessi sífelldi niðurskurður skerðir möguleika íslenskra kvikmyndagerðarmanna til þess að tryggja fjármögnun nýrra og krefjandi verkefna og gefur til kynna að stjórnvöld meti greinina ekki að verðleikum. Fyrsta heildstæða stefna íslenskra stjórnvalda á sviði kvikmyndamála leit dagsins ljós árið 2020 og var það fagnaðarefni fyrir bransann. Stefnan bar yfirskriftina Kvikmyndastefna til ársins 2030 – Listgrein á tímamótum. Stefnan var unnin í nánu samstarfi atvinnulífs og stjórnvalda undir forystu mennta- og menningarmálaráðherra eins og segir í tilkynningu frá Stjórnarráði Íslands þann 6. Október árið 2020. Margrét Örnólfsdóttir fyrrverandi formaður FLH, Félags leikrita- og handritshöfunda, sem kom að gerð Kvikmyndastefnunnar ásamt mörgum öðrum, gagnrýnir Lilju Alfreðsdóttur menningarmálaráðherra í grein sem birtist nýlega á Vísi fyrir að halda því fram að aukning framlaga til kvikmyndagerðar árið 2021 og 2022 hafi verið Covid-innspýting sem hafi verið tímabundin en það sé ekki skilningur Margrétar. Í lið í kvikmyndastefnunni sem nefnist: Aðgerð 1. Sterkara sjóðakerfi sem styður við fjölbreyttari kvikmyndaverk segir: Að Kvikmyndasjóður verði efldur, að útlutunarrammi verði skilgreindur árið 2020 og síðan verði úthlutað á grundvelli nýrra viðmiða frá vorinu 2021. Miðað við Kvikmyndastefnuna þá er aukningin sem sett var í Kvikmyndasjóð árið 2021, ekki Covid-19 aðgerð heldur liður í því að framfylgja nýrri kvikmyndastefnu stjórnvalda. Enn hefur Sjónvarpssjóðurinn ekki litið dagsins ljós, sem skv. kvikmyndastefnunni átti að verða stofnaður árið 2021 en í Kvikmyndastefnunni til 2030 segir: „Nýr fjárfestingarsjóður sjónvarpsefnis Fjárfestingarsjóður er ný leið í sjóðakerfi menningar og skapandi greina á Íslandi og kemur til móts við nýja tíma sem einkennast af hröðu þróunar- og fjármögnunarferli verkefna. Sjóðurinn verður rekinn að fyrirmynd Norræna kvikmynda- og sjónvarpssjóðsins og honum er ætlað að ýta undir framleiðslu, sölu og dreifingu leikinna sjónvarpsþáttaraða. Arður af endurgreiðslum verður nýttur til frekari fjárfestinga á þessu sviði. Gert er ráð fyrir að sjóðurinn fjárfesti í allt að þremur þáttaröðum á ári fyrst um sinn en í náinni framtíð gæti framleiðslugetan orðið allt að tíu til tólf þáttaraðir á ári. Ábyrgð: Mennta- og menningarmálaráðuneyti og Kvikmyndamiðstöð Íslands.” Áhrif niðurskurðarins á kvikmyndir og listir Umsögn um fjárlagafrumvarpið frá Bandalagi Íslenskra Listamanna (BÍL) sem öll helstu fagfélög í listum og menningu eiga hlut að undirstrikar hve alvarleg áhrif fyrirhugaður niðurskurður hefur á menningarmál, með áætlaðri 365,4 milljón króna skerðingu til menninga og lista frá 2024 til 2025. Í nýlegri umsögn sinni vegna umrædds niðurskurðar til lista bendir BÍL á að fjárfesting í listum skili margfeldisáhrifum í hagkerfinu og styðji nýsköpun og velferð samfélagsins. BÍL hvetji því Alþingi til að leiðrétta framlög, sérstaklega til Kvikmyndasjóðs, svo að hægt verði að viðhalda styrkum grunni skapandi greina og tryggja sjálfbærni íslenskrar menningar. Beint framlag menningar og skapandi greina nam 3,5% af landsframleiðslu árið 2023. Það er litlu minna en framlag sjávarútvegs, sem nam fjórum prósentum. Hver króna sem hið opinbera fjárfestir í menningu og skapandi greinum verður að þremur krónum í hagkerfinu. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu menningar- og viðskiptaráðuneytisins um Framlag menningar og skapandi greina til verðmætasköpunar á Íslandi. Íslenskar kvikmyndir, heimildamyndir og sjónvarpsseríur stuðla að heilbrigðri sjálfsmynd lands og þjóðar auk þess að skapa tekjur í þjóðarbúið eins og nýlegar rannsóknir benda á. Í kjölfar þessa kalla fagfélögin á endurskoðun á fjárlögunum, bæði til að tryggja áframhaldandi framleiðslu á íslensku kvikmyndaefni og til að vernda þá atvinnu sem kvikmyndageirinn veitir fjölmörgum Íslendingum. Þingmenn og hagsmunaaðilar eru því hvattir til að meta afleiðingar niðurskurðarins á heildrænan hátt og tryggja að nægilegur stuðningur við kvikmyndagerð sé áfram á dagskrá. Ég hvet ríkisstjórn og þingmenn til að mynda skjaldborg um íslenska kvikmyndagerð sem berst nú fyrir tilvist sinni enn eitt misserið og halda þannig áfram að styðja við íslenska listsköpun, íslenska menningu og íslenska tungu. Höfundur er formaður Félags kvikmyndagerðarmanna.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun