Fíllinn í herberginu Isabel Alejandra Díaz skrifar 6. febrúar 2024 07:31 Í kringum síðustu alþingiskosningar átti sér hvergi stað heildstæð umræða um menntamál. Það var því engin leið fyrir okkur stúdenta eða háskólayfirvöld að vita hverjar áherslur stjórnmálaflokkana yrðu í málaflokknum. Það var svo sem í takt við allverulegan skort á pólitískum vilja ríkisstjórnarinnar til að fjárfesta í menntun af krafti. Við bundum þó vonir við að þegar talið yrði upp úr öllum kjörkössum myndum við sjá áþreifanlega stórsókn í menntamálum þvert á skólastig sem og raunverulegan samstarfsvilja. Málaflokknum hefur síðan verið stokkað upp og dreift á hvorki meira né minna en fjögur ráðuneyti[1] og var háskólastigið sérstaklega tekið út fyrir sviga með nýju háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneyti. Ætla mátti að með því fyrirkomulagi væru fólgin ákveðin tækifæri, enda stemmdi það að málefni háskólanna væru flokkuð með vísindum, rannsóknum og nýsköpun þar sem eitt meginhlutverk þeirra er að leiða af sér þekkingu inn í samfélagið. Áfram stóð þó eftir fíllinn í herberginu: vanfjármögnun háskólastigsins. Áherslur nýs ráðuneytis gagnvart háskólastiginu fela m.a. í sér að draga úr yfirbyggingu og auka skilvirkni í rekstri háskólastofnana með fjárhagslegum hvötum. Þannig varð verkefnið Samstarf háskóla sett á fót árið 2022. Háskólarnir áttu nú að koma sér saman um verkefni og skila inn umsóknum til ráðuneytisins þar sem þær voru metnar m.t.t. ávinnings, nýsköpunar, gæði verkáætlana, kostnaðar og skilvirknis.[2] Styrkjaúthlutunin er þannig stjórntæki ráðherra til að fjármagna verkefni er samræmast ákveðnum skilyrðum og áhersluþáttum sem ráðherra sjálfur hefur sett fram, óháð því hvað háskólarnir þurfa eða hafa um það að segja.[3] Punkturinn yfir i-ið er síðan að umræddur samstarfssjóður samanstendur af fjármunum sem teknir voruúr þegar vanfjármagnaða kerfinu og þeim „forgangsraðað“ í fjárhagslega hvata. Nú fetar háskólaráðuneytið í fótspor mennta- og barnamálaráðherra og hvetur til sameiningar háskólastofnana; annars vegar Háskólann á Akureyri og Háskólann á Bifröst, og hins vegar Háskóla Íslands og Háskólann á Hólum í háskólasamstæðu. Líkt og áformin voru með MA og VMA virðist ákvörðun ráðuneytisins ekki byggja á heildstæðri greiningu og því hæplega haldbær gögn til grundvallar téðra áforma. Það voru t.d. HÍ og HH sem framkvæmdu slíka greiningu sjálf (reyndar án neinnar aðkomu fulltrúa stúdenta þrátt fyrir beiðnir um slíkt). Ekki að það komi á óvart, við vitum jú að þetta snýst allt um hagræðingu í ríkisrekstri..…hjá ríkisstjórninni sem fjölgaði ráðuneytum úr 10 í 12 og setti á laggirnar ný ráðuneyti fyrir yfir tvo milljarða króna.[4] Ég ætla svo sem ekki að taka afstöðu til sameiningaráforma framhalds- eða háskólastofnana en vil endilega benda á að í nýrri úthlutun úr sjóði Samstarfs háskóla fara 400.000.000 kr. í sameiningar HA, HB, HÍ og HH. Samtals fara 741.150.000 í allan pakkann; rannsóknarsjóð sameinaðs HA og HB, nýjar námsleiðir og vettvangsakademíu.[5] Þegar kemur að pólitík er sárafátt einfalt, en þetta reikningsdæmi er það þó. Hér er verið að úthluta svokölluðum styrk úr Samstarfi háskóla (sem sett var á fót til að efla samstarf og samvinnu háskólana með nota bene fjármunum sem teknir voru úr þegar fjársveltu kerfi) í verkefni sem er raunar af stærri toga og krefst vandaðrar meðferðar. Samstarf, sameiningar og annars konar breytingar kunna að vera af hinu góða, ég er ekki ósammála ráðherra þar. Það skýtur hins vegar skökku við, að því sé haldið fram að með þessum aðgerðum sé verið að efla háskólasamfélagið þegar raunin er sú að það er haldið pólitískum takmörkunum í nafni hagræðingar og skilvirknis. Það bara getur ekki staðist að háskólarnir eigi að takast á við þessar auknar kröfur á óstöðugum grunni undirfjármögnunar. Þeir eru þegar að skera niður kennslu og rannsóknir og búa óhjákvæmilega til íþyngjandi starfsaðstæður, meira álag og minni gæði vegna áherslna ríkisstjórnarinnar í málaflokknum. Stúdentahreyfingin hefur löngum krafist þess að fjármögnun háskólastigsins sé eitt helsta forgangsatriði stjórnvalda svo gæði náms sé tryggt, rannsóknarstarf eflt og samkeppnishæfni okkar styrkt þannig að Ísland sé ekki eftirbátur hinna Norðurlandana. Það gerist hins vegar ekki aðeins með því að „forgangsraða öðruvísi“ og líta á háskólastofnanir sem færibönd fyrir atvinnulífið. Ekki þegar tilfærsla á fjármagni er dulbúið sem nýjar fjárfestingar og síður þegar áherslur nýsfjármögnunarlíkans háskóla eiga nú að byggja á fjárhagslegum hvötum. Höfundur er ungmennafulltrúi Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum á sviði mennta, vísinda og menningar [1]a) Ráðuneytin fjögur eru eftirfarandi: Háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytið, menningar- og viðskiptaráðuneytið, mennta- og barnamálaráðuneytið og félags- og vinnumarkaðsráðuneytið. b) Ríkisendurskoðun. Breytingar á stjórnarmálefnum ráðuneyta: Stjórnsýsluúttekt. Reykjavík: Ríkisendurskoðun, 2023. [2] Stjórnarráð Íslands, „Samstarf háskóla opið fyrir umsóknir,“ https://www.stjornarradid.is/efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2022/11/04/Samstarf-haskola-opid-fyrir-umsoknir/ (sótt 31. janúar 2024). [3] Geir Sigurðsson, „Um fúsk, óráðsíu og ósannindi háskólaráðherra,“ visir.is, 20. febrúar 2023. https://www.visir.is/g/20232380352d/um-fusk-o-rad-siu-og-o-sannindi-ha-skola-rad-herra (sótt 31. janúar 2024). [4] Þórður Snær Júlíusson, „Ekkert mat lagt á kostnað við fjölgun ráðuneyta í næstum tvö ár,“ heimildin.is, 18. desember 2023. https://heimildin.is/grein/20040/ (sótt 3. febrúar 2024). [5] Stjórnarráð Íslands, „Úthlutun úr Samstarfi háskóla,“ https://www.stjornarradid.is/efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2024/01/30/Uthlutun-ur-Samstarfi-haskola/ (sótt 31. janúar 2024). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Háskólar Hagsmunir stúdenta Isabel Alejandra Díaz Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Í kringum síðustu alþingiskosningar átti sér hvergi stað heildstæð umræða um menntamál. Það var því engin leið fyrir okkur stúdenta eða háskólayfirvöld að vita hverjar áherslur stjórnmálaflokkana yrðu í málaflokknum. Það var svo sem í takt við allverulegan skort á pólitískum vilja ríkisstjórnarinnar til að fjárfesta í menntun af krafti. Við bundum þó vonir við að þegar talið yrði upp úr öllum kjörkössum myndum við sjá áþreifanlega stórsókn í menntamálum þvert á skólastig sem og raunverulegan samstarfsvilja. Málaflokknum hefur síðan verið stokkað upp og dreift á hvorki meira né minna en fjögur ráðuneyti[1] og var háskólastigið sérstaklega tekið út fyrir sviga með nýju háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneyti. Ætla mátti að með því fyrirkomulagi væru fólgin ákveðin tækifæri, enda stemmdi það að málefni háskólanna væru flokkuð með vísindum, rannsóknum og nýsköpun þar sem eitt meginhlutverk þeirra er að leiða af sér þekkingu inn í samfélagið. Áfram stóð þó eftir fíllinn í herberginu: vanfjármögnun háskólastigsins. Áherslur nýs ráðuneytis gagnvart háskólastiginu fela m.a. í sér að draga úr yfirbyggingu og auka skilvirkni í rekstri háskólastofnana með fjárhagslegum hvötum. Þannig varð verkefnið Samstarf háskóla sett á fót árið 2022. Háskólarnir áttu nú að koma sér saman um verkefni og skila inn umsóknum til ráðuneytisins þar sem þær voru metnar m.t.t. ávinnings, nýsköpunar, gæði verkáætlana, kostnaðar og skilvirknis.[2] Styrkjaúthlutunin er þannig stjórntæki ráðherra til að fjármagna verkefni er samræmast ákveðnum skilyrðum og áhersluþáttum sem ráðherra sjálfur hefur sett fram, óháð því hvað háskólarnir þurfa eða hafa um það að segja.[3] Punkturinn yfir i-ið er síðan að umræddur samstarfssjóður samanstendur af fjármunum sem teknir voruúr þegar vanfjármagnaða kerfinu og þeim „forgangsraðað“ í fjárhagslega hvata. Nú fetar háskólaráðuneytið í fótspor mennta- og barnamálaráðherra og hvetur til sameiningar háskólastofnana; annars vegar Háskólann á Akureyri og Háskólann á Bifröst, og hins vegar Háskóla Íslands og Háskólann á Hólum í háskólasamstæðu. Líkt og áformin voru með MA og VMA virðist ákvörðun ráðuneytisins ekki byggja á heildstæðri greiningu og því hæplega haldbær gögn til grundvallar téðra áforma. Það voru t.d. HÍ og HH sem framkvæmdu slíka greiningu sjálf (reyndar án neinnar aðkomu fulltrúa stúdenta þrátt fyrir beiðnir um slíkt). Ekki að það komi á óvart, við vitum jú að þetta snýst allt um hagræðingu í ríkisrekstri..…hjá ríkisstjórninni sem fjölgaði ráðuneytum úr 10 í 12 og setti á laggirnar ný ráðuneyti fyrir yfir tvo milljarða króna.[4] Ég ætla svo sem ekki að taka afstöðu til sameiningaráforma framhalds- eða háskólastofnana en vil endilega benda á að í nýrri úthlutun úr sjóði Samstarfs háskóla fara 400.000.000 kr. í sameiningar HA, HB, HÍ og HH. Samtals fara 741.150.000 í allan pakkann; rannsóknarsjóð sameinaðs HA og HB, nýjar námsleiðir og vettvangsakademíu.[5] Þegar kemur að pólitík er sárafátt einfalt, en þetta reikningsdæmi er það þó. Hér er verið að úthluta svokölluðum styrk úr Samstarfi háskóla (sem sett var á fót til að efla samstarf og samvinnu háskólana með nota bene fjármunum sem teknir voru úr þegar fjársveltu kerfi) í verkefni sem er raunar af stærri toga og krefst vandaðrar meðferðar. Samstarf, sameiningar og annars konar breytingar kunna að vera af hinu góða, ég er ekki ósammála ráðherra þar. Það skýtur hins vegar skökku við, að því sé haldið fram að með þessum aðgerðum sé verið að efla háskólasamfélagið þegar raunin er sú að það er haldið pólitískum takmörkunum í nafni hagræðingar og skilvirknis. Það bara getur ekki staðist að háskólarnir eigi að takast á við þessar auknar kröfur á óstöðugum grunni undirfjármögnunar. Þeir eru þegar að skera niður kennslu og rannsóknir og búa óhjákvæmilega til íþyngjandi starfsaðstæður, meira álag og minni gæði vegna áherslna ríkisstjórnarinnar í málaflokknum. Stúdentahreyfingin hefur löngum krafist þess að fjármögnun háskólastigsins sé eitt helsta forgangsatriði stjórnvalda svo gæði náms sé tryggt, rannsóknarstarf eflt og samkeppnishæfni okkar styrkt þannig að Ísland sé ekki eftirbátur hinna Norðurlandana. Það gerist hins vegar ekki aðeins með því að „forgangsraða öðruvísi“ og líta á háskólastofnanir sem færibönd fyrir atvinnulífið. Ekki þegar tilfærsla á fjármagni er dulbúið sem nýjar fjárfestingar og síður þegar áherslur nýsfjármögnunarlíkans háskóla eiga nú að byggja á fjárhagslegum hvötum. Höfundur er ungmennafulltrúi Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum á sviði mennta, vísinda og menningar [1]a) Ráðuneytin fjögur eru eftirfarandi: Háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytið, menningar- og viðskiptaráðuneytið, mennta- og barnamálaráðuneytið og félags- og vinnumarkaðsráðuneytið. b) Ríkisendurskoðun. Breytingar á stjórnarmálefnum ráðuneyta: Stjórnsýsluúttekt. Reykjavík: Ríkisendurskoðun, 2023. [2] Stjórnarráð Íslands, „Samstarf háskóla opið fyrir umsóknir,“ https://www.stjornarradid.is/efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2022/11/04/Samstarf-haskola-opid-fyrir-umsoknir/ (sótt 31. janúar 2024). [3] Geir Sigurðsson, „Um fúsk, óráðsíu og ósannindi háskólaráðherra,“ visir.is, 20. febrúar 2023. https://www.visir.is/g/20232380352d/um-fusk-o-rad-siu-og-o-sannindi-ha-skola-rad-herra (sótt 31. janúar 2024). [4] Þórður Snær Júlíusson, „Ekkert mat lagt á kostnað við fjölgun ráðuneyta í næstum tvö ár,“ heimildin.is, 18. desember 2023. https://heimildin.is/grein/20040/ (sótt 3. febrúar 2024). [5] Stjórnarráð Íslands, „Úthlutun úr Samstarfi háskóla,“ https://www.stjornarradid.is/efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2024/01/30/Uthlutun-ur-Samstarfi-haskola/ (sótt 31. janúar 2024).
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar