Framboð óskast fyrir Grindvíkinga Jónas Atli Gunnarsson skrifar 25. janúar 2024 11:01 Hvað á að gera þegar allar íbúðir í heilu bæjarfélagi hverfa af húsnæðismarkaði? Með jarðhræringum og eldsumbrotum í Grindavík hefur heimilum hérlendis fækkað svo um munar á einu bretti, en slík fækkun mun að öðru óbreyttu leiða til mikils ójafnvægis á markaði með fasteignir og leiguíbúðir. Til að sporna við miklum verðhækkunum verður nauðsynlegt að ráðast í mótvægisaðgerðir sem stuðla að auknu framboði á húsnæðismarkaði. Mótvægisaðgerðirnar verða að tryggja að fleiri íbúðir komi inn á húsnæðismarkað á allra næstu mánuðum, en þær þurfa einnig að sjá til þess að framboð á húsnæði aukist í takt við vaxandi íbúðaþörf næstu ára. Fjárveitingar auka eftirspurn en ekki framboð Í Grindavík eru alls skráðar yfir 1.200 íbúðir sem eru nýttar ýmist til leigu eða eigin búsetu. Eigendur um það bil þriggja af hverjum fjögurra þessara íbúða, eða um 900 íbúða, eru skráðir með lögheimili í bænum, á meðan flestar hinna íbúðanna eru leigðar út. Ríkisstjórnin hefur nú ákveðið að ráðast í aðgerðir sem miða að því að húseigendur í Grindavík fái sitt eigið fé greitt út og hafi því tök á því að finna sér annað húsnæði utan Grindavíkur. Þessar aðgerðir valda því að eftirspurnin eftir húsnæði eykst á fasteignamarkaði, þar sem fleiri hafa nú vilja og getu til að kaupa sér húsnæði. Hins vegar hafa þessar aðgerðir einar og sér ekki áhrif á framboð á húsnæði. Enn verður jafnmikið af íbúðum til sölu á markaðnum, en fleiri munu keppast um þær. Rúmlega tíföld velta nýrra íbúða Til þess að átta sig á umfangi innkomu Grindvíkinga á húsnæðismarkað er gott að bera saman þær 900 íbúðir í Grindavík sem eigendur eiga lögheimili í við fjölda undirritaðra kaupsamninga á suðvesturhorni landsins. Að meðaltali voru um 600 kaupsamningum þinglýst á svæðinu í hverjum mánuði í fyrra, en um 100 þeirra sneru að nýbyggingum. Innkoman jafngildir því um þrefaldri eftirspurn á nýjum íbúðum á markaði, ef við gerum ráð fyrir að íbúðakaupin eigi sér stað á næstu þremur mánuðum. Með nýjum íbúðakaupum mun velta fasteignaviðskipta líka aukast til muna. Mánaðarleg velta á fasteignakaupum íbúða er að meðaltali 45 milljarðar króna á suðvesturhorni landsins, en veltan af kaupum nýrra íbúða á svæðinu nær ekki 10 milljörðum króna á mánuði. Það er mat HMS að ný íbúðakaup Grindvíkinga gætu jafngilt rúmlega tífaldri veltu á nýjum íbúðum, eða um 119 milljarða króna. Verðhækkun bitnar á lántakendum og fyrstu kaupendum Miðað við þá veltuaukningu sem innkoma Grindvíkinga á húsnæðismarkaði gæti leitt af sér verður ekki séð annað en að hún muni leiða til ójafnvægis á húsnæðismarkaði á suðvesturhorni landsins. Með auknum áhuga á íbúðum í nágrannasveitarfélögum Grindavíkur er viðbúið að þær seljist á hærra verði og að þær haldist dýrari þangað til að framboð eykst. Verðhækkanirnar sem ný kaup Grindvíkinga geta leitt af sér yrðu slæmar fréttir fyrir fyrstu kaupendur á íbúðamarkaði á suðvesturhorni landsins, sem munu eiga erfiðara um vik að komast inn á fasteignamarkaðinn. Lántakendur myndu einnig finna fyrir afleiðingum verðhækkunarinnar, en þar sem húsnæðisverð er í vísitölu neysluverðs myndu verðhækkanirnar auka almenna verðbólgu og seinka vaxtalækkunum frá Seðlabankanum. Skammtíma- og langtímaaðgerðir eru nauðsynlegar Aðgerðir ríkisstjórnarinnar til að hjálpa Grindvíkingum að kaupa fasteignir munu því krefjast þess að ráðist verði í mótvægisaðgerðir á framboðshliðinni. Ríkisstjórnin hefur nú þegar boðað aðgerðir í þá áttina, en fyrr í vikunni tilkynnti hún að ráðist yrði í uppbyggingu á húsnæði á tilteknum svæðum sem viðbragð við stuðningsaðgerðir sínar. Þar að auki hefur ríkisstjórnin tilkynnt kaup á yfir 200 íbúðum sem verða leigðar út í gegnum óhagnaðardrifnu leigufélögin Bríet og Bjarg. Hins vegar er meiri aðgerða þörf á framboðshliðinni. Skipta má þeim í skammtímaaðgerðir, sem miða að því að koma íbúðum á markað á allra næstu mánuðum, og langtímaaðgerðir, sem stuðla að auknu framboði íbúða á næstu tveimur til þremur árum. Skjótar aðgerðir eru flóknar en nauðsynlegar Skjótar framboðsaðgerðir á húsnæðismarkaði eru snúnar, þar sem það tekur langan tíma að byggja húsnæði. Miðað við meðalbyggingartíma myndu íbúðir sem verktakar ákvæðu að byggja núekki komast inn á húsnæðismarkaðinn fyrr en eftir 18 mánuði. Aftur á móti eru aðrar lausnir í boði fyrir stjórnvöld til að auka framboð á íbúðum með skjótum hætti, til dæmis gætu þau beint sjónum sínum að skammtímaleiguíbúðum og hálfkláruðum íbúðum. HMS áætlar að um 2.000 til 2.500 íbúðir séu nýttar þessa stundina í skammtímaleigu á suðvesturhorni landsins. Viðbúið er að hluti þeirra færi inn á fasteignamarkað eftir því sem söluverð þeirra hækkar, en hægt væri að hraða þá þróun með hvötum sem gera íbúðasölu ákjósanlegri en skammtímaleigu í augum eigendanna Einnig er töluverður fjöldi af hálfkláruðum íbúðum í nágrannasveitarfélögum Grindavíkur, en samkvæmt talningum HMS hefur verulega hægt á byggingu um 700 íbúða á suðvesturhorni landsins, sem segja má að séu stopp í byggingarferlinu. Með því að greina nánar ástæður þess og finna leiðir til þess að virkja byggingaraðila væri mögulega hægt að koma þessum íbúðum úr stoppinu og hraða innkomu þeirra inn á markað. Við náum jafnvægi með langtímaaðgerðum Til viðbótar við skammtímaaðgerðirnar er einnig mikilvægt að framboð á húsnæði aukist stöðugt á næstu árum til að húsnæðismarkaðurinn nái jafnvægi. Miðað við síðustu íbúðatalningu HMS undir lok síðasta árs þá mældist 70% samdráttur í nýrri húsnæðisuppbyggingu á milli ára sem jafnframt var niðurstaða úr könnun Samtaka iðnaðarins í byrjun síðasta árs. Niðurstaða úr nýrri greiningu SI sýnir áframhaldandi samdrátt í nýrri húsnæðisuppbyggingu hjá þeirra félagsmönnum mun íbúðum ekki fjölga í takt við þörf á næstu árum, verður ekkert að gert. Langtímaaðgerðir á framboðshliðinni snúa meðal annars að einfaldari ferlum í húsnæðisuppbyggingu, bættum fjárhagslegum skilyrðum fyrir byggingarverktaka og nægu framboði á byggingarhæfum lóðum. Með ofantöldum þáttum væri hægt að virkja byggingargeirann á næstu misserum og auka innkomu nýbygginga á fasteignamarkaði eftir tvö ár. Hlekkir í stórri keðju Aukið framboð húsnæðis verður eitt af mikilvægustu verkefnum í hagstjórn næstu ára. Til þess að bregðast við áhrifum atburðanna í Grindavík og aukinni íbúðaþörf sl. ára er nauðsynlegt að beita blöndu af bæði skjótum og langvinnum mótvægisaðgerðum sem auka uppbyggingu íbúða. Með slíkri blöndu væri hægt að tryggja Grindvíkingum nægt húsnæði til lengri tíma án þess að ójafnvægi skapist á húsnæðismarkaði, öllum til heilla. Höfundur er hagfræðingur hjá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Grindavík Húsnæðismál Fasteignamarkaður Eldgos og jarðhræringar Eldgos á Reykjanesskaga Mest lesið Magnús Karl er hæfastur rektorsframbjóðenda Ástráður Eysteinsson Skoðun Kolbrún Þ. Pálsdóttir – rétti leiðtoginn fyrir Háskóla Íslands Hafliði Ásgeirsson,Eyjólfur Brynjar Eyjólfsson,Þorbjörg St. Þorsteinsdóttir Skoðun Háskólasamfélag á tímamótum - Silja Bára sem næsti rektor HÍ Berglind Rós Magnúsdóttir Skoðun Kjósum opnara grunnnám Toby Erik Wikström Skoðun Hver reif kjaft við hvern? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Betri starfsaðstæður og skilvirkari háskóli Silja Bára Ómarsdóttir Skoðun Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Davíð og Golíat, hugrekki og berskjöldun Dr. Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Allt fyrir samansúrrað pólitískt og peningalegt vald? Arnar Þór Jónsson Skoðun Hvers vegna styð ég Magnús Karl í kjöri til rektors Háskóla Íslands? Ingileif Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ríkisábyrgð á 1.490 milljarða króna? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Davíð og Golíat, hugrekki og berskjöldun Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver reif kjaft við hvern? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélag á tímamótum - Silja Bára sem næsti rektor HÍ Berglind Rós Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kjósum opnara grunnnám Toby Erik Wikström skrifar Skoðun Magnús Karl er hæfastur rektorsframbjóðenda Ástráður Eysteinsson skrifar Skoðun Betri starfsaðstæður og skilvirkari háskóli Silja Bára Ómarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna styð ég Magnús Karl í kjöri til rektors Háskóla Íslands? Ingileif Jónsdóttir skrifar Skoðun Allt fyrir samansúrrað pólitískt og peningalegt vald? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Vopnakaup íslenska ráðamanna Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Samstaðan er óstöðvandi afl Helga Þórey Júlíudóttir skrifar Skoðun Kolbrún Þ. Pálsdóttir – rétti leiðtoginn fyrir Háskóla Íslands Hafliði Ásgeirsson,Eyjólfur Brynjar Eyjólfsson,Þorbjörg St. Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hegða sér eins og ofdekraðir unglingar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju ættu nemendur að kjósa Magnús Karl sem rektor HÍ? Eygló Sóley Hróðmarsdóttir Löve,Daníel Thor Myer skrifar Skoðun Við mótmælum nýbyggingum í Neðra Breiðholtinu Jökull Þór Sveinsson,Hlynur Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Er „sam-búð“ búsetuform 21. aldar og lausn við háum byggingakostnaði? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tryggjum framtíð endurnýjanlegrar orku á Íslandi Íris Lind Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Reynsla, framtíðarsýn og kjarkur Silju Báru Anna Helga Jónsdóttir,Sigurður Örn Stefánsson skrifar Skoðun Gunnar Smári hvað er hann? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Um Ingibjörgu Gunnarsdóttur – ferill að rektorskjöri Rúnar Unnþórsson,Þórhallur Ingi Halldórsson skrifar Skoðun Ísland er leiðandi ljós og hvatning til fjölmiðla Hrönn Egilsdóttir skrifar Skoðun Forvarnir á ferð Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Vertu meðbyr mannúðar Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Fegurð sem breytir skólum Einar Mikael Sverrisson skrifar Skoðun Það læra börnin sem fyrir þeim er haft Sigurður Örn Hilmarsson skrifar Skoðun Björn Þorsteinsson as Rector - A visionary leader uniting disciplines and driving innovation Marianne Elisabeth Klinke skrifar Skoðun Verður Frelsið fullveldinu að bráð? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Til rektorsframbjóðenda: Hvað gerir nýr rektor HÍ við Endurmenntun? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mataræði í stóra samhengi lífsins Birna Þórisdóttir skrifar Sjá meira
Hvað á að gera þegar allar íbúðir í heilu bæjarfélagi hverfa af húsnæðismarkaði? Með jarðhræringum og eldsumbrotum í Grindavík hefur heimilum hérlendis fækkað svo um munar á einu bretti, en slík fækkun mun að öðru óbreyttu leiða til mikils ójafnvægis á markaði með fasteignir og leiguíbúðir. Til að sporna við miklum verðhækkunum verður nauðsynlegt að ráðast í mótvægisaðgerðir sem stuðla að auknu framboði á húsnæðismarkaði. Mótvægisaðgerðirnar verða að tryggja að fleiri íbúðir komi inn á húsnæðismarkað á allra næstu mánuðum, en þær þurfa einnig að sjá til þess að framboð á húsnæði aukist í takt við vaxandi íbúðaþörf næstu ára. Fjárveitingar auka eftirspurn en ekki framboð Í Grindavík eru alls skráðar yfir 1.200 íbúðir sem eru nýttar ýmist til leigu eða eigin búsetu. Eigendur um það bil þriggja af hverjum fjögurra þessara íbúða, eða um 900 íbúða, eru skráðir með lögheimili í bænum, á meðan flestar hinna íbúðanna eru leigðar út. Ríkisstjórnin hefur nú ákveðið að ráðast í aðgerðir sem miða að því að húseigendur í Grindavík fái sitt eigið fé greitt út og hafi því tök á því að finna sér annað húsnæði utan Grindavíkur. Þessar aðgerðir valda því að eftirspurnin eftir húsnæði eykst á fasteignamarkaði, þar sem fleiri hafa nú vilja og getu til að kaupa sér húsnæði. Hins vegar hafa þessar aðgerðir einar og sér ekki áhrif á framboð á húsnæði. Enn verður jafnmikið af íbúðum til sölu á markaðnum, en fleiri munu keppast um þær. Rúmlega tíföld velta nýrra íbúða Til þess að átta sig á umfangi innkomu Grindvíkinga á húsnæðismarkað er gott að bera saman þær 900 íbúðir í Grindavík sem eigendur eiga lögheimili í við fjölda undirritaðra kaupsamninga á suðvesturhorni landsins. Að meðaltali voru um 600 kaupsamningum þinglýst á svæðinu í hverjum mánuði í fyrra, en um 100 þeirra sneru að nýbyggingum. Innkoman jafngildir því um þrefaldri eftirspurn á nýjum íbúðum á markaði, ef við gerum ráð fyrir að íbúðakaupin eigi sér stað á næstu þremur mánuðum. Með nýjum íbúðakaupum mun velta fasteignaviðskipta líka aukast til muna. Mánaðarleg velta á fasteignakaupum íbúða er að meðaltali 45 milljarðar króna á suðvesturhorni landsins, en veltan af kaupum nýrra íbúða á svæðinu nær ekki 10 milljörðum króna á mánuði. Það er mat HMS að ný íbúðakaup Grindvíkinga gætu jafngilt rúmlega tífaldri veltu á nýjum íbúðum, eða um 119 milljarða króna. Verðhækkun bitnar á lántakendum og fyrstu kaupendum Miðað við þá veltuaukningu sem innkoma Grindvíkinga á húsnæðismarkaði gæti leitt af sér verður ekki séð annað en að hún muni leiða til ójafnvægis á húsnæðismarkaði á suðvesturhorni landsins. Með auknum áhuga á íbúðum í nágrannasveitarfélögum Grindavíkur er viðbúið að þær seljist á hærra verði og að þær haldist dýrari þangað til að framboð eykst. Verðhækkanirnar sem ný kaup Grindvíkinga geta leitt af sér yrðu slæmar fréttir fyrir fyrstu kaupendur á íbúðamarkaði á suðvesturhorni landsins, sem munu eiga erfiðara um vik að komast inn á fasteignamarkaðinn. Lántakendur myndu einnig finna fyrir afleiðingum verðhækkunarinnar, en þar sem húsnæðisverð er í vísitölu neysluverðs myndu verðhækkanirnar auka almenna verðbólgu og seinka vaxtalækkunum frá Seðlabankanum. Skammtíma- og langtímaaðgerðir eru nauðsynlegar Aðgerðir ríkisstjórnarinnar til að hjálpa Grindvíkingum að kaupa fasteignir munu því krefjast þess að ráðist verði í mótvægisaðgerðir á framboðshliðinni. Ríkisstjórnin hefur nú þegar boðað aðgerðir í þá áttina, en fyrr í vikunni tilkynnti hún að ráðist yrði í uppbyggingu á húsnæði á tilteknum svæðum sem viðbragð við stuðningsaðgerðir sínar. Þar að auki hefur ríkisstjórnin tilkynnt kaup á yfir 200 íbúðum sem verða leigðar út í gegnum óhagnaðardrifnu leigufélögin Bríet og Bjarg. Hins vegar er meiri aðgerða þörf á framboðshliðinni. Skipta má þeim í skammtímaaðgerðir, sem miða að því að koma íbúðum á markað á allra næstu mánuðum, og langtímaaðgerðir, sem stuðla að auknu framboði íbúða á næstu tveimur til þremur árum. Skjótar aðgerðir eru flóknar en nauðsynlegar Skjótar framboðsaðgerðir á húsnæðismarkaði eru snúnar, þar sem það tekur langan tíma að byggja húsnæði. Miðað við meðalbyggingartíma myndu íbúðir sem verktakar ákvæðu að byggja núekki komast inn á húsnæðismarkaðinn fyrr en eftir 18 mánuði. Aftur á móti eru aðrar lausnir í boði fyrir stjórnvöld til að auka framboð á íbúðum með skjótum hætti, til dæmis gætu þau beint sjónum sínum að skammtímaleiguíbúðum og hálfkláruðum íbúðum. HMS áætlar að um 2.000 til 2.500 íbúðir séu nýttar þessa stundina í skammtímaleigu á suðvesturhorni landsins. Viðbúið er að hluti þeirra færi inn á fasteignamarkað eftir því sem söluverð þeirra hækkar, en hægt væri að hraða þá þróun með hvötum sem gera íbúðasölu ákjósanlegri en skammtímaleigu í augum eigendanna Einnig er töluverður fjöldi af hálfkláruðum íbúðum í nágrannasveitarfélögum Grindavíkur, en samkvæmt talningum HMS hefur verulega hægt á byggingu um 700 íbúða á suðvesturhorni landsins, sem segja má að séu stopp í byggingarferlinu. Með því að greina nánar ástæður þess og finna leiðir til þess að virkja byggingaraðila væri mögulega hægt að koma þessum íbúðum úr stoppinu og hraða innkomu þeirra inn á markað. Við náum jafnvægi með langtímaaðgerðum Til viðbótar við skammtímaaðgerðirnar er einnig mikilvægt að framboð á húsnæði aukist stöðugt á næstu árum til að húsnæðismarkaðurinn nái jafnvægi. Miðað við síðustu íbúðatalningu HMS undir lok síðasta árs þá mældist 70% samdráttur í nýrri húsnæðisuppbyggingu á milli ára sem jafnframt var niðurstaða úr könnun Samtaka iðnaðarins í byrjun síðasta árs. Niðurstaða úr nýrri greiningu SI sýnir áframhaldandi samdrátt í nýrri húsnæðisuppbyggingu hjá þeirra félagsmönnum mun íbúðum ekki fjölga í takt við þörf á næstu árum, verður ekkert að gert. Langtímaaðgerðir á framboðshliðinni snúa meðal annars að einfaldari ferlum í húsnæðisuppbyggingu, bættum fjárhagslegum skilyrðum fyrir byggingarverktaka og nægu framboði á byggingarhæfum lóðum. Með ofantöldum þáttum væri hægt að virkja byggingargeirann á næstu misserum og auka innkomu nýbygginga á fasteignamarkaði eftir tvö ár. Hlekkir í stórri keðju Aukið framboð húsnæðis verður eitt af mikilvægustu verkefnum í hagstjórn næstu ára. Til þess að bregðast við áhrifum atburðanna í Grindavík og aukinni íbúðaþörf sl. ára er nauðsynlegt að beita blöndu af bæði skjótum og langvinnum mótvægisaðgerðum sem auka uppbyggingu íbúða. Með slíkri blöndu væri hægt að tryggja Grindvíkingum nægt húsnæði til lengri tíma án þess að ójafnvægi skapist á húsnæðismarkaði, öllum til heilla. Höfundur er hagfræðingur hjá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS).
Kolbrún Þ. Pálsdóttir – rétti leiðtoginn fyrir Háskóla Íslands Hafliði Ásgeirsson,Eyjólfur Brynjar Eyjólfsson,Þorbjörg St. Þorsteinsdóttir Skoðun
Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Davíð og Golíat, hugrekki og berskjöldun Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélag á tímamótum - Silja Bára sem næsti rektor HÍ Berglind Rós Magnúsdóttir skrifar
Skoðun Hvers vegna styð ég Magnús Karl í kjöri til rektors Háskóla Íslands? Ingileif Jónsdóttir skrifar
Skoðun Kolbrún Þ. Pálsdóttir – rétti leiðtoginn fyrir Háskóla Íslands Hafliði Ásgeirsson,Eyjólfur Brynjar Eyjólfsson,Þorbjörg St. Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættu nemendur að kjósa Magnús Karl sem rektor HÍ? Eygló Sóley Hróðmarsdóttir Löve,Daníel Thor Myer skrifar
Skoðun Við mótmælum nýbyggingum í Neðra Breiðholtinu Jökull Þór Sveinsson,Hlynur Ingi Jóhannsson skrifar
Skoðun Er „sam-búð“ búsetuform 21. aldar og lausn við háum byggingakostnaði? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Reynsla, framtíðarsýn og kjarkur Silju Báru Anna Helga Jónsdóttir,Sigurður Örn Stefánsson skrifar
Skoðun Um Ingibjörgu Gunnarsdóttur – ferill að rektorskjöri Rúnar Unnþórsson,Þórhallur Ingi Halldórsson skrifar
Skoðun Björn Þorsteinsson as Rector - A visionary leader uniting disciplines and driving innovation Marianne Elisabeth Klinke skrifar
Skoðun Til rektorsframbjóðenda: Hvað gerir nýr rektor HÍ við Endurmenntun? Ólafur Stephensen skrifar
Kolbrún Þ. Pálsdóttir – rétti leiðtoginn fyrir Háskóla Íslands Hafliði Ásgeirsson,Eyjólfur Brynjar Eyjólfsson,Þorbjörg St. Þorsteinsdóttir Skoðun
Alþjóðlegt samstarf er forsenda öruggra landamæra Jón Pétur Jónsson,Íris Björg Kristjánsdóttir Skoðun