Raunhæfar kjarabætur í sjónmáli Guðjón Sigurbjartsson skrifar 7. janúar 2024 09:01 Að hækka laun án þess að til hafi orðið aukin verðmæti, þýðir ekki kjarabætur heldur verðbólgu með tilheyrandi tjóni fyrir alla, sérstaklega þá sem síst skyldi. Það nægir ekki að hafa góðar tekjur ef föstu útgjöldin eru hærri. Ef bæta á kjörin þarf að auka það sem er til skiptanna. Það er oft sagt að við séum rík þjóð. Það er bara hálf sagan. Við höfum vissulega nokkuð háar landstekjur á mann, en á móti kemur að við höfum hæstu grunnútgjöld á mann á heimsvísu. Hér strögla því allt of margir fjárhagslega. Fólk sér tekjurnar fjúka út um hver mánaðamót og margir eiga minna en ekkert eftir til að lifa lífinu. Þetta er alvarlegt sérstaklega þegar um fátækt barnafólk er að ræða. Góðu fréttirnar eru að við getum auðveldlega bætt stöðuna verulega. Til þess þarf aðallega réttsýni og samstöðu. Hér er um hvernig við gerum þetta. Tökum upp Evruna Vextir á íbúðalánum í krónum hafa um árabil verið rúmlega 4% hærri á Íslandi en í Evrulöndunum. Meðalfjárhæð nýrra íbúðalána er nú um 50 millj. kr og vaxtakostnaður af þeirri upphæð er því um 2 millj. kr hærri á ári en af samsvarandi Evruláni. Það jafngildir 170 þús. kr hærri vaxtakostnaði á mánuði. Upptaka Evrunnar í stað krónunnar mun líka draga úr sveiflum, efla efnahagslegan stöðugleika og þar með fjölga góðum fyrirtækjum sem greiða góð laun og lækka verðlag. Við gætum meira að segja farið að taka lán í erlendum bönkum, gegnum netið. Þar með fá hérlendir bankar alvöru samkeppni. Vissulega þyrftum við að ganga í Evrópusambandið en það er hvort sem er til bóta og eðlileg þróun. Fyrir meðalheimili sem sum eru skuldlítil myndi Evran þýða á milli 50 og 100.000 kr kostnaðarlækkun á mánuði og aðild að Evrópusambandinu þýðir að við fengjum verðugan sess við stjórnvöl sambandsins. Hágæða almenningssamgöngur Hágæða almenningssamgöngur svo sem borgarlínan gefa fólki kost á að sleppa því að eiga bíl eða auka bíl. Hver bíll sem sleppt er lækkar kostnað á heimili um nálægt 50.000 kr á mánuði. Fellum niður tolla Fella ætti niður matartolla sem eru verstu tollarnir fyrir fátækt fólk en samt nánast einu tollarnir sem eftir eru. Um leið þyrfti að markaðsvæða landbúnaðinn og auka grunnstuðning við bændur. Markmiðið að þeir bændur sem vel standa sig geti bætt sinn hag með útsjónarsemi og dugnaði jafnframt því sem þeir þróa og koma á markað vöru sem selst með góðri framlegð. Þetta er nokkuð sem löngu er búið að gera í Evrópu. Evróusambandið styrkir bændur á jaðarsvæðum, sbr. styrki til bænda í nyrðri hluta Svíþjóðar og Finnlands, og reikna má með að sama yrði uppi á teningnum hér á landi. Hagur bænda gæti því batnað umtalsvert, jafnframt því sem hagur neytenda batnaði. Við ættum að horfa á matvælaframleiðslu á heimsvísu og spyrja okkur - Hvernig nýtum við fjármagn og mannafli sem best til að auka matvælaframleiðslu á verði sem gengur fyrir sem flesta. Hér er margt háskólamenntað landbúnaðarfólk sem gæti við réttar aðstæður í þróunarlöndum stuðlað að marfaldri matvælaframleiðslu á við það sem sama fjármang og mannafli getur hér á landi. Þannig hjálpum við þeim og okkur í leiðinni. Niðurfelling matartolla myndi lækka útgjöld um nálægt 15.000 kr á mann á mánuði sem gerir um 60.000 kr fyrir meðalfjölskyldu. Virkjum vindinn Orkuauðlindir okkar standa undir um 30% af efnahagslegum lífsgæðum í landinu. Við getum tvöfaldað umhverfisvæna orkuframleiðslu í landinu á nokkrum árum með því að virkja vindorku á afviknum stöðum þar sem hún veldur lítilli sem engri sjónmengun og þannig bætt um 30% við það sem er til skiptanna. Það gæti staðið undir um 20-30% launahækkun yfir línuna. Verðum kolefnishlutlaus Ísland losar um 15 megatonn af gróðurhúsalofttegunum (GHL) á ári. Þetta er það mesta á mann í heimil. Með orkuskiptum, endurheimt votlendis og aukinni gróðurþekju getum við orðið kolefnishlutlaus.Útblástur GHL er ekki bara sóðaskapur og til skammar. Með því að verða kolefnishlutlaus myndum við lækka fyrirsjáanlegar sektir og stórauka virði náttúruauðlinda og hérlendrar framleiðslu, því heimurinn greiðir meira fyrir umhverfisvæna vöru og kolefnishlutleysi. Hér hanga hundruð milljarða árlega á spýtunni fyrir landið. Samantekt Ef við aukum verulega það sem er til skiptanna getum við stórbætt kjör og aukið velferð. Með ofangreindu getum við sem dæmi bætt hag meðal fjögurra manna fjölskyldu um 1 milljón kr á mánuði eða yfir 30%. Tekjuauki samneyslunnar yrði verulegur þannig að sveitarfélög og ríki gætu bætt verulega í velferðaþjónustu. Hér er sem sagt um verulegar raunverulegar kjarabætur að ræða. Um þetta ættu kjaraviðræður mikið til að snúast því krónutöluhækkanir hverfa jafn harðan ef ekki fyrir þeim innistæða. Höfundur er viðskiptafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Mest lesið Halldór 21.09.2024 Halldór Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Að hengja prest fyrir biskup, að hengja manneskju fyrir stofnun Hödd Vilhjálmsdóttir Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Skoðun Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Að hækka laun án þess að til hafi orðið aukin verðmæti, þýðir ekki kjarabætur heldur verðbólgu með tilheyrandi tjóni fyrir alla, sérstaklega þá sem síst skyldi. Það nægir ekki að hafa góðar tekjur ef föstu útgjöldin eru hærri. Ef bæta á kjörin þarf að auka það sem er til skiptanna. Það er oft sagt að við séum rík þjóð. Það er bara hálf sagan. Við höfum vissulega nokkuð háar landstekjur á mann, en á móti kemur að við höfum hæstu grunnútgjöld á mann á heimsvísu. Hér strögla því allt of margir fjárhagslega. Fólk sér tekjurnar fjúka út um hver mánaðamót og margir eiga minna en ekkert eftir til að lifa lífinu. Þetta er alvarlegt sérstaklega þegar um fátækt barnafólk er að ræða. Góðu fréttirnar eru að við getum auðveldlega bætt stöðuna verulega. Til þess þarf aðallega réttsýni og samstöðu. Hér er um hvernig við gerum þetta. Tökum upp Evruna Vextir á íbúðalánum í krónum hafa um árabil verið rúmlega 4% hærri á Íslandi en í Evrulöndunum. Meðalfjárhæð nýrra íbúðalána er nú um 50 millj. kr og vaxtakostnaður af þeirri upphæð er því um 2 millj. kr hærri á ári en af samsvarandi Evruláni. Það jafngildir 170 þús. kr hærri vaxtakostnaði á mánuði. Upptaka Evrunnar í stað krónunnar mun líka draga úr sveiflum, efla efnahagslegan stöðugleika og þar með fjölga góðum fyrirtækjum sem greiða góð laun og lækka verðlag. Við gætum meira að segja farið að taka lán í erlendum bönkum, gegnum netið. Þar með fá hérlendir bankar alvöru samkeppni. Vissulega þyrftum við að ganga í Evrópusambandið en það er hvort sem er til bóta og eðlileg þróun. Fyrir meðalheimili sem sum eru skuldlítil myndi Evran þýða á milli 50 og 100.000 kr kostnaðarlækkun á mánuði og aðild að Evrópusambandinu þýðir að við fengjum verðugan sess við stjórnvöl sambandsins. Hágæða almenningssamgöngur Hágæða almenningssamgöngur svo sem borgarlínan gefa fólki kost á að sleppa því að eiga bíl eða auka bíl. Hver bíll sem sleppt er lækkar kostnað á heimili um nálægt 50.000 kr á mánuði. Fellum niður tolla Fella ætti niður matartolla sem eru verstu tollarnir fyrir fátækt fólk en samt nánast einu tollarnir sem eftir eru. Um leið þyrfti að markaðsvæða landbúnaðinn og auka grunnstuðning við bændur. Markmiðið að þeir bændur sem vel standa sig geti bætt sinn hag með útsjónarsemi og dugnaði jafnframt því sem þeir þróa og koma á markað vöru sem selst með góðri framlegð. Þetta er nokkuð sem löngu er búið að gera í Evrópu. Evróusambandið styrkir bændur á jaðarsvæðum, sbr. styrki til bænda í nyrðri hluta Svíþjóðar og Finnlands, og reikna má með að sama yrði uppi á teningnum hér á landi. Hagur bænda gæti því batnað umtalsvert, jafnframt því sem hagur neytenda batnaði. Við ættum að horfa á matvælaframleiðslu á heimsvísu og spyrja okkur - Hvernig nýtum við fjármagn og mannafli sem best til að auka matvælaframleiðslu á verði sem gengur fyrir sem flesta. Hér er margt háskólamenntað landbúnaðarfólk sem gæti við réttar aðstæður í þróunarlöndum stuðlað að marfaldri matvælaframleiðslu á við það sem sama fjármang og mannafli getur hér á landi. Þannig hjálpum við þeim og okkur í leiðinni. Niðurfelling matartolla myndi lækka útgjöld um nálægt 15.000 kr á mann á mánuði sem gerir um 60.000 kr fyrir meðalfjölskyldu. Virkjum vindinn Orkuauðlindir okkar standa undir um 30% af efnahagslegum lífsgæðum í landinu. Við getum tvöfaldað umhverfisvæna orkuframleiðslu í landinu á nokkrum árum með því að virkja vindorku á afviknum stöðum þar sem hún veldur lítilli sem engri sjónmengun og þannig bætt um 30% við það sem er til skiptanna. Það gæti staðið undir um 20-30% launahækkun yfir línuna. Verðum kolefnishlutlaus Ísland losar um 15 megatonn af gróðurhúsalofttegunum (GHL) á ári. Þetta er það mesta á mann í heimil. Með orkuskiptum, endurheimt votlendis og aukinni gróðurþekju getum við orðið kolefnishlutlaus.Útblástur GHL er ekki bara sóðaskapur og til skammar. Með því að verða kolefnishlutlaus myndum við lækka fyrirsjáanlegar sektir og stórauka virði náttúruauðlinda og hérlendrar framleiðslu, því heimurinn greiðir meira fyrir umhverfisvæna vöru og kolefnishlutleysi. Hér hanga hundruð milljarða árlega á spýtunni fyrir landið. Samantekt Ef við aukum verulega það sem er til skiptanna getum við stórbætt kjör og aukið velferð. Með ofangreindu getum við sem dæmi bætt hag meðal fjögurra manna fjölskyldu um 1 milljón kr á mánuði eða yfir 30%. Tekjuauki samneyslunnar yrði verulegur þannig að sveitarfélög og ríki gætu bætt verulega í velferðaþjónustu. Hér er sem sagt um verulegar raunverulegar kjarabætur að ræða. Um þetta ættu kjaraviðræður mikið til að snúast því krónutöluhækkanir hverfa jafn harðan ef ekki fyrir þeim innistæða. Höfundur er viðskiptafræðingur.
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun