Réttlæti hins sterka, gildrur í dómskerfinu Jörgen Ingimar Hansson skrifar 1. september 2023 12:00 Margar gildrur eru til staðar í dómskerfinu sem Alþingi og lögskýrendur hafa sett upp og lögmenn geta nýtt sér á þann hátt sem kallað er að beita lagaklækjum. Sjálfsagt mætti skrifa heila bók um þær. Þegar þær leiða til dóma sem eru á skjön við réttlæti, sanngirni og heilbrigða skynsemi er allt of langt gengið. Ég benti á tvær þeirra, málskostnaðartryggingu og löggeymslu, í grein minni sem birtist hér á Vísi 10. ágúst síðastliðinn. Athuga þarf að lög eru í meginatriðum búin til í þremur áföngum. Í upphafi semur einn eða fáir aðilar lagafrumvarp. Venjulega er það gert í einhverju ráðuneytinu, það er hjá framkvæmdavaldinu. Alþingi fjallar um og afgreiðir lögin í knöppu orðalagi eins og alls staðar er gert. Þess vegna getur verið erfitt að átta sig á því hvað lögin þýða nákvæmlega í einhverjum sérstökum tilfellum. Algengt er þess vegna að einhver til þess bær maður, til dæmis prófessor, með mikla reynslu í lagabálkinum skrifi ritgerð eða bók þar sem farið er dýpra í málin til skýringar á lögunum sem þá eru oft álitin hin endanlegu lög. Hann hefur þá farið ofan í greinargerðina með lögunum og umræður á Alþingi um þau og örugglega einnig bætt við atriðum frá eigin brjósti. Farir þú í dómsmál þarft þú að vera viðbúinn því að flest fari á annan veg en ætlað var í upphafi. Að minnsta kosti ef um einhvers konar svikamál er að ræða má búast við því að hinn aðili málsins eða lögmaður hans hafi þegar í upphafi kortlagt veikleika þína með það í huga að vega að þér þar sem þú ert veikastur fyrir og átt síst von á. Í dómsmálinu sem ég lenti í svaraði hinn aðili málsins stefnu minni með því að leggja fram í dómnum reikninga með undirrituðum greiðsluviðurkenningum í mínu nafni sem hann staðhæfði að ég hefði ritað eigin hendi. Ekkert mark var tekið á því að þær væru undarlegar á ýmsan hátt og á skjön við ýmis megin gögn í málinu. Einungis var tekið mark á því að mér tókst ekki á þeim tíma að afsanna að þær væru mínar. Það tókst reyndar síðar. Ég hafði stefnt í málinu án samþykkis meðeiganda míns sem ég var sannfærður um að hefði aðstoðað hinn aðila málsins við að hafa út úr mér það fé sem málið snérist um. Það varð til þess að hinn aðili málsins hélt því fram að málið stafaði af ósætti milli mín og meðeigandans sem ósanngjarnt væri að hann væri gerður ábyrgur fyrir. Dómarinn gleypti þá skýringu sem þó var sett fram munnlega án nokkurra gagna til rökstuðnings. Lögskýringar munu vera á þá leið að eigendur fyrirtækis séu eitt, svipað og í hjónabandi. Sé hins vegar um glæpsamlega hegðun annars eigendanna að ræða, eins og mér fannst þarna augljóslega vera að eiga sér stað, er með lögskýringunni í þessu tilfelli, verið að styðja við bakið á þeirri glæpsamlegu hegðun. Dómskerfið hefur til allrar hamingju í einstökum tilfellum haft um það frumkvæði að hundsa þessa viðleitni. Ég held reyndar að það hafi yfirleitt verið gert þegar yfirstéttarfólk hefur átt í hlut. Almenningur nýtur þess síðar þegar dómafordæmið er orðið að dómvenju. Ekki þótti í þessu tilfelli vera ástæða til þess að hafa áhyggjur af því að um glæpsamlegt athæfi gæti verið að ræða enda ég úr röðum almennings. Dómarinn sá aðeins að nafn félaga míns stóð á reikningnum en ekki fyrirtækisins. Engu máli skipti að allir reikningar höfðu verið greiddir úr fyrirtækinu en félagi minn hefði að sögn hins aðila málsins hirt tekjurnar. Engu máli skipti þótt hinn aðilinn í málinu neitaði að leggja fram staðfestingar á greiðslum. Ég var svo vitlaus að halda að dómstóllinn myndi ekki geta dæmt honum í vil nema að sannanir fyrir raunverulegum greiðslum hefðu verið lagðar fram. Dómstóllinn virtist telja að í undirskriftum væri betra hald sem þær hugsanlega voru fyrir tölvuöld (1950-1970) en þjóðfélagið á þeim tíma er það sem enn er miðað við í dómskerfinu. Félagi minn í fyrirtækinu sagðist hafa rekið viðskiptin á eigin spýtur eins og hver annar einkaaðili þrátt fyrir að hann hefði verið titlaður framkvæmdastjóri fyrirtækisins sem allur reksturinn fór í gegnum. Í augum dómskerfisins var ekkert athugavert við það enda engin lög sem segja að það sé ólöglegt þó í sumum dómum sé það talin gripdeild. Að minnsta kosti er ég viss um að í augum almennings sé þar ástæða til sérstakrar skoðunar. Dómarinn taldi enga þörf á því enda virðist heilbrigð skynsemi ekki koma dómskerfinu við. Í dómnum er kveðið upp úr með það að framkvæmdastjóri hafi hvort eð er leyfi samkvæmt lögum til þess að taka við peningum og stinga þeim í eigin vasa. Nafn fyrirtækisins stóð reyndar á síðustu reikningunum. Þá þurfti samkvæmt dómnum gagnaðilinn ekki heldur að inna neinar greiðslur af hendi vegna þess að hann hefði ekki verið látið vita með nægilega tryggum hætti, það er skriflegum, að breyting á kröfuhafa hefði átt sér stað. Það var í samræmi við lögskýringu sem einn af dómurunum í Hæstarétti, sem dæmdu málið, hafði samið. Ekki þurfti hins vegar að sýna fram á breytinguna á kröfuhafanum sem ég taldi augljóst að hefði alls ekki orðið. Engin rök eða gögn voru lögð fram um að þetta fyrirtæki félaga míns hefði yfirleitt verið til annað en munnleg staðhæfing hans sjálfs. Fram fóru skjalfest miklar greiðslur milli fyrirtækjanna tveggja sem félagi minn framkvæmdastjórinn sá um. Forráðamenn hins fyrirtækisins sögðu þá einfaldlega að hann hefði gert það í óleyfi sem tekið var gilt hjá dómaranum þrátt fyrir að samkvæmt tölvupósti, sem lagður var fram í dómnum, átti hann að vera sérstakur fulltrúi þess í þeim gerningum. Athuga þarf að Hæstiréttur Íslands staðfesti dóminn að öllu leyti svo varla er vafi á því að hann hafi verið að öllu leyti samkvæmt íslenskum lögum. Í bók minni: Réttlæti hins sterka. Ádeila á dómskerfið og Alþingi, er nánar fjallað um þau málefni sem til umræðu eru í þessari grein. Enn má spyrja hvort almenningi sé óhætt í dómskerfinu. Ég tel augljóst að svo sé ekki. Bæði er hlutverk Alþingis svo augljóslega að verja og hygla þeim sem voldugastir eru og framkvæmd þeirra of tilviljanakennd og ósamstæð til þess að óhætt sé að hætta tiltölulega miklu fé í dómsmál að óbreyttu. Er það óháð því hve viðkomandi finnst réttlætið vera augljóslega hans megin. Höfundur er rekstrarverkfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jörgen Ingimar Hansson Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þér er boðið með, kæri félagi Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Púslið sem passar ekki Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Nei, það verður ekki að vera Ísrael, það er Ísrael Einar Ólafsson skrifar Skoðun Kemur þín háskólagráða úr kornflakes pakka? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Hinn óseðjandi Eiríkur Ólafsson skrifar Skoðun Þéttari byggð: Hver nýtur ábatans — og hver borgar brúsann? Daði Freyr Ólafsson skrifar Sjá meira
Margar gildrur eru til staðar í dómskerfinu sem Alþingi og lögskýrendur hafa sett upp og lögmenn geta nýtt sér á þann hátt sem kallað er að beita lagaklækjum. Sjálfsagt mætti skrifa heila bók um þær. Þegar þær leiða til dóma sem eru á skjön við réttlæti, sanngirni og heilbrigða skynsemi er allt of langt gengið. Ég benti á tvær þeirra, málskostnaðartryggingu og löggeymslu, í grein minni sem birtist hér á Vísi 10. ágúst síðastliðinn. Athuga þarf að lög eru í meginatriðum búin til í þremur áföngum. Í upphafi semur einn eða fáir aðilar lagafrumvarp. Venjulega er það gert í einhverju ráðuneytinu, það er hjá framkvæmdavaldinu. Alþingi fjallar um og afgreiðir lögin í knöppu orðalagi eins og alls staðar er gert. Þess vegna getur verið erfitt að átta sig á því hvað lögin þýða nákvæmlega í einhverjum sérstökum tilfellum. Algengt er þess vegna að einhver til þess bær maður, til dæmis prófessor, með mikla reynslu í lagabálkinum skrifi ritgerð eða bók þar sem farið er dýpra í málin til skýringar á lögunum sem þá eru oft álitin hin endanlegu lög. Hann hefur þá farið ofan í greinargerðina með lögunum og umræður á Alþingi um þau og örugglega einnig bætt við atriðum frá eigin brjósti. Farir þú í dómsmál þarft þú að vera viðbúinn því að flest fari á annan veg en ætlað var í upphafi. Að minnsta kosti ef um einhvers konar svikamál er að ræða má búast við því að hinn aðili málsins eða lögmaður hans hafi þegar í upphafi kortlagt veikleika þína með það í huga að vega að þér þar sem þú ert veikastur fyrir og átt síst von á. Í dómsmálinu sem ég lenti í svaraði hinn aðili málsins stefnu minni með því að leggja fram í dómnum reikninga með undirrituðum greiðsluviðurkenningum í mínu nafni sem hann staðhæfði að ég hefði ritað eigin hendi. Ekkert mark var tekið á því að þær væru undarlegar á ýmsan hátt og á skjön við ýmis megin gögn í málinu. Einungis var tekið mark á því að mér tókst ekki á þeim tíma að afsanna að þær væru mínar. Það tókst reyndar síðar. Ég hafði stefnt í málinu án samþykkis meðeiganda míns sem ég var sannfærður um að hefði aðstoðað hinn aðila málsins við að hafa út úr mér það fé sem málið snérist um. Það varð til þess að hinn aðili málsins hélt því fram að málið stafaði af ósætti milli mín og meðeigandans sem ósanngjarnt væri að hann væri gerður ábyrgur fyrir. Dómarinn gleypti þá skýringu sem þó var sett fram munnlega án nokkurra gagna til rökstuðnings. Lögskýringar munu vera á þá leið að eigendur fyrirtækis séu eitt, svipað og í hjónabandi. Sé hins vegar um glæpsamlega hegðun annars eigendanna að ræða, eins og mér fannst þarna augljóslega vera að eiga sér stað, er með lögskýringunni í þessu tilfelli, verið að styðja við bakið á þeirri glæpsamlegu hegðun. Dómskerfið hefur til allrar hamingju í einstökum tilfellum haft um það frumkvæði að hundsa þessa viðleitni. Ég held reyndar að það hafi yfirleitt verið gert þegar yfirstéttarfólk hefur átt í hlut. Almenningur nýtur þess síðar þegar dómafordæmið er orðið að dómvenju. Ekki þótti í þessu tilfelli vera ástæða til þess að hafa áhyggjur af því að um glæpsamlegt athæfi gæti verið að ræða enda ég úr röðum almennings. Dómarinn sá aðeins að nafn félaga míns stóð á reikningnum en ekki fyrirtækisins. Engu máli skipti að allir reikningar höfðu verið greiddir úr fyrirtækinu en félagi minn hefði að sögn hins aðila málsins hirt tekjurnar. Engu máli skipti þótt hinn aðilinn í málinu neitaði að leggja fram staðfestingar á greiðslum. Ég var svo vitlaus að halda að dómstóllinn myndi ekki geta dæmt honum í vil nema að sannanir fyrir raunverulegum greiðslum hefðu verið lagðar fram. Dómstóllinn virtist telja að í undirskriftum væri betra hald sem þær hugsanlega voru fyrir tölvuöld (1950-1970) en þjóðfélagið á þeim tíma er það sem enn er miðað við í dómskerfinu. Félagi minn í fyrirtækinu sagðist hafa rekið viðskiptin á eigin spýtur eins og hver annar einkaaðili þrátt fyrir að hann hefði verið titlaður framkvæmdastjóri fyrirtækisins sem allur reksturinn fór í gegnum. Í augum dómskerfisins var ekkert athugavert við það enda engin lög sem segja að það sé ólöglegt þó í sumum dómum sé það talin gripdeild. Að minnsta kosti er ég viss um að í augum almennings sé þar ástæða til sérstakrar skoðunar. Dómarinn taldi enga þörf á því enda virðist heilbrigð skynsemi ekki koma dómskerfinu við. Í dómnum er kveðið upp úr með það að framkvæmdastjóri hafi hvort eð er leyfi samkvæmt lögum til þess að taka við peningum og stinga þeim í eigin vasa. Nafn fyrirtækisins stóð reyndar á síðustu reikningunum. Þá þurfti samkvæmt dómnum gagnaðilinn ekki heldur að inna neinar greiðslur af hendi vegna þess að hann hefði ekki verið látið vita með nægilega tryggum hætti, það er skriflegum, að breyting á kröfuhafa hefði átt sér stað. Það var í samræmi við lögskýringu sem einn af dómurunum í Hæstarétti, sem dæmdu málið, hafði samið. Ekki þurfti hins vegar að sýna fram á breytinguna á kröfuhafanum sem ég taldi augljóst að hefði alls ekki orðið. Engin rök eða gögn voru lögð fram um að þetta fyrirtæki félaga míns hefði yfirleitt verið til annað en munnleg staðhæfing hans sjálfs. Fram fóru skjalfest miklar greiðslur milli fyrirtækjanna tveggja sem félagi minn framkvæmdastjórinn sá um. Forráðamenn hins fyrirtækisins sögðu þá einfaldlega að hann hefði gert það í óleyfi sem tekið var gilt hjá dómaranum þrátt fyrir að samkvæmt tölvupósti, sem lagður var fram í dómnum, átti hann að vera sérstakur fulltrúi þess í þeim gerningum. Athuga þarf að Hæstiréttur Íslands staðfesti dóminn að öllu leyti svo varla er vafi á því að hann hafi verið að öllu leyti samkvæmt íslenskum lögum. Í bók minni: Réttlæti hins sterka. Ádeila á dómskerfið og Alþingi, er nánar fjallað um þau málefni sem til umræðu eru í þessari grein. Enn má spyrja hvort almenningi sé óhætt í dómskerfinu. Ég tel augljóst að svo sé ekki. Bæði er hlutverk Alþingis svo augljóslega að verja og hygla þeim sem voldugastir eru og framkvæmd þeirra of tilviljanakennd og ósamstæð til þess að óhætt sé að hætta tiltölulega miklu fé í dómsmál að óbreyttu. Er það óháð því hve viðkomandi finnst réttlætið vera augljóslega hans megin. Höfundur er rekstrarverkfræðingur.
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun