Þetta er ekki hjálplegt, Ásgeir Kolbrún Halldórsdóttir skrifar 9. júní 2023 08:30 „Atvinnurekendur verða að taka ábyrgð á því sem þeir gera.. það liggur fyrir að fyrirtækin hafa verið mjög dugleg að velta kostnaði út í verðlag... Það þýðir ekki að skrifa undir kjarasamninga og hækka verðið daginn eftir...“ sagði Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri í vikunni. Þessum ummælum fagnaði BHM, enda höfum við lengi kallað eftir því að forystufólk peningastefnunnar tali um ábyrgð fyrirtækjanna á verðlagi. Líkt og Christine Lagarde, seðlabankastjóri Evrópu hefur gert og Andrew Bailey hjá Seðlabanka Bretlands. „Hrós til Seðlabankans “ hétu enda fyrstu drög þessarar greinar. Titlinum var hins vegar snarlega breytt eftir útspil seðlabankastjóra í viðtali í Morgunblaðinu í vikunni. Þar sneri hann hraustlega við blaðinu og varpaði ábyrgðinni á verðbólgunni nær alfarið á verkalýðshreyfinguna. Hreyfingu sem hann virðist telja óábyrga og vinna gegn hagsmunum almennings. Málflutningur af þessu tagi drepur á dreif allri málefnanlegri umfjöllun um flókið samspil efnahags- og kjaramála, sérstaklega í ljósi þess hver talar. Þar að auki bera ummælin vott um vanvirðingu gagnvart því góða fólki sem starfar hjá verkalýðshreyfingunni. Það er ekki hjálplegt, hvorki fyrir Seðlabankann né hagkerfið í heild sinni. Óbærilegar einfaldanir um verðmyndun og vexti Úr viðtali við Seðlabankastjóra: „Fólk spyr: Af hverju eru stýrivextir á Íslandi hærri en annars staðar? Þá þarf að spyrja á móti: Af hverju eru laun á Íslandi að hækka helmingi meira en annars staðar? Það eru tengsl þarna á milli. Vextir á Íslandi eru helmingi hærri en annars staðar vegna þess að nafnlaunahækkanir eru helmingi meiri en annars staðar. Þetta er ekkert flókið.“… Og þú heldur að þau skilji þetta núna (verkalýðshreyfingin)? „Ég á von á því.“ Þessi einföldun á samhengi verðmyndunar og vaxta vekur furðu og er um margt óbærileg. Launahækkanir eru vissulega líklegar til að rata í verðlag á tímum framleiðsluspennu og hárra verðbólguvæntinga. Um það er engum blöðum að fletta. Seðlabankastjóri skautar hér hins vegar fram hjá þeirri staðreynd að verðbólguþrýstingur undanfarið hefur að miklu leyti verið drifinn áfram af innfluttri verðbólgu, auknu peningamagni í umferð, vaxtalækkunum, sparnaði í kjölfar heimsfaraldurs og ósjálfbærum margföldum hagvexti á við önnur lönd. Verðbólgan hefur einnig verið hagnaðardrifin. Þessi verðbólguþrýstingur hefur myndast nær óháð niðurstöðum kjarasamninga. Launahækkanir þær sem samið var um á liðnum vetri voru að mestu viðbragð við miklum hagvexti. Laun hafa þá almennt hækkað meira hér á landi síðasta áratug vegna þess að hér hefur hagvöxtur verið meiri en í þeim löndum sem við berum okkur helst saman við. Þetta veit seðlabankastjóri og einnig að launahækkanir leika minna hlutverk í verðlagsþróun og vaxtahækkunum nú um stundir en hann lætur í veðri vaka. Í raun virðist sem launahækkanirnar séu ekki sérlega íþyngjandi fyrir fyrirtækin hvað sem verðákvörðunum líður. Verðmætasköpun á vinnustund jókst um 8% milli fyrsta ársfjórðungs áranna 2022 og 2023, nokkurn veginn í takt við hækkun launavísitölunnar. Stöðugleikinn og verkalýðshreyfingin Verkalýðshreyfingin og metþátttaka launafólks í verkalýðsfélögum varð ekki til í tómarúmi heldur er hún að miklu leyti afleiðing af óstöðugu auðlindadrifnu hagkerfi. Það er ómálefnanlegt af seðlabankastjóra að tala eins og óstöðugleikann megi rekja til skammsýnnar verkalýðshreyfingar og fákunnandi forystufólks hennar. Ísland er lítið, opið hagkerfi sem er óstöðugt í eðli sínu. Hagkerfið hefur takmarkaða framleiðslugetu og er mjög háð innflutningsverðlagi, gengissveiflum og samspili framboðs og eftirspurnar á heimsvísu. Tíðar og djúpar hagsveiflur ráðast mest af afkomu einhæfra og fárra auðlindadrifinna útflutningsatvinnuvega. Verðstýringar, tollar og önnur ríkisafskipti eru iðulega meiri í litlum hagkerfum en stórum. Þetta magnar alla jafna upp verðsveiflur. Þessu þarf að halda til haga í allri umræðu um stöðugleika og ábyrgð á verðlagi. Tökum vandmeðfarin samtöl á sameiginlegum vettvangi Innan árs munu rúmlega hundrað stéttarfélög innan og utan heildarsamtaka launafólks ganga til samninga. Viðmið samningsaðila um svigrúm verður fyrst og fremst hagvaxtarspáin, verðbólgustig og verðbólguvæntingar. Markmiðið launafólks verður það sama og áður, að fanga réttmætan hlut í hagvextinum og tryggja raunlaunahækkanir. Ekkert viðmið hefur verið sett um 2,5% launahækkanir, hvað sem skoðunum seðlabankastjóra líður. Sameiginleg markmið aðila vinnumarkaðar, stjórnvalda og Seðlabanka verða vonandi kjarasamningsviðræður sem byggja á trausti og málefnalegum skoðanaskiptum. Það er ekki hjálplegt þegar seðlabankastjóri ruglar umræðuna með óvarlegum fullyrðingum eins og hann hefur nú gert. Vandmeðfarin samtöl sem eiga heima á sameiginlegum vettvangi en ekki í fjölmiðlum. Tölum endilega opinskátt um framleiðni, laun, verðbólgu og svigrúm, en hlífum almenningi við hálfkveðnum vísum, neikvæðni og bölsýni. Nóg er um slíkt í íslensku samfélagi. Höfundur er formaður BHM. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaraviðræður 2022-23 Kjaramál Seðlabankinn Kolbrún Halldórsdóttir Mest lesið Ursula Von der Leyen styður stríðsglæpamenn - Ísland á ekki að þegja Helen Ólafsdóttir Skoðun Aftur á byrjunarreit Hörður Arnarson Skoðun Norðurlandamet í fúski! Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun „Að skrifa söguna“ Var of mikið undir hjá kvennalandsliðinu? Viðar Halldórsson Skoðun Fröken þjóðarmorð: Þér er ekki boðið! Linda Ósk Árnadóttir,Yousef Ingi Tamimi Skoðun Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson Skoðun Tvöföld bið eftir geislameðferð er of löng Katrín Sigurðardóttir Skoðun Netöryggi til framtíðar Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson Skoðun Skoðun Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir skrifar Skoðun Tvöföld bið eftir geislameðferð er of löng Katrín Sigurðardóttir skrifar Skoðun Fröken þjóðarmorð: Þér er ekki boðið! Linda Ósk Árnadóttir,Yousef Ingi Tamimi skrifar Skoðun Linsa Lífsins Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Að skrifa söguna“ Var of mikið undir hjá kvennalandsliðinu? Viðar Halldórsson skrifar Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Netöryggi til framtíðar Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Aftur á byrjunarreit Hörður Arnarson skrifar Skoðun Norðurlandamet í fúski! Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Ursula Von der Leyen styður stríðsglæpamenn - Ísland á ekki að þegja Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Ursula von der Leyen styður þjóðarmorð! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Hvert er markmið fulltrúalýðræðis? Hlynur Orri Stefánsson,Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Ég vona að þú gleymir mér ekki Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvaða einkunn fékkst þú á bílprófinu? Grétar Birgisson skrifar Skoðun Að koma út í lífið með verri forgjöf, hvernig tilfinning er það? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Tjaldið fellt í leikhúsi fáránleikans Vésteinn Ólason skrifar Skoðun Heilbrigðisreglugerð WHO: Hagsmunir eða heimska? Júlíus Valsson skrifar Skoðun Málþófs klúður Sægreifa-flokkanna Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun Græna vöruhúsið setur svartan blett á íslenskt samfélag Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Dæmt um efni, Hörður Árni Finnsson,Elvar Örn Friðriksson,Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Flugnám - Annar hluti: Afskiptaleysi stjórnvalda Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Sóvésk sápuópera Franklín Ernir Kristjánsson skrifar Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmir sig sjálft Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Sjá meira
„Atvinnurekendur verða að taka ábyrgð á því sem þeir gera.. það liggur fyrir að fyrirtækin hafa verið mjög dugleg að velta kostnaði út í verðlag... Það þýðir ekki að skrifa undir kjarasamninga og hækka verðið daginn eftir...“ sagði Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri í vikunni. Þessum ummælum fagnaði BHM, enda höfum við lengi kallað eftir því að forystufólk peningastefnunnar tali um ábyrgð fyrirtækjanna á verðlagi. Líkt og Christine Lagarde, seðlabankastjóri Evrópu hefur gert og Andrew Bailey hjá Seðlabanka Bretlands. „Hrós til Seðlabankans “ hétu enda fyrstu drög þessarar greinar. Titlinum var hins vegar snarlega breytt eftir útspil seðlabankastjóra í viðtali í Morgunblaðinu í vikunni. Þar sneri hann hraustlega við blaðinu og varpaði ábyrgðinni á verðbólgunni nær alfarið á verkalýðshreyfinguna. Hreyfingu sem hann virðist telja óábyrga og vinna gegn hagsmunum almennings. Málflutningur af þessu tagi drepur á dreif allri málefnanlegri umfjöllun um flókið samspil efnahags- og kjaramála, sérstaklega í ljósi þess hver talar. Þar að auki bera ummælin vott um vanvirðingu gagnvart því góða fólki sem starfar hjá verkalýðshreyfingunni. Það er ekki hjálplegt, hvorki fyrir Seðlabankann né hagkerfið í heild sinni. Óbærilegar einfaldanir um verðmyndun og vexti Úr viðtali við Seðlabankastjóra: „Fólk spyr: Af hverju eru stýrivextir á Íslandi hærri en annars staðar? Þá þarf að spyrja á móti: Af hverju eru laun á Íslandi að hækka helmingi meira en annars staðar? Það eru tengsl þarna á milli. Vextir á Íslandi eru helmingi hærri en annars staðar vegna þess að nafnlaunahækkanir eru helmingi meiri en annars staðar. Þetta er ekkert flókið.“… Og þú heldur að þau skilji þetta núna (verkalýðshreyfingin)? „Ég á von á því.“ Þessi einföldun á samhengi verðmyndunar og vaxta vekur furðu og er um margt óbærileg. Launahækkanir eru vissulega líklegar til að rata í verðlag á tímum framleiðsluspennu og hárra verðbólguvæntinga. Um það er engum blöðum að fletta. Seðlabankastjóri skautar hér hins vegar fram hjá þeirri staðreynd að verðbólguþrýstingur undanfarið hefur að miklu leyti verið drifinn áfram af innfluttri verðbólgu, auknu peningamagni í umferð, vaxtalækkunum, sparnaði í kjölfar heimsfaraldurs og ósjálfbærum margföldum hagvexti á við önnur lönd. Verðbólgan hefur einnig verið hagnaðardrifin. Þessi verðbólguþrýstingur hefur myndast nær óháð niðurstöðum kjarasamninga. Launahækkanir þær sem samið var um á liðnum vetri voru að mestu viðbragð við miklum hagvexti. Laun hafa þá almennt hækkað meira hér á landi síðasta áratug vegna þess að hér hefur hagvöxtur verið meiri en í þeim löndum sem við berum okkur helst saman við. Þetta veit seðlabankastjóri og einnig að launahækkanir leika minna hlutverk í verðlagsþróun og vaxtahækkunum nú um stundir en hann lætur í veðri vaka. Í raun virðist sem launahækkanirnar séu ekki sérlega íþyngjandi fyrir fyrirtækin hvað sem verðákvörðunum líður. Verðmætasköpun á vinnustund jókst um 8% milli fyrsta ársfjórðungs áranna 2022 og 2023, nokkurn veginn í takt við hækkun launavísitölunnar. Stöðugleikinn og verkalýðshreyfingin Verkalýðshreyfingin og metþátttaka launafólks í verkalýðsfélögum varð ekki til í tómarúmi heldur er hún að miklu leyti afleiðing af óstöðugu auðlindadrifnu hagkerfi. Það er ómálefnanlegt af seðlabankastjóra að tala eins og óstöðugleikann megi rekja til skammsýnnar verkalýðshreyfingar og fákunnandi forystufólks hennar. Ísland er lítið, opið hagkerfi sem er óstöðugt í eðli sínu. Hagkerfið hefur takmarkaða framleiðslugetu og er mjög háð innflutningsverðlagi, gengissveiflum og samspili framboðs og eftirspurnar á heimsvísu. Tíðar og djúpar hagsveiflur ráðast mest af afkomu einhæfra og fárra auðlindadrifinna útflutningsatvinnuvega. Verðstýringar, tollar og önnur ríkisafskipti eru iðulega meiri í litlum hagkerfum en stórum. Þetta magnar alla jafna upp verðsveiflur. Þessu þarf að halda til haga í allri umræðu um stöðugleika og ábyrgð á verðlagi. Tökum vandmeðfarin samtöl á sameiginlegum vettvangi Innan árs munu rúmlega hundrað stéttarfélög innan og utan heildarsamtaka launafólks ganga til samninga. Viðmið samningsaðila um svigrúm verður fyrst og fremst hagvaxtarspáin, verðbólgustig og verðbólguvæntingar. Markmiðið launafólks verður það sama og áður, að fanga réttmætan hlut í hagvextinum og tryggja raunlaunahækkanir. Ekkert viðmið hefur verið sett um 2,5% launahækkanir, hvað sem skoðunum seðlabankastjóra líður. Sameiginleg markmið aðila vinnumarkaðar, stjórnvalda og Seðlabanka verða vonandi kjarasamningsviðræður sem byggja á trausti og málefnalegum skoðanaskiptum. Það er ekki hjálplegt þegar seðlabankastjóri ruglar umræðuna með óvarlegum fullyrðingum eins og hann hefur nú gert. Vandmeðfarin samtöl sem eiga heima á sameiginlegum vettvangi en ekki í fjölmiðlum. Tölum endilega opinskátt um framleiðni, laun, verðbólgu og svigrúm, en hlífum almenningi við hálfkveðnum vísum, neikvæðni og bölsýni. Nóg er um slíkt í íslensku samfélagi. Höfundur er formaður BHM.
Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson Skoðun
Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir Skoðun
Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir skrifar
Skoðun Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson skrifar
Skoðun Ursula Von der Leyen styður stríðsglæpamenn - Ísland á ekki að þegja Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Flugnám -Þriðji hluti: Samtvinnað (Integrated) eða áfangaskipt (Modular) ATPL flugnám Matthías Arngrímsson Skoðun
Þversögn Íslands í Palestínumálinu: Um fullveldi, samsekt og réttarríkið Gína Júlía Waltersdóttir Skoðun
Gervigreind í skólum: Tækifæri til byltingar eða hætta á nýjum ójöfnuði? Sigvaldi Einarsson Skoðun