„Geðveikir“ starfsmenn Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar 8. júní 2023 10:59 Geðheilbrigðismálin eiga alltaf að vera í brennidepli því þau varða okkur öll og eru undirstaða velsældar þjóðar. Geðheilbrigðismál eru ekki klippt og skorin og orsakaþættir margvíslegir. Bataleiðir eru því mismunandi. Nýafstaðin ráðstefna sem Geðhjálp hélt fyrir stuttu Þörf fyrir samfélags breytingar – nýjar leiðir til að hugsa um geðheilbrigðismál undirstrikaði mikilvægi þess að stokka verður upp í þeirri hugmyndafræði sem ráðið hefur ríkjum síðustu áratugi í þjónustunni. Allir fyrirlestrarnir sem haldnir voru eru nú aðgengilegir á Facebook og Youtube. Það vill enginn lenda í því að eiga við geðræn veikindi að stríða og finna sig hvorki í námi né vinnu. En því miður er það veruleiki alltof margra. Hagsmunasamtök, fagfólk og ráðamenn þurfa að vinna saman þrátt fyrir ólíkar áherslur og skoðanir. Sama hvaða heilbrigðisstétt við tilheyrum eða samtökum þá viljum við öll virkja fólk til samfélagsþátttöku, finna þeim tilverurétt, lífsgæði og hlutverk. Landsamtökin Geðhjálp beina kröftum sínum af því að fyrirbyggja geðheilsubrest og bæta hag þeirra sem orðið hafa undir sökum hans. Þau veita aðhald og leggja valdhöfum lið, leggja sitt af mörkum í geðrækt og úr smiðju þeirra koma góðar hugmyndir að lausnum til að bæta geðheilbrigðiskerfið. Eitt dæmi sem kynnt var á fyrrnefndri ráðstefnu er ráðning starfsmanna með reynslu af að hafa veikst og þurft á geðheilbrigðiskerfinu að halda, svokallaðir jafningjastarfsmenn. Starfsfólk með þennan bakgrunn hefur haslað sér völl víða um heim og þykir nú ómissandi hluti af mannauði félags- og geðheilbrigðisþjónustunnar. Jafningjastarfsmenn búa yfir sértækri reynslu sem líkja má við þekkingu frumbyggja á eigin staðháttum. Þrátt fyrir yfirburðarþekkingu fræðimanna á ytri þáttum og aðgengi þeirra að fullkomnum tækjum og tólum þá þekkir engin betur umhverfið en sá sem hefur alist upp á staðnum. Jafningjatengsl verða önnur en fagleg tengsl. Jafningjar eru ekki viðgerðarmenn, þeir hvorki greina né meta eða gera meðferðaráætlanir. Að nýta lífsreynslu í starfi þannig að það geti nýst öðrum er kúnst og ekki öllum gefið. Þróuð hafa verið námskeið og frekari menntun af fólki með reynslu af geðrænum áskorunum. Dregið er fram með skipulegum hætti hvað það er sem skiptir einstaklinga máli, t.d. í tengslamyndun, áherslum og hvernig fólki er mætt í lífskrísum. Eins hvað greinir jafningjastarfsmenn frá öðrum hefðbundnum starfsmönnum. Í fyrsta skipti á Íslandi er í boði fimm daga námskeið fyrir jafningjastarfsmenn. Félagasamtökin Traustur kjarni hefur haldið utan um þessi námskeið á Íslandi sem Intentional Peer Support samtökin halda. Styrktarsjóður geðheilbrigðis sem Geðhjálp setti á laggirnar styrkti þessi fyrstu námskeið með myndarlegum hætti. Nú þegar hefur31 einstaklingur útskrifast. Af útskrift lokinni hittast nemendurnir reglulega m.a. til að viðhalda jafningjahugmyndafræðinni og koma í veg fyrir sjúkdómsvæðingu tilfinninga. Handleiðsla er veitt í gegnum netið af reynslumiklu fólki sem búsett er víða um heim. Stjórnendur geðsviðs Landspítala og Geðheilsuteymi heilsugæslunnar hafa ráðið til sín jafningjastarfsmenn og Velferðarsvið Reykjavíkurborgar verður þar engin eftirbátur. Félagsmálaráðuneytið er nú í átaki að efla hag fatlaðra og þeirra sem eiga við geðrænar áskoranir að stríða til menntunar og atvinnuþátttöku. Að auka veg og vanda jafningjastarfsmanna passar eins og flís við rass í viðleitni ráðuneytisins til að virkja sem flesta og eyða hindrunum í mennta- og atvinnuþátttöku. Nordplus styrkir nú fulltrúa frá Norðurlöndunum og Balkanlöndunum til að efla veg og vanda jafningjastarfsmanna. Síðasti fundur þessara fulltrúa var haldin í Pärnu, Eistlandi fyrir stuttu. Greint var frá stöðu jafningjastarfsmanna í hverju landi, hvernig menntun þeirra er háttað, hvaða rannsóknir fyrirfinnast og atvinnutækifæri. Markmiðið er síðan að aðstoða þau lönd sem styttra eru komin til að efla þau enn frekar og hvetja til dáða. Þjóðirnar geta aðstoðað hvor aðra með námskrár, rannsóknir, skipst á fyrirlesurum og útfærslum. Svíar hafa t.d. rannsakað mest gildi jafningastarfsmanna og geta deilt þeirri þekkingu, Norðmenn eru komnir lengst varðandi námsframboð og bjóða nú upp á eins árs diplómanám á háskólastigi. Með tilkomu þessa náms hefur þurft að koma á móts við hóp fólks með brotna náms- og vinnusögu. Þeir hafa því breytt námsfyrirkomulagi sem aðrar menntastofnanir ættu að taka sér til eftirbreytni. Fólk sem hefur fallið úr skóla og/eða af vinnumarkaði eygir nú von að þeirra lífreynsla hafi gildi og geti nýst öðrum til góðs. Geðheilsuvandi sé ekki lengur gat í ferliskránni sem valdi skömm. Líta skal á hann sem verðmæti sem hægt er að nýta í námi og starfi. Mikilvægu starfi sem fylgir virðing, er metið til launa og það sé eftirsóknarvert að vera góður „geðveikur” jafningjastarfsmaður. Höfundur er iðjuþjálfi og varaformaður Geðhjálpar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Elín Ebba Ásmundsdóttir Mest lesið Lífeyrissjóðir í sæng með kvótakóngum Björn Ólafsson Skoðun Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen Skoðun Hvað næst RÚV? Hilmar Gunnlaugsson Skoðun Mun seðlabankastjóri standa við orð sín Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Glannalegt tal um gjaldþrot Ole Anton Bieltvedt Skoðun Læknis- og sjúkraþjálfunarfræði fyrir alla Eiríkur Kúld Viktorsson Skoðun Birtingarmynd fortíðar í nútímanum Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Kostaboð Eydís Hörn Hermannsdóttir Skoðun Um kjaradeilu sveitarfélaga og kennara Inga Sigrún Atladóttir Skoðun Bókvitið verður í askana látið! Árni Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Kostaboð Eydís Hörn Hermannsdóttir skrifar Skoðun Um kjaradeilu sveitarfélaga og kennara Inga Sigrún Atladóttir skrifar Skoðun Næring íþróttafólks: Þegar orkuna og kolvetnin skortir Birna Varðardóttir skrifar Skoðun Hvað næst RÚV? Hilmar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðir í sæng með kvótakóngum Björn Ólafsson skrifar Skoðun Glannalegt tal um gjaldþrot Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Bókvitið verður í askana látið! Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Læknis- og sjúkraþjálfunarfræði fyrir alla Eiríkur Kúld Viktorsson skrifar Skoðun Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen skrifar Skoðun Birtingarmynd fortíðar í nútímanum Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Mun seðlabankastjóri standa við orð sín Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Þegar réttarkerfið bregst – hvað kostar það börnin? Anna María Ingveldur Larsen skrifar Skoðun 97 ár í sjálfboðaliðastarfi Borghildur Fjóla Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Borgið til baka! Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dropinn holar steinhjörtun. Um sterkar konur og mannabrag Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Spörum með betri opinberum innkaupum Guðmundur R. Sigtryggsson skrifar Skoðun Hvers vegna Evrópusinni? Einar Helgason skrifar Skoðun Það gera allir mistök Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir sem skaða náttúruna Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Geta íþróttir bjargað mannslífum? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Fylkjum liði með kennurum og börnunum okkar Þóra Andrésdóttir skrifar Skoðun Vaknaðu menningarþjóð! Ása Baldursdóttir skrifar Skoðun Fjarðabyggð gegn kjarasamningum Halla Gunnarsdóttir,Hjördís Þóra Sigurþórsdóttir skrifar Skoðun Af styrkjum Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Sterkara samfélag: Framfarir í velferðarþjónustu Hveragerðis Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi þess að eiga hetjur Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Að stefna í hæstu hæðir Einar Baldvin Árnason skrifar Skoðun Kæru félagar í Sjálfstæðisflokki Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Eldingar á Íslandi Gunnar Sigvaldason skrifar Skoðun Sterki maðurinn Bjarni Karlsson skrifar Sjá meira
Geðheilbrigðismálin eiga alltaf að vera í brennidepli því þau varða okkur öll og eru undirstaða velsældar þjóðar. Geðheilbrigðismál eru ekki klippt og skorin og orsakaþættir margvíslegir. Bataleiðir eru því mismunandi. Nýafstaðin ráðstefna sem Geðhjálp hélt fyrir stuttu Þörf fyrir samfélags breytingar – nýjar leiðir til að hugsa um geðheilbrigðismál undirstrikaði mikilvægi þess að stokka verður upp í þeirri hugmyndafræði sem ráðið hefur ríkjum síðustu áratugi í þjónustunni. Allir fyrirlestrarnir sem haldnir voru eru nú aðgengilegir á Facebook og Youtube. Það vill enginn lenda í því að eiga við geðræn veikindi að stríða og finna sig hvorki í námi né vinnu. En því miður er það veruleiki alltof margra. Hagsmunasamtök, fagfólk og ráðamenn þurfa að vinna saman þrátt fyrir ólíkar áherslur og skoðanir. Sama hvaða heilbrigðisstétt við tilheyrum eða samtökum þá viljum við öll virkja fólk til samfélagsþátttöku, finna þeim tilverurétt, lífsgæði og hlutverk. Landsamtökin Geðhjálp beina kröftum sínum af því að fyrirbyggja geðheilsubrest og bæta hag þeirra sem orðið hafa undir sökum hans. Þau veita aðhald og leggja valdhöfum lið, leggja sitt af mörkum í geðrækt og úr smiðju þeirra koma góðar hugmyndir að lausnum til að bæta geðheilbrigðiskerfið. Eitt dæmi sem kynnt var á fyrrnefndri ráðstefnu er ráðning starfsmanna með reynslu af að hafa veikst og þurft á geðheilbrigðiskerfinu að halda, svokallaðir jafningjastarfsmenn. Starfsfólk með þennan bakgrunn hefur haslað sér völl víða um heim og þykir nú ómissandi hluti af mannauði félags- og geðheilbrigðisþjónustunnar. Jafningjastarfsmenn búa yfir sértækri reynslu sem líkja má við þekkingu frumbyggja á eigin staðháttum. Þrátt fyrir yfirburðarþekkingu fræðimanna á ytri þáttum og aðgengi þeirra að fullkomnum tækjum og tólum þá þekkir engin betur umhverfið en sá sem hefur alist upp á staðnum. Jafningjatengsl verða önnur en fagleg tengsl. Jafningjar eru ekki viðgerðarmenn, þeir hvorki greina né meta eða gera meðferðaráætlanir. Að nýta lífsreynslu í starfi þannig að það geti nýst öðrum er kúnst og ekki öllum gefið. Þróuð hafa verið námskeið og frekari menntun af fólki með reynslu af geðrænum áskorunum. Dregið er fram með skipulegum hætti hvað það er sem skiptir einstaklinga máli, t.d. í tengslamyndun, áherslum og hvernig fólki er mætt í lífskrísum. Eins hvað greinir jafningjastarfsmenn frá öðrum hefðbundnum starfsmönnum. Í fyrsta skipti á Íslandi er í boði fimm daga námskeið fyrir jafningjastarfsmenn. Félagasamtökin Traustur kjarni hefur haldið utan um þessi námskeið á Íslandi sem Intentional Peer Support samtökin halda. Styrktarsjóður geðheilbrigðis sem Geðhjálp setti á laggirnar styrkti þessi fyrstu námskeið með myndarlegum hætti. Nú þegar hefur31 einstaklingur útskrifast. Af útskrift lokinni hittast nemendurnir reglulega m.a. til að viðhalda jafningjahugmyndafræðinni og koma í veg fyrir sjúkdómsvæðingu tilfinninga. Handleiðsla er veitt í gegnum netið af reynslumiklu fólki sem búsett er víða um heim. Stjórnendur geðsviðs Landspítala og Geðheilsuteymi heilsugæslunnar hafa ráðið til sín jafningjastarfsmenn og Velferðarsvið Reykjavíkurborgar verður þar engin eftirbátur. Félagsmálaráðuneytið er nú í átaki að efla hag fatlaðra og þeirra sem eiga við geðrænar áskoranir að stríða til menntunar og atvinnuþátttöku. Að auka veg og vanda jafningjastarfsmanna passar eins og flís við rass í viðleitni ráðuneytisins til að virkja sem flesta og eyða hindrunum í mennta- og atvinnuþátttöku. Nordplus styrkir nú fulltrúa frá Norðurlöndunum og Balkanlöndunum til að efla veg og vanda jafningjastarfsmanna. Síðasti fundur þessara fulltrúa var haldin í Pärnu, Eistlandi fyrir stuttu. Greint var frá stöðu jafningjastarfsmanna í hverju landi, hvernig menntun þeirra er háttað, hvaða rannsóknir fyrirfinnast og atvinnutækifæri. Markmiðið er síðan að aðstoða þau lönd sem styttra eru komin til að efla þau enn frekar og hvetja til dáða. Þjóðirnar geta aðstoðað hvor aðra með námskrár, rannsóknir, skipst á fyrirlesurum og útfærslum. Svíar hafa t.d. rannsakað mest gildi jafningastarfsmanna og geta deilt þeirri þekkingu, Norðmenn eru komnir lengst varðandi námsframboð og bjóða nú upp á eins árs diplómanám á háskólastigi. Með tilkomu þessa náms hefur þurft að koma á móts við hóp fólks með brotna náms- og vinnusögu. Þeir hafa því breytt námsfyrirkomulagi sem aðrar menntastofnanir ættu að taka sér til eftirbreytni. Fólk sem hefur fallið úr skóla og/eða af vinnumarkaði eygir nú von að þeirra lífreynsla hafi gildi og geti nýst öðrum til góðs. Geðheilsuvandi sé ekki lengur gat í ferliskránni sem valdi skömm. Líta skal á hann sem verðmæti sem hægt er að nýta í námi og starfi. Mikilvægu starfi sem fylgir virðing, er metið til launa og það sé eftirsóknarvert að vera góður „geðveikur” jafningjastarfsmaður. Höfundur er iðjuþjálfi og varaformaður Geðhjálpar.
Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen Skoðun
Skoðun Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen skrifar
Skoðun Sterkara samfélag: Framfarir í velferðarþjónustu Hveragerðis Sandra Sigurðardóttir skrifar
Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen Skoðun