Sjálfbærni: Tökum stökk í upplýsingagjöf en erum langt á eftir í öðru

Þau eru hins vegar langt á eftir öðrum þjóðum þegar kemur að markmiðum um losun gróðurhúslofttegunda.

Eða að ábyrgðaraðili innan fyrirtækis sé aðili í efsta lagi stjórnunarlags.

„Það er mikilvægt að fyrirtæki hugsi þetta ekki sem markaðsefni heldur raunveruleg gögn,“ segir Hildur Tryggvadóttir Flóvenz sérfræðingur hjá KPMG á Íslandi.

Hún segir alla lagasetningu og umgjörð stefna í þá átt að sjálfbærniupplýsingar fyrirtækja verði á endanum í stöðluðu formi.

Í raun eins og líkja má við skil á ársreikningum. Sem þýðir að þá verður ekki hægt að tiltaka aðeins það sem jákvæðast er.

„Okkur þætti furðulegt ef að við myndum aðeins sýna ársreikninga þegar fyrirtækjum gengur vel, skulda lítið og reksturinn að skila góðum hagnaði. Ársreikningar sýna allt, hvort sem niðurstöður eru jákvæðar eða ekki. Sjálfbærniupplýsingar þarf að vinna og leggja fram með sama hætti og þá þannig að það sé skýrt að þær byggi á raunverulegum gögnum og staðreyndum,“ segir Hildur.

Ísland í samanburði við aðrar þjóðir

Umræddar niðurstöður byggja á alþjóðlegri úttekt KPMG í 58 löndum. Um sex þúsund fyrirtæki voru skoðuð og úttekt gerð miðað við þau gögn sem til eru um sjálfbærni fyrirtækjanna.

Þau gögn byggja ýmist á upplýsingum sem fram koma í sjálfbærniskýrslum fyrirtækja, í ársreikningum þeirra eða á vefsíðum þeirra.

Þessi alþjóðlega úttekt KPMG hefur verið gerð tólf sinnum frá árinu 1993. Hildur segir úttektina árið 2022 þá viðamestu sem gerð hefur verið hingað því aldrei áður hafa gögn verið skoðuðu í jafn mörgum löndum.

Þegar niðurstöður um íslensku fyrirtækin eru skoðuð, má sjá að langstærsta stökkið sem íslensk fyrirtæki taka snúa að upplýsingagjöfinni sjálfri.

„Það er skemmtilegt að sjá hvernig íslensk fyrirtæki taka svona stórt stökk í upplýsingagjöf en árið 2020 mældust 52% fyrirtækja veita pplýsingar um sjálfbærni sína í samanburði við 91% nú. Þetta stökk má rekja til breytinga á lögum og oft eru það breytingar á lögum sem koma af stað miklum breytingum,“ segir Hildur en bætir við:

„Að þessu sögðu má þó líka taka fram að það er aukin þrýstingur á fyrirtæki um sjálfbærniupplýsingar og sá þrýstingur er að koma úr mismunandi áttum. Fjárfestar, almenningur og aðrir hagaðilar eru farnir að kalla eftir þessum upplýsingum og það er án efa að hafa jákvæð áhrif.“

Sem dæmi um upplýsingar sem fólk vill þá vera upplýst um hjá fyrirtækjum eru upplýsingar um hvernig fyrirtækin eru að standa sig í umhverfismálum, hvernig kynjaskipting er innan fyrirtækisins, hvernig staðið er að mannréttarmálum í virðiskeðjunni, að mannauðsmálum innan vinnustaðarins og fleira.

Á meðfylgjandi mynd má sjá helstu niðurstöður úttektar en þær voru kynntar á morgunfundi KPMG nýverið.

Athygli vekur að fyrir utan upplýsingagjöfina, eru íslensk fyrirtæki að mælast neðan en meðaltal fyrirtækja í öðrum þáttum.

„Á heimsvísu er staðan til dæmis enn þannig að sjálfbærni er á ábyrgð aðila í efsta stjórnunarlagi hjá innan við helmingi fyrirtækja. Á Íslandi er þetta hlutfall hins vegar að mælast aðeins 4%,“ segir Hildur.

„Þá er áberandi að íslensk fyrirtæki styðjast frekar við USF leiðbeiningar Nasdaq en staðla á borð við GRI staðalinn eða SASB staðalinn eins og algengt er hjá fyrirtækjum í Evrópu.“

Hvers vegna telur þú svo vera?

„Í samanburði við til dæmis GRI staðalinn eru UFS leiðbeiningar Nasdaq aðgengilegar og nokkuð einaldar í notkun á meðan GRI staðallinn er viðameiri,“ svarar Hildur.

„UFS Nasdaq er hins vegar þægilegur staðall til að styðjast við sem fyrsta skref. En þegar þangað er komið, gæti verið skynsamlegt fyrir íslensk fyrirtæki að huga að viðameiri úttektum eins og GRI því það væri þá ágætis undirbúningur undir þær breytingar sem verða fljótlega.“

Þá hvetur Hildur fyrirtæki til að framkvæma mikilvægisgreiningar.

„Íslensk fyrirtæki eru langt á eftir þegar kemur að mikilvægisgreiningum en þær endurspegla þá þætti sem skipta starfsemi þeirra mestu máli þegar kemur að sjálfbærni. Með mikilvægisgreiningum er hægt að sjá hvar áhætturnar eru, hvaða áhrif við getum haft, hvaða gögn og mælingar við getum stuðst við og svo framvegis,“ segir Hildur og bætir við:

„Framleiðslufyrirtæki er kannski að leggja mikla áherslu á losun gróðurhúsalofttegunda því það er veigamikill þáttur í þeirra starfsemi. Á meðan banki leggur meiri áherslu á hvernig spornað er við mútum, spillingu og peningaþvætti svo dæmi séu tekin.“

En var eitthvað í niðurstöðunum um íslensku fyrirtækin sem kom þér á óvart?

„Kannski ekki beint en ég get þó sagt að það sem kom mér aðeins á óvart var að íslensk fyrirtæki tiltaka síður Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna en fyrirtæki á heimsvísu. Fyrirfram hefði ég talið íslensk fyrirtæki standa sig betur þar því umræðan um heimsmarkmiðin hefur verið töluverð að undanförnu.“

Þá fannst Hildi athyglisvert að sjá að þegar fyrirtæki nefndu einhver heimsmarkmið sérstaklega, voru íslensk fyrirtæki að skera sig úr hvað varðar það hvaða heimsmarkmið þau leggja mestu áherslu á.

„Á heimsvísu eru flest fyrirtæki að velja heimsmarkmið númer 8. Sem er vel skiljanlegt því það heimsmarkmið er „Góð atvinna og hagvöxtur.“ Á Íslandi völdu 83% fyrirtækjanna hins vegar heimsmarkmið númer 5 og 9, en þau eru jafnrétti kynjanna annars vegar og nýsköpun og uppbyggingu hins vegar. Sem svo sem kemur ekki á óvart því aukin áhersla á jafnrétti hefur verið áberandi lengi og á Íslandi er mikil nýsköpunarstarfsemi. En það var áhugavert að sjá hversu vinsæl þessi heimsmarkmið eru á Íslandi, ólíkt öðrum þjóðum.“