Saga af íbúð sem notuð er til okurs Gunnar Smári Egilsson skrifar 15. júní 2022 10:41 Hér verður sögð saga af íbúð sem er notuð til kúgunar og okurs undir sérstakri vernd stjórnvalda. Íslensk stjórnvöld hafa kosið að taka ætíð stöðu með okrurum og bröskurum og aldrei með leigjendum. Niðurstaðan er sá hryllingur sem íslenskur leigumarkaður er, sársaukafull dagleg upplifum þúsunda fjölskyldna, leigjenda sem eru svo óheppnir að búa á Íslandi þar sem öll kerfi eru mótuð að kröfum hinna sterku og freku. Saga út tveimur skrám Þjóðskrá hefur á vef sínum tvær skrár til niðurhals sem með öflugra birtingarformi gætu gefið skýra mynd af leigumarkaði. Annars vegar Kaupskrá fasteigna, sem inniheldur þinglýsta kaupsamninga. Og hins vegar Leiguskrá íbúðarhúsnæðis, sem inniheldur þinglýsta leigusamninga. Með því að sækja gögn í þessar skrár getum rakið sögu íbúða á kaup- og leigumarkaði, séð þessa markaði út frá einstökum íbúðum en ekki meðaltölum eins og algengast er að birta gögn. Til að gefa ykkur mynd af möguleikum þessara skráa ætla ég að segja ykkur söguna af 83 fermetra þriggja herbergja íbúð í Iðufelli. Ég veit ekkert hver á íbúðina eða hver leigir hana, og vil halda húsnúmerinu leyndu. Ég vil ekki blanda fólkinu inn í þessa sögu. Ég valdi þessa íbúð svo til af handahófi, valdi hana úr þeim íbúðum sem höfðu verið nokkur ár á leigumarkaði og þar sem leiguverðið í dag var nærri því sem tíðkast á leigumarkaði. Leigan á þessari íbúð er í dag um 12% yfir húsleigu á þinglýstum leigusamningum í hverfinu. Það má reikna með að þinglýstir samningar gefi heldur lægra meðalverð en gildir almennt á markaðnum, þar sem hærra launað fólk sem leigir dýrara húsnæði hefur enga hagsmuni af þinglýsingu, þar sem það mun ekki fá húsnæðisbætur. 12% yfir meðalverði þinglýstra samninga er því líklega nærri raunverulegu meðaltali leigu. Sturluð hækkun fasteignaverðs En sagan byrjar um mitt ár 2014 þegar leigusali festir kaup á íbúðinni í Iðufelli fyrir 20 m.kr. Við gefum okkur að hann hafi lagt til 30% kaupverðsins sem eigið fé en tekið restina að láni. Síðan þá eru liðnir 89 mánuðir og markaðsvirði íbúðarinnar er í dag um 47,9 m.kr. miðað við verðþróun íbúða af þessari tegund í Fellahverfinu. Eftirstöðvar lánsins eru um 16,4 m.kr. Hrein eign íbúðareigandans er því um 31,5 m.kr. Núvirði eiginfjárframlagsins frá 2014 er um 7,7 m.kr. Eign kaupandans hefur því aukist um 23,8 m.kr. á þessum 89 mánuðum eða um 267 þúr. kr. að meðaltali á hverjum mánuði. Þetta er 23% ársávöxtun umfram verðbreytingar. Sturluð ávöxtun. Leigjendur borga allan kostnað og miklu meira til Íbúðin var sett í leigu undir árslok 2014 á 170 þús. kr. á mánuði. Það var langt umfram raunveruleg útgjöld leigusalans. Ef við leggjum saman afborganir, vexti, fasteignagjöld, 1,1% viðhald af markaðsvirði, 6% leigufjárhæðar í greiðslufallstryggingu og önnur 6% í umsýslugjald hefði leigan átt að vera rétt rúmlega 90 þús. kr. Þetta var hið almenna á leigumarkaðnum þá, leigusalinn í Iðufelli var að leigja út á rétt rúmlega markaðsleigu. Þessi samningur var til tveggja ára vísitölubundinn. Þegar gerður var nýr leigusamningur tveimur árum síðar hækkaði leiguverðið um tæplega 17 þús. kr. á núvirði umfram verðlag. Og tveimur árum síðar um tæpar 28 þús. kr. og í þriðja sinn um rúmar 2 þús. kr. Frá 2014 hefur leigan því hækkað um tæplega 47 þús. kr. umfram verðlag. Þetta er meira og minna í takt við hækkanir á markaðnum, leigumarkaðurinn hækkar umfram verðlag. Og umframleiga, það er leiga umfram sannanlegan kostnað leigusala, hefur líka hækkað. Var á núvirði um 102 þús. kr. í upphafi en er núna tæplega 129 þús. kr. Þetta er í ágætu samræmi við kannanir Samtaka leigjenda á leigumarkaðinum. Leigjendur á almennum markaði eru yfirleitt að greiða um og yfir 100 þús. kr. á mánuði umfram kostnað leigusala. Stjórnlaus gróði leigusalans Leigan hefur fært leigusalanum um 11,5 m.kr. umfram kostnað á þessum 89 mánuðum, eða rúmlega 129 þús. kr. á mánuði á meðaltali. Og þar með skert lífskjör leigjandans um sömu fjárhæð. Leigjandinn borgar allan kostnað við húsnæðið og 129 þús. kr. á mánuði til viðbótar til leigusalans sem einskonar braskara-skatt. Þessi hagnaður á útleigunni jafngildir um 12,1% ávöxtun upphaflega eiginfjárframlagsins umfram verðbreytingar. Og sú ávöxtun leggst ofan á þá sem kom til vegna hækkunar fasteignaverðs. Samanlögð ársávöxtun leigusalans í tæp sjö og hálft ár hefur því verið 35,2% á hverju ári. Á tímabilinu hefur leigjandinn borgað allan kostnað leigusalan vegna íbúðarinnar og lánanna sem á henni hvíla, um 12,8 m.kr. Og auk þess um 11,5 m.kr. í hreinan hagnað til leigusalans. Ofan á þetta bætist síðan hækkun íbúðarinnar upp á um 23,8 m.kr. Samanlagður hagnaður eigandans er því um 35,3 m.kr. á tímabilinu, að meðaltali um 397 þús. kr. á mánuði. Fyrir að hafa 2014 lagt til 30% eiginfjárframlag í 83 fermetra íbúð í Iðufelli. Algjör fyrirlitning á leigjendum Leigumarkaðurinn á Íslandi er helsjúkur. Stjórnvöld hafa tekið sér stöðu með bröskurum og okrurum og neita að verja leigjendur. Öfugt við stjórnvöld í öðrum löndum í okkar heimshluta. Niðurstaðan er algjör hryllingur, siðlaus markaður þar sem braskara og okrarar njóta verndar ríkisvaldsins til að kúga fé út úr fólki sem þarf nauðsynlega að leigja húsnæði fyrir sig og fjölskyldu sína, fólk sem getur með engu móti keypt húsnæði. Fyrirlitningin sem ráðherrar ríkisstjórnarinnar sýna leigjendum er botnlaus. Þeir hafa svikið öll loforð sem þeir gáfu um að verja leigjendur í tengslum við lífskjarasamningana 2019. Þeir hafa aldrei virt leigjendur nokkurs viðlits. Þegar forsætisráðherra féllst á fund með fulltrúum Samtaka leigjenda mætti ráðherrann ekki. Leigjendur hafa ekki verið skipaðir í þá hópa sem ríkisstjórnin hefur falið að leggja fram tillögur um bættan húsnæðismarkað. Þegar fulltrúar Leigjendasamtakanna hafa náð að kasta inn tillögum inn í þessa hópa hefur ekkert verið gert með þær, þeim hefur verið hent. Ríkisstjórnin er ánægð með okrið Frá 2013 hafa Samtök leigjenda bent stjórnvöldum á neyðarástandið á leigumarkaði og hvernig braskvæðing hans hefur grafið undan lífskjörum leigjenda. Samtökin hafa líka bent á að það gullæði sem gripið hefur braskarana spennir upp kaupverð og útilokar þar með fleiri frá eignamarkaði, ýtir fleirum út á leigumarkaðinn, þar sem fólk og fjölskyldur verða fórnarlömb okrara. Og hvað hafa stjórnvöld gert við þessum ábendingum? Ekki neitt. Málið er nefnilega að ráðherrarnir standa með okrurum og bröskurum. Þeir standa með þeim sem eiga mikið og vilja eignast meira og fyrirlíta þau sem lítið sem ekkert eiga. Ráðherrarnir styðja okrarana í að féfletta hin efnaminni. Og þaðan, úr þessu siðleysi ráðherranna, lekur siðrofið niður og hefur breytt íslenskum húsnæðismarkaði í Dickensískan hrylling fyrir þúsundir og aftur þúsundir fjölskyldna. Málið er ekki að ráðherrarnir viti ekki af þessu, að þeir þurfi enn einn starfshópinn eða enn eina skýrsluna. Það er alls ekki svo. Upplýsingar um taumlaust okrið liggja fyrir. Þessi grein er t.d. byggð á opinberum upplýsingum. Málið er að ráðherrarnir vita allt um ástandið og þau eru ánægð með það. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokknum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gunnar Smári Egilsson Leigumarkaður Húsnæðismál Fasteignamarkaður Mest lesið Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Sjá meira
Hér verður sögð saga af íbúð sem er notuð til kúgunar og okurs undir sérstakri vernd stjórnvalda. Íslensk stjórnvöld hafa kosið að taka ætíð stöðu með okrurum og bröskurum og aldrei með leigjendum. Niðurstaðan er sá hryllingur sem íslenskur leigumarkaður er, sársaukafull dagleg upplifum þúsunda fjölskyldna, leigjenda sem eru svo óheppnir að búa á Íslandi þar sem öll kerfi eru mótuð að kröfum hinna sterku og freku. Saga út tveimur skrám Þjóðskrá hefur á vef sínum tvær skrár til niðurhals sem með öflugra birtingarformi gætu gefið skýra mynd af leigumarkaði. Annars vegar Kaupskrá fasteigna, sem inniheldur þinglýsta kaupsamninga. Og hins vegar Leiguskrá íbúðarhúsnæðis, sem inniheldur þinglýsta leigusamninga. Með því að sækja gögn í þessar skrár getum rakið sögu íbúða á kaup- og leigumarkaði, séð þessa markaði út frá einstökum íbúðum en ekki meðaltölum eins og algengast er að birta gögn. Til að gefa ykkur mynd af möguleikum þessara skráa ætla ég að segja ykkur söguna af 83 fermetra þriggja herbergja íbúð í Iðufelli. Ég veit ekkert hver á íbúðina eða hver leigir hana, og vil halda húsnúmerinu leyndu. Ég vil ekki blanda fólkinu inn í þessa sögu. Ég valdi þessa íbúð svo til af handahófi, valdi hana úr þeim íbúðum sem höfðu verið nokkur ár á leigumarkaði og þar sem leiguverðið í dag var nærri því sem tíðkast á leigumarkaði. Leigan á þessari íbúð er í dag um 12% yfir húsleigu á þinglýstum leigusamningum í hverfinu. Það má reikna með að þinglýstir samningar gefi heldur lægra meðalverð en gildir almennt á markaðnum, þar sem hærra launað fólk sem leigir dýrara húsnæði hefur enga hagsmuni af þinglýsingu, þar sem það mun ekki fá húsnæðisbætur. 12% yfir meðalverði þinglýstra samninga er því líklega nærri raunverulegu meðaltali leigu. Sturluð hækkun fasteignaverðs En sagan byrjar um mitt ár 2014 þegar leigusali festir kaup á íbúðinni í Iðufelli fyrir 20 m.kr. Við gefum okkur að hann hafi lagt til 30% kaupverðsins sem eigið fé en tekið restina að láni. Síðan þá eru liðnir 89 mánuðir og markaðsvirði íbúðarinnar er í dag um 47,9 m.kr. miðað við verðþróun íbúða af þessari tegund í Fellahverfinu. Eftirstöðvar lánsins eru um 16,4 m.kr. Hrein eign íbúðareigandans er því um 31,5 m.kr. Núvirði eiginfjárframlagsins frá 2014 er um 7,7 m.kr. Eign kaupandans hefur því aukist um 23,8 m.kr. á þessum 89 mánuðum eða um 267 þúr. kr. að meðaltali á hverjum mánuði. Þetta er 23% ársávöxtun umfram verðbreytingar. Sturluð ávöxtun. Leigjendur borga allan kostnað og miklu meira til Íbúðin var sett í leigu undir árslok 2014 á 170 þús. kr. á mánuði. Það var langt umfram raunveruleg útgjöld leigusalans. Ef við leggjum saman afborganir, vexti, fasteignagjöld, 1,1% viðhald af markaðsvirði, 6% leigufjárhæðar í greiðslufallstryggingu og önnur 6% í umsýslugjald hefði leigan átt að vera rétt rúmlega 90 þús. kr. Þetta var hið almenna á leigumarkaðnum þá, leigusalinn í Iðufelli var að leigja út á rétt rúmlega markaðsleigu. Þessi samningur var til tveggja ára vísitölubundinn. Þegar gerður var nýr leigusamningur tveimur árum síðar hækkaði leiguverðið um tæplega 17 þús. kr. á núvirði umfram verðlag. Og tveimur árum síðar um tæpar 28 þús. kr. og í þriðja sinn um rúmar 2 þús. kr. Frá 2014 hefur leigan því hækkað um tæplega 47 þús. kr. umfram verðlag. Þetta er meira og minna í takt við hækkanir á markaðnum, leigumarkaðurinn hækkar umfram verðlag. Og umframleiga, það er leiga umfram sannanlegan kostnað leigusala, hefur líka hækkað. Var á núvirði um 102 þús. kr. í upphafi en er núna tæplega 129 þús. kr. Þetta er í ágætu samræmi við kannanir Samtaka leigjenda á leigumarkaðinum. Leigjendur á almennum markaði eru yfirleitt að greiða um og yfir 100 þús. kr. á mánuði umfram kostnað leigusala. Stjórnlaus gróði leigusalans Leigan hefur fært leigusalanum um 11,5 m.kr. umfram kostnað á þessum 89 mánuðum, eða rúmlega 129 þús. kr. á mánuði á meðaltali. Og þar með skert lífskjör leigjandans um sömu fjárhæð. Leigjandinn borgar allan kostnað við húsnæðið og 129 þús. kr. á mánuði til viðbótar til leigusalans sem einskonar braskara-skatt. Þessi hagnaður á útleigunni jafngildir um 12,1% ávöxtun upphaflega eiginfjárframlagsins umfram verðbreytingar. Og sú ávöxtun leggst ofan á þá sem kom til vegna hækkunar fasteignaverðs. Samanlögð ársávöxtun leigusalans í tæp sjö og hálft ár hefur því verið 35,2% á hverju ári. Á tímabilinu hefur leigjandinn borgað allan kostnað leigusalan vegna íbúðarinnar og lánanna sem á henni hvíla, um 12,8 m.kr. Og auk þess um 11,5 m.kr. í hreinan hagnað til leigusalans. Ofan á þetta bætist síðan hækkun íbúðarinnar upp á um 23,8 m.kr. Samanlagður hagnaður eigandans er því um 35,3 m.kr. á tímabilinu, að meðaltali um 397 þús. kr. á mánuði. Fyrir að hafa 2014 lagt til 30% eiginfjárframlag í 83 fermetra íbúð í Iðufelli. Algjör fyrirlitning á leigjendum Leigumarkaðurinn á Íslandi er helsjúkur. Stjórnvöld hafa tekið sér stöðu með bröskurum og okrurum og neita að verja leigjendur. Öfugt við stjórnvöld í öðrum löndum í okkar heimshluta. Niðurstaðan er algjör hryllingur, siðlaus markaður þar sem braskara og okrarar njóta verndar ríkisvaldsins til að kúga fé út úr fólki sem þarf nauðsynlega að leigja húsnæði fyrir sig og fjölskyldu sína, fólk sem getur með engu móti keypt húsnæði. Fyrirlitningin sem ráðherrar ríkisstjórnarinnar sýna leigjendum er botnlaus. Þeir hafa svikið öll loforð sem þeir gáfu um að verja leigjendur í tengslum við lífskjarasamningana 2019. Þeir hafa aldrei virt leigjendur nokkurs viðlits. Þegar forsætisráðherra féllst á fund með fulltrúum Samtaka leigjenda mætti ráðherrann ekki. Leigjendur hafa ekki verið skipaðir í þá hópa sem ríkisstjórnin hefur falið að leggja fram tillögur um bættan húsnæðismarkað. Þegar fulltrúar Leigjendasamtakanna hafa náð að kasta inn tillögum inn í þessa hópa hefur ekkert verið gert með þær, þeim hefur verið hent. Ríkisstjórnin er ánægð með okrið Frá 2013 hafa Samtök leigjenda bent stjórnvöldum á neyðarástandið á leigumarkaði og hvernig braskvæðing hans hefur grafið undan lífskjörum leigjenda. Samtökin hafa líka bent á að það gullæði sem gripið hefur braskarana spennir upp kaupverð og útilokar þar með fleiri frá eignamarkaði, ýtir fleirum út á leigumarkaðinn, þar sem fólk og fjölskyldur verða fórnarlömb okrara. Og hvað hafa stjórnvöld gert við þessum ábendingum? Ekki neitt. Málið er nefnilega að ráðherrarnir standa með okrurum og bröskurum. Þeir standa með þeim sem eiga mikið og vilja eignast meira og fyrirlíta þau sem lítið sem ekkert eiga. Ráðherrarnir styðja okrarana í að féfletta hin efnaminni. Og þaðan, úr þessu siðleysi ráðherranna, lekur siðrofið niður og hefur breytt íslenskum húsnæðismarkaði í Dickensískan hrylling fyrir þúsundir og aftur þúsundir fjölskyldna. Málið er ekki að ráðherrarnir viti ekki af þessu, að þeir þurfi enn einn starfshópinn eða enn eina skýrsluna. Það er alls ekki svo. Upplýsingar um taumlaust okrið liggja fyrir. Þessi grein er t.d. byggð á opinberum upplýsingum. Málið er að ráðherrarnir vita allt um ástandið og þau eru ánægð með það. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokknum.
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun