Lárus og Jón Gunnar Jónsson, forstjóri Bankasýslunnar, svöruðu spurningum þingmanna í fjárlaganefnd á opnum fundi nefndarinnar í morgun. Fundurinn átti upphaflega að fara fram á mánudag en var frestað til miðvikudags þar sem vinnslu á minnisblaði Bankasýslunnar var ekki lokið. Minnisblaðið var birt í gærkvöldi.
Salan á hlut ríkisins í Íslandsbanka hefur verið gagnrýnd harðlega og efnt hefur verið til mótmæla undanfarið vegna hennar. Kallað hefur verið eftir afsögn fjármálaráðherra vegna málsins. Lárus sagði á fundinum í morgun skýrt að ráðherra hefði valdið en Bankasýslan væri framkvæmdaaðilinn.
Vissu ekki að faðir fjármálaráðherra væri meðal kaupenda
Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir, þingmaður Viðreisnara, spurði út í gagnrýni er snýr að hagsmunaárekstrum og hæfi. Nefndi hún sem dæmi að Benedikt Sveinsson hefði verið meðal kaupenda en Benedikt er faðir Bjarna Benediktssonar fjármálaráðherra.
Þorbjörg spurði hvort Bankasýslan hefði litið svo á að upplýsa þyrfti ráðherra um að meðal kaupenda væri aðili sem væri honum svo tengdur. Þannig þyrfti Bjarni í raun að samþykkja eða hafna tilboði frá föður sínum. Bjarni hefur sagst ekki hafa vitað að faðir hans væri meðal kaupenda fyrr en listi yfir kaupendur var birtur að loknu útboðinu. Ákvörðun sem Bjarni tók sjálfur.
„Við vissum bara ekki af því fyrr en listinn var birtur,“ sagði Lárus. Þeir Jón Gunnar minntu á að kaupendur hefðu verið um 200 félög og sjóðir. Jón Gunnar sagðist hafa fundið að því að starfsmaður Íslandsbanka væri á meðal kaupenda.
„Ég spurði Íslandsbanka, sá að það var nafn eins starfsmanns, hvað er þessi maður að gera á þessum lista? Hann sagði, regluvörður er búinn að samþykkja. Erlendis hefði þetta aldrei tíðkast. Reglur væru með þeim hætti að þátttaka starfsmanna í svona útboðum af hálfu söluaðila, hún væri litin hornauga.“
Hann hefði sömuleiðis ekki haft hugmynd um að faðir fjármálaráðherra væri á meðal kaupenda. Nefndi Þorbjörg Sigríður þá að fyrst þetta hefði farið fram hjá fólki að óhjákvæmilegt væri að velta fyrir sér hvað annað gæti hafa farið fram hjá mönnum. Hún spurði hvort þeir hefðu velt fyrir sér að stíga til hliðar og gefa ráðherra að skipa menn sem hann beri traust til.
„Það hefur komið skýrt fram af hálfu fjármálaráðherra að þetta sé ekki vantraust á stjórn og starfsmenn bankasýslunnar. Hins vegar höfum við velt þessum máli fyrir og gera grein fyrir því starfi sem hefur verið unnið og þeim ákvörðunum sem hafa verið teknar.“
Ósáttur með löng svör Jóns Gunnars
Eyjólfur Ármannsson, þingmaður Flokks fólksins, spurði fulltrúana út í söluna. Jón Gunnar var til svara.
„Það er fráleitt að halda því fram að við höfum ekki náð markaðsvirði og niðurstaða útboðsins bendir einnig til þess. Við hófum þetta ferli þar sem okkur var sagt að við myndum kannski selja fimmtán prósent á kannski fimm til sjö prósent lægra verði en lokaverðið. Endum á að selja 22,5 prósent á fráviki sem er 4,1 prósent, sem er fáheyrt, fáheyrt í Evrópu. Ef þú kynnir þér sölu með tilboðsfyrirkomulagi á evrópskum félögum þá er útkoma sölu íslenska ríkisins á Íslandsbanka fáheyrð varðandi fjárhagslega niðurstöðu,“ sagði Jón Gunnar.
Eyjólfur var ósáttur við löng svör Jóns Gunnars og spurði Bjarkey Olsen Gunnarsdóttur, formann fjárlaganefndar, hvers vegna hún stoppaði ekki Jón Gunnar í svörum hans.
Breyta þurfi lögum ef handvelja eigi menn til kaupa
Fram hefur komið í fjölmiðlum að á meðal kaupenda eru margir af þeim sem voru stórtækir á árunum fyrir hrun. Jafnvel menn sem hafa verið dæmdir eða liggja undir grun fyrir misferli þegar kemur að fjármálum.
„Hverjir kaupendurnir voru er auðvitað ágreiningsefni sem að teygir sig til bankahrunsins,“ sagði Lárus. Hann sagðist hafa skilning á þeim vangaveltum og áhyggjum fólks.
„En við höfum oft bent á að við höfum engin verkfæri til að handvelja menn út úr kaupendahópnum á grundvelli einhverra óræðra ásakana eða sögu einhverra manna. Í sjálfu sér getur dæmdur morðingi á Litla-Hrauni keypt hlut í svona útboði. Ef menn vilja að hægt sé að bregðast við svona atriðum þá verður að veita einhverja heimild til þess í lögum.“
Segir hafa komið á óvart að litlir fjárfestar hafi fengið að kaupa
Þá hefur vakið athygli að sumir sem virðast hafa uppfyllt kröfu söluaðila um að vera hæfir fjárfestar hafi hingað til ekki verið taldir áberandi í faginu.
„Varðandi þessa litlu fjárfesta þá skilur maður það að það koma fréttir af einhverjum innherjum sem líta ekkert út eins og einhverjir fagfjárfestar,“ sagði Lárus. Gerðar séu töluvert miklar kröfur til fagfjárfesta.
Þeir þurfi að uppfylla tvö af þremur skilyrðum. Eiga eignasafn upp á um sjötíu milljónir króna, hafa stundað viðskipti tíu sinnum í fjórum síðustu ársfjórðungum eða hafa sérþekkingu sem byggi á starf hjá fjármálastofnun í eitt ár við slík viðskipti.
„Þetta er töluvert íþyngjandi og ekki menn sem eru að eiga viðskipti endrum og sinnum. Því kom þetta á óvart og maður veltir fyrir sér hvort menn hafi farið alveg eftir reglunum um það hvernig velja á fagfjárfesta. Það er eitthvað sem kemur í ljós í þeirri skoðun, eitt af því sem ég held að fjármálaeftirlitið sé að skoða. Það kann að breyta þessari mynd eitthvað.“
