Hjónabandsmiðlarinn LÍN Jórunn Pála Jónasdóttir skrifar 13. maí 2020 08:00 Lánareglur Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) hafa tekið fjölmörgum breytingum í gegnum tíðina. Menntamálaráðherra kynnti til dæmis nýlega breytingar á endurgreiðslum námslána sem gætu orðið að veruleika á næstu misserum. Í eina tíð var hægt að taka svonefnd V-lán. Fyrirkomulag þeirra fer sjálfkrafa í fyrsta sæti yfir uppáhalds lán út frá höfundi séð því námslánin voru mögulega kveikjan að lífsgjöf minni og yngri systkina minna. LÍN og leitin að upprunanum Á þeim tíma sem foreldrar mínir voru í námi bauð LÍN upp á fyrrnefnd V-lán. Endurgreiðslur þeirra lána réðust meðal annars af tveimur þáttum. Í fyrsta lagi skyldi lánþegi greiða af láninu í tuttugu ár en eftir þann tíma mátti hann eða hún eiga afganginn. Í öðru lagi var það þannig að ef einstaklingar sem báðir voru að greiða af V-láni pöruðust saman í sambúð helmingaðist fasta ársgreiðslan hjá hvorum einstaklingi fyrir sig. Til þess að teljast vera í sambúð þurfti eitt af þrennu að eiga við: Sambúðaraðilar ættu barn eða börn saman Barn væri leiðinni samkvæmt læknisvottorði. Sambúð hefði staðið í að minnsta kosti þrjú ár óslitið samkvæmt Þjóðskrá eða öðrum sönnunargögnum. Til viðbótar kom síðan tekjutengd afborgun en saman veittu þessar tvær fyrrnefndar reglur dágóðan afslátt af endurgreiðslu lána. Eftirstöðvar lána V-lánþega yrðu eðlilega mun lægri að tuttugu árum liðnum en eftirstöðvar annarra lána. Mamma mín hefur grínast með að V-lánið hafi verið helsti kosturinn sem pabbi sá við hana og örlagavaldur í tilhugalífi þeirra hjóna. Hann var jú nýútskrifaður rafmagnsverkfræðingur og þar með líklegt að ráðahagurinn hafi verið bestaður. Á þessum tíma hefur LÍN hefur þannig kannski verið óbeinn hvati til þess að þau og fólk í sömu stöðu tækju sig saman og eignuðust jafnvel börn! Óvænt vernd Í skilmálum V-lánanna voru fleiri athyglisvert ákvæði, samanber til dæmis: “Ef lántakandi fellur frá áður en endurgreiðslum lýkur, falla eftirstöðvar lána hans niður. Hið sama gildir ef lántakandi verður 100% öryrki. Verði lántakandi öryrki að lægri hundraðshlutum en 100, skal með lánsupphæð eða eftirstöðvar hennar farið að mati stjórnar sjóðsins. Stjórn sjóðsins áskilur sér þó rétt til bóta frá aðila, sem kynni að verða bótaskyldur gagnvart lántakanda vegna slysa eða atvika er leiddu til dauða eða örorku lánþega.” (undirstrikun höfundar) Síðasta setningin hefur veitt eins konar tryggingu því ef einhver hefði haft í huga að lúskra á manni gat maður bent á margra milljóna skuld hjá LÍN. Pabbi minn rifjaði ennfremur upp að í húsakynnum LÍN hafi á þeim tíma hangið uppi grein almennra hegningarlaga um að refsivert væri að veitast að opinberum starfsmönnum við störf. Spurning hvort það sagði meira um þjónustuna eða lánþegana? Hvaða þýðingu hefur sambúð fyrir greiðendur námslána sem eru tekin í dag? Í dag eru lánuð G-lán. Í lánaskilmálum þeirra hefur sambúð þýðingu en í annarri mynd en var á tímum V-lánanna. Nánar tiltekið hefur sambúð áhrif við ákvörðun tekjutengdu afborgunarinnar sem miðast við 3,75% af tekjustofni ársins á undan endurgreiðsluári, en með tekjustofni er átt við útsvarsstofn lánþega að viðbættum fjármagnstekjum. Ef lánþegi er í skráðri sambúð er miðað við 50% fjármagnstekna hans og sambúðaraðilans og skiptir ekki máli hvort tekjurnar eru af séreign samkvæmt kaupmála eða hjúskapareign. Í annan stað koma tekjur sambúðarmaka til skoðunar ef sótt er um undanþágu vegna fjárhagsörðugleika. Gaman er að velta fyrir sér hvernig svipuð sambúðarregla fyrir greiðendur og var í gildi á tímum v-lánanna myndi virka í nútímanum, yrði hún endurvakin. Gæti þetta orðið óvæntur plús á fyrsta stefnumóti, eða flýtt barneignarplönum? Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Námslán Hagsmunir stúdenta Rómur Mest lesið Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Réttlæti fyrir þjóðina, framfarir fyrir landsbyggðina Guðmundur Ari Sigurjónson skrifar Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar Skoðun Stuðningur við nýsköpun í menntun: Leið að betra mati Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Afruglari Þórður Björn Sigurðsson skrifar Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun „Jákvæð viðbrögð“ um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Sjá meira
Lánareglur Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) hafa tekið fjölmörgum breytingum í gegnum tíðina. Menntamálaráðherra kynnti til dæmis nýlega breytingar á endurgreiðslum námslána sem gætu orðið að veruleika á næstu misserum. Í eina tíð var hægt að taka svonefnd V-lán. Fyrirkomulag þeirra fer sjálfkrafa í fyrsta sæti yfir uppáhalds lán út frá höfundi séð því námslánin voru mögulega kveikjan að lífsgjöf minni og yngri systkina minna. LÍN og leitin að upprunanum Á þeim tíma sem foreldrar mínir voru í námi bauð LÍN upp á fyrrnefnd V-lán. Endurgreiðslur þeirra lána réðust meðal annars af tveimur þáttum. Í fyrsta lagi skyldi lánþegi greiða af láninu í tuttugu ár en eftir þann tíma mátti hann eða hún eiga afganginn. Í öðru lagi var það þannig að ef einstaklingar sem báðir voru að greiða af V-láni pöruðust saman í sambúð helmingaðist fasta ársgreiðslan hjá hvorum einstaklingi fyrir sig. Til þess að teljast vera í sambúð þurfti eitt af þrennu að eiga við: Sambúðaraðilar ættu barn eða börn saman Barn væri leiðinni samkvæmt læknisvottorði. Sambúð hefði staðið í að minnsta kosti þrjú ár óslitið samkvæmt Þjóðskrá eða öðrum sönnunargögnum. Til viðbótar kom síðan tekjutengd afborgun en saman veittu þessar tvær fyrrnefndar reglur dágóðan afslátt af endurgreiðslu lána. Eftirstöðvar lána V-lánþega yrðu eðlilega mun lægri að tuttugu árum liðnum en eftirstöðvar annarra lána. Mamma mín hefur grínast með að V-lánið hafi verið helsti kosturinn sem pabbi sá við hana og örlagavaldur í tilhugalífi þeirra hjóna. Hann var jú nýútskrifaður rafmagnsverkfræðingur og þar með líklegt að ráðahagurinn hafi verið bestaður. Á þessum tíma hefur LÍN hefur þannig kannski verið óbeinn hvati til þess að þau og fólk í sömu stöðu tækju sig saman og eignuðust jafnvel börn! Óvænt vernd Í skilmálum V-lánanna voru fleiri athyglisvert ákvæði, samanber til dæmis: “Ef lántakandi fellur frá áður en endurgreiðslum lýkur, falla eftirstöðvar lána hans niður. Hið sama gildir ef lántakandi verður 100% öryrki. Verði lántakandi öryrki að lægri hundraðshlutum en 100, skal með lánsupphæð eða eftirstöðvar hennar farið að mati stjórnar sjóðsins. Stjórn sjóðsins áskilur sér þó rétt til bóta frá aðila, sem kynni að verða bótaskyldur gagnvart lántakanda vegna slysa eða atvika er leiddu til dauða eða örorku lánþega.” (undirstrikun höfundar) Síðasta setningin hefur veitt eins konar tryggingu því ef einhver hefði haft í huga að lúskra á manni gat maður bent á margra milljóna skuld hjá LÍN. Pabbi minn rifjaði ennfremur upp að í húsakynnum LÍN hafi á þeim tíma hangið uppi grein almennra hegningarlaga um að refsivert væri að veitast að opinberum starfsmönnum við störf. Spurning hvort það sagði meira um þjónustuna eða lánþegana? Hvaða þýðingu hefur sambúð fyrir greiðendur námslána sem eru tekin í dag? Í dag eru lánuð G-lán. Í lánaskilmálum þeirra hefur sambúð þýðingu en í annarri mynd en var á tímum V-lánanna. Nánar tiltekið hefur sambúð áhrif við ákvörðun tekjutengdu afborgunarinnar sem miðast við 3,75% af tekjustofni ársins á undan endurgreiðsluári, en með tekjustofni er átt við útsvarsstofn lánþega að viðbættum fjármagnstekjum. Ef lánþegi er í skráðri sambúð er miðað við 50% fjármagnstekna hans og sambúðaraðilans og skiptir ekki máli hvort tekjurnar eru af séreign samkvæmt kaupmála eða hjúskapareign. Í annan stað koma tekjur sambúðarmaka til skoðunar ef sótt er um undanþágu vegna fjárhagsörðugleika. Gaman er að velta fyrir sér hvernig svipuð sambúðarregla fyrir greiðendur og var í gildi á tímum v-lánanna myndi virka í nútímanum, yrði hún endurvakin. Gæti þetta orðið óvæntur plús á fyrsta stefnumóti, eða flýtt barneignarplönum? Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun
Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson Skoðun