Að semja við sjálfan sig Þröstur Ólafsson skrifar 30. júní 2016 07:00 Þegar fyrrverandi ríkisstjórn sameinaði öll atvinnuvegaráðuneytin í eitt ráðuneyti, var sú hugsun ráðandi að þannig fengist sterkari og markvissari stjórnsýsla sem fær væri um að takast á við flókin og erfið mál. Íslensk stjórnsýsla er veik og þarf í meiri eða minni mæli að reiða sig á vinnu einkaaðila eða hagsmunaaðila við undirbúning og frágang frumvarpa eða annarra opinberra gjörninga. Í seinna tilviki verður niðurstaðan óhjákvæmilega lituð af stefnu og skoðunum hagsmunaaðilanna, sem hvorki þarf að vera í samræmi við almannahagsmuni, ríkishagsmuni hvað þá góða stjórnsýslu. Ekkert ráðuneyti hefur, í tímans rás, verið stjórnsýslulega veikara en landbúnaðarráðuneytið. Snemma virðist sú ákvörðun hafa verið tekin, að ráðuneytið myndi nýta vinnu frá hagsmunasamtökum bænda , enda voru þau, og eru kannski enn, hálf opinber samtök, í stað þess að byggja upp sterkt ráðuneyti sem gæti sjálft metið verkefni og unnið úr málum á eigin forsendum. Með tímanum hætti almenningur að taka eftir því, að það varð fremur regla en undantekning að Stéttarsamband bænda, síðar Bændasamtök Íslands voru í eins konar fastri en þó endurgjaldslítilli verktöku, þegar ráðuneytið þurfti að semja lagafrumvörp eða drög að reglugerðum, sem snertu verksvið þess. Undir þetta féllu einnig búvörusamningarnir. Eitt atvinnuvegaráðuneyti Með sameiningu allra atvinnuvegaráðuneyta í eitt ráðuneyti var gerð tilraun til að búa til sterkari stjórnsýslueiningu þar sem saman væri komin sú sérþekking og sá mannauður sem gæti staðið í og klárað samninga og unnið frumvörp á eigin forsendum í stað þess að vera upp á vinnuframlag hagsmunaaðila komin. Það kom því frekar á óvart að við myndun núverandi ríkisstjórnar skyldi vera farið í gamla farið og opinber stjórnsýslan þannig veikt. Landbúnaðar- og sjávarútvegsmál voru á ný sett undir sérstakan ráðherra og klofin frá málaflokkum annarra atvinnuvega. Þannig var hægt að viðhalda gömlum vinnubrögðum og leyfa bændum að semja við sjálfa sig, í stað þess að semja við öfluga samninganefnd frá ríkinu, því innan nýs ráðuneytis var engin sjálfstæð samningsgeta til staðar. Bændasamtökin voru því í reynd að semja við sig sjálf og landbúnaðarráðherra kvittaði undir til staðfestingar. Hvað skyldi verða sagt ef fjármálaráðherra gæfi BSRB sjálfdæmi um að semja nýja kjarasamninga til margra ára, en hans hlutverk væri eitt að undirrita gjörninginn? Því miður virðist aðgæsla fjármálaráðherra ekki hafa verið sem skyldi, því samningarnir eru gildir sem slíkir, þótt í þetta skipti fylgi önnur frumvörp, sem hangi á sömu spýtunni. Niðurstaðan í samræmi við vinnubrögðin Niðurstaða samninganna er því í samræmi við vinnubrögðin. Þeir eru gerðir án nokkurrar aðkomu almannavaldsins og hagsmunir almennings þ.e. neytenda fyrir borð bornir. Sterkustu hagsmunaaðilar innan samtaka bænda, stórbændur og afurðastöðvar þeirra hafa fengið að spenna samningana fyrir eigin vagna. Búvörusamningar fjalla núorðið ekki síður um markaðsstöðu og afkomu afurðastöðvanna frekar en afkomu almennra bænda. Í sauðfjárrækt er engin viðmiðun tekin af getu innlends markaðar til að kaupa allt þetta kjöt. Til að réttlæta þessa vitleysu er ausið mörg hundruð milljónum í markaðsátök bæði hér heima og erlendis. Forsvarsmenn bænda fabúlera um að kenna þurfi erlendu ferðafólki að meta íslenskt lambakjöt. Á að setja ferðamenn á námskeið í lambakjötsáti? Barnaskapurinn og bullið er greinilega sífrjó auðlind! Það vottar hvergi fyrir framtíðarhugsun um umhverfisvænan landbúnað, sem starfi með þarfir íslenskra neytenda að leiðarljósi, í sátt við náttúruna og sem jafnframt tryggi bændum góða lífsafkomu. Þá er athygli almennings og smábænda dreift með því að klifa stöðugt á því að búvörusamningar séu jafnframt aðgerð í dreifbýlismálum. Fortíð í stað framtíðar Raunverulegan árangur þessarar áratuga samtvinnunar má glöggt kenna í dreifðustu sveitum landsins. Þær eru að verða að mannlífsöræfum; yfirgefnar, fátækar og niðurníddar. Þar blasir við dapurlegt árangursleysi afturhaldsstefnu sem neitar að horfast í augu við nútímann. Flestar þjóðir Vesturlanda hafa þurft að hrista af sér strúktúrvanda úr fortíð, sem búið hefur lengi um sig og hefur hindrað þjóðir í að nútímavæðast. Landbúnaðurinn á það eftir. Þrátt fyrir – eða kannski vegna – milljarða moksturs úr ríkissjóði til sauðfjárbúskapar mjakast ekkert áfram, framleiðni vinnu og fjármagns nánast engin og afkoman eftir því. Forystufólk bænda virðist ófært um að eygja nokkra hugsun í átt að breytingum eða til nýsköpunar. Það eina sem þeim dettur í hug eru viðbótarpeningar úr ríkissjóði. Þarna koma einnig í ljós annmarkar þess að láta bændaforystuna semja við sjálfa sig. Það er ófrjótt og útilokar sjónarmið að utan. Það er árangursríkasta leiðin til að hjakka áfram í sama farinu. Það er löngu tímabært að slíta naflastrenginn milli samninga við bændur og afurðastöðva, þó þær séu formlega í eigu bænda. Þær verða eins og önnur iðnaðarframleiðsla að starfa innan reglna markaðskerfisins. Þetta var önnur ástæða þess að búa varð til nýtt ráðuneyti svo hægt væri að viðhalda og auka enn sérreglur fyrir úrvinnslu og markaðssetningu landbúnaðarafurða. Hollir eru heimanfengnir búvörusamningar! Tíu ára gildistími tryggir fullkomlega, þann ásetning sem ræður ferð meðal bændasamtakanna. Nú þyrfti að stofna „BúSave“ til að vernda þjóðina gegn yfirgangi samtaka landbúnaðarins, sem þessi tíu ára búvörusamningur vissulega er. Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þröstur Ólafsson Mest lesið Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Sjá meira
Þegar fyrrverandi ríkisstjórn sameinaði öll atvinnuvegaráðuneytin í eitt ráðuneyti, var sú hugsun ráðandi að þannig fengist sterkari og markvissari stjórnsýsla sem fær væri um að takast á við flókin og erfið mál. Íslensk stjórnsýsla er veik og þarf í meiri eða minni mæli að reiða sig á vinnu einkaaðila eða hagsmunaaðila við undirbúning og frágang frumvarpa eða annarra opinberra gjörninga. Í seinna tilviki verður niðurstaðan óhjákvæmilega lituð af stefnu og skoðunum hagsmunaaðilanna, sem hvorki þarf að vera í samræmi við almannahagsmuni, ríkishagsmuni hvað þá góða stjórnsýslu. Ekkert ráðuneyti hefur, í tímans rás, verið stjórnsýslulega veikara en landbúnaðarráðuneytið. Snemma virðist sú ákvörðun hafa verið tekin, að ráðuneytið myndi nýta vinnu frá hagsmunasamtökum bænda , enda voru þau, og eru kannski enn, hálf opinber samtök, í stað þess að byggja upp sterkt ráðuneyti sem gæti sjálft metið verkefni og unnið úr málum á eigin forsendum. Með tímanum hætti almenningur að taka eftir því, að það varð fremur regla en undantekning að Stéttarsamband bænda, síðar Bændasamtök Íslands voru í eins konar fastri en þó endurgjaldslítilli verktöku, þegar ráðuneytið þurfti að semja lagafrumvörp eða drög að reglugerðum, sem snertu verksvið þess. Undir þetta féllu einnig búvörusamningarnir. Eitt atvinnuvegaráðuneyti Með sameiningu allra atvinnuvegaráðuneyta í eitt ráðuneyti var gerð tilraun til að búa til sterkari stjórnsýslueiningu þar sem saman væri komin sú sérþekking og sá mannauður sem gæti staðið í og klárað samninga og unnið frumvörp á eigin forsendum í stað þess að vera upp á vinnuframlag hagsmunaaðila komin. Það kom því frekar á óvart að við myndun núverandi ríkisstjórnar skyldi vera farið í gamla farið og opinber stjórnsýslan þannig veikt. Landbúnaðar- og sjávarútvegsmál voru á ný sett undir sérstakan ráðherra og klofin frá málaflokkum annarra atvinnuvega. Þannig var hægt að viðhalda gömlum vinnubrögðum og leyfa bændum að semja við sjálfa sig, í stað þess að semja við öfluga samninganefnd frá ríkinu, því innan nýs ráðuneytis var engin sjálfstæð samningsgeta til staðar. Bændasamtökin voru því í reynd að semja við sig sjálf og landbúnaðarráðherra kvittaði undir til staðfestingar. Hvað skyldi verða sagt ef fjármálaráðherra gæfi BSRB sjálfdæmi um að semja nýja kjarasamninga til margra ára, en hans hlutverk væri eitt að undirrita gjörninginn? Því miður virðist aðgæsla fjármálaráðherra ekki hafa verið sem skyldi, því samningarnir eru gildir sem slíkir, þótt í þetta skipti fylgi önnur frumvörp, sem hangi á sömu spýtunni. Niðurstaðan í samræmi við vinnubrögðin Niðurstaða samninganna er því í samræmi við vinnubrögðin. Þeir eru gerðir án nokkurrar aðkomu almannavaldsins og hagsmunir almennings þ.e. neytenda fyrir borð bornir. Sterkustu hagsmunaaðilar innan samtaka bænda, stórbændur og afurðastöðvar þeirra hafa fengið að spenna samningana fyrir eigin vagna. Búvörusamningar fjalla núorðið ekki síður um markaðsstöðu og afkomu afurðastöðvanna frekar en afkomu almennra bænda. Í sauðfjárrækt er engin viðmiðun tekin af getu innlends markaðar til að kaupa allt þetta kjöt. Til að réttlæta þessa vitleysu er ausið mörg hundruð milljónum í markaðsátök bæði hér heima og erlendis. Forsvarsmenn bænda fabúlera um að kenna þurfi erlendu ferðafólki að meta íslenskt lambakjöt. Á að setja ferðamenn á námskeið í lambakjötsáti? Barnaskapurinn og bullið er greinilega sífrjó auðlind! Það vottar hvergi fyrir framtíðarhugsun um umhverfisvænan landbúnað, sem starfi með þarfir íslenskra neytenda að leiðarljósi, í sátt við náttúruna og sem jafnframt tryggi bændum góða lífsafkomu. Þá er athygli almennings og smábænda dreift með því að klifa stöðugt á því að búvörusamningar séu jafnframt aðgerð í dreifbýlismálum. Fortíð í stað framtíðar Raunverulegan árangur þessarar áratuga samtvinnunar má glöggt kenna í dreifðustu sveitum landsins. Þær eru að verða að mannlífsöræfum; yfirgefnar, fátækar og niðurníddar. Þar blasir við dapurlegt árangursleysi afturhaldsstefnu sem neitar að horfast í augu við nútímann. Flestar þjóðir Vesturlanda hafa þurft að hrista af sér strúktúrvanda úr fortíð, sem búið hefur lengi um sig og hefur hindrað þjóðir í að nútímavæðast. Landbúnaðurinn á það eftir. Þrátt fyrir – eða kannski vegna – milljarða moksturs úr ríkissjóði til sauðfjárbúskapar mjakast ekkert áfram, framleiðni vinnu og fjármagns nánast engin og afkoman eftir því. Forystufólk bænda virðist ófært um að eygja nokkra hugsun í átt að breytingum eða til nýsköpunar. Það eina sem þeim dettur í hug eru viðbótarpeningar úr ríkissjóði. Þarna koma einnig í ljós annmarkar þess að láta bændaforystuna semja við sjálfa sig. Það er ófrjótt og útilokar sjónarmið að utan. Það er árangursríkasta leiðin til að hjakka áfram í sama farinu. Það er löngu tímabært að slíta naflastrenginn milli samninga við bændur og afurðastöðva, þó þær séu formlega í eigu bænda. Þær verða eins og önnur iðnaðarframleiðsla að starfa innan reglna markaðskerfisins. Þetta var önnur ástæða þess að búa varð til nýtt ráðuneyti svo hægt væri að viðhalda og auka enn sérreglur fyrir úrvinnslu og markaðssetningu landbúnaðarafurða. Hollir eru heimanfengnir búvörusamningar! Tíu ára gildistími tryggir fullkomlega, þann ásetning sem ræður ferð meðal bændasamtakanna. Nú þyrfti að stofna „BúSave“ til að vernda þjóðina gegn yfirgangi samtaka landbúnaðarins, sem þessi tíu ára búvörusamningur vissulega er. Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun