Umhverfismál og byggingariðnaður Sigríður Björk Jónsdóttir skrifar 9. desember 2015 10:24 Á heimsvísu er talið að byggingariðnaðurinn sé ábyrgur fyrir um 30% af losun gróðurhúsalofttegunda og noti um 40% af framleiddri orku í heiminum. Af þessu má sjá að í umræðunni sem nú fer fram í tengslum við loftslagsráðstefnu sameinuðu þjóðanna í París, þá er aukin umhverfisvitund í byggingariðnaði mikilvægur þáttur sem þjóðir heims þurfa að huga að þótt ekki hafi hann fengið mikla umfjöllun hér á landi í þessu sambandi. Það má ef til vill skýra með lægð í greininni undanfarin ár, og svo því að byggingariðnaðurinn er gjarnan flokkaður með almennum iðnaði þegar verið er að mæla loftslagsáhrif og jafnvel orkunotkun. Áhrif hans eru til dæmis ekki tekinn sérstaklega út í nýrri áætlun ríkisstjórnarinnar um það hvernig draga megi úr kolefnismengun hér á landi. En nú er farið að rofa til á byggingarmarkaði eins og sjá mátti á kynningarfundi Reykjavíkurborgar um uppbyggingaráform fyrir skömmu, og er það ekki síst vegna vegna síaukinnar og vaxandi eftirspurnar á hentugu húsnæði fyrir ungt fólk . En það skiptir máli hvernig byggt er. Bæði almenningur og fyrirtæki eru smám saman að verða æ meðvitaðri um samfélagslega ábyrgð og mikilvægi þess að lágmarka eins og kostur er umhverfisáhrif framkvæmda og gildir þá einu hvort um er að ræða stórar opinberar framkvæmdir, hefðbundnar húsbyggingar fyrir einstaklinga eða jafnvel endurbætur á eldra húsnæði. Þá vakna upp spurningar eins og þær hvort það hafi raunveruleg áhrif á endingu mannvirkis og kostnað framkvæmdar ef við veljum vistvænar og vottaðar byggingavörur umfram aðrar og hvort að aðferðafræði vistvænnar hönnunar hafi áhrif á gæði innilofts og þar með heilsu okkar og vellíðan.Ný tækifæri fylgja breyttum viðmiðumÍ nágrannalöndum okkar hafa þessi mál verið í mikilli þróun undanfarin ár, einkum í þeim löndum þar sem notkun svokallaðra vistvottunarkerfa fyrir bæði byggingar og skipulag er orðinn nokkuð algeng, eins og til dæmis í Noregi og Svíþjóð. Það er óhætt að fullyrða að notkun vistvottunarkerfa fyrir byggingarþar sem þess er krafist að gerð sé grein fyrir bæði uppruna byggingavöru og sett fram vottorð um lífsferilsgreiningu þeirra efna sem notuð eru auk ýmissa annarra þátta eins og lágmörkun orkunotkunarhafi á tiltölulega skömmum tíma stóraukið þekkingu bæði fagfólks og almennings á umhverfisáhrifum bygginga og leiðum til að draga úr þeim. Þessi þróun er að eiga sér stað hér á landi einkum þó þegar kemur að stærri framkvæmdum og má til dæmis nefna verkefni eins og vistvottað fangelsi á Hólmsheiði og nýjan framhaldsskóla í Mosfellsbæ sem dæmi um vistvottaðar byggingar þar sem þessari aðferðarfræði er beitt. Ef vilji er fyrir hendi þá eru ýmsar leiðir færar til að hafa áhrif á þessa þróun, umfram það að gera kröfu um notkun vistvottunarkerfa við stærri framkvæmdir. Fjárhagslegir hvatar geta verið mjög öflug leið til að stýra neyslu samanber lækkun vörugjalda og tolla á bifreiðar sem nota vistvæna orkugjafa. Síðustu áramót voru felld niður vörugjöld af byggingavörum sem er vel, en það mætti í kjölfarið skoða það að lækka virðisaukaskatt á byggingavörum sem eru umhverfisvottaðar með alþjóðlegum merkjum og í samræmi við viðurkennda staðla. Það myndi án efa auka eftirspurn og þar með hafa áhrif á framboð á vistvænum byggingavörum hér á landi. Þá gætu sveitarfélög skoðað möguleika á annars konar ívilnunum í formi lægri gjalda á vistvottað húsnæði auk þess að fjárfestar, bankar og tryggingafélög geta endurskoðað áhættumat fjárfestinga sem eru með umhverfisvottun og til dæmis lækkað vexti og markvisst veitt auknu fjármagni í grænar fjárfestingar. Vistbyggðarráð sem er samstarfsvettvangur um vistvæna þróun manngerðs umhverfis á Íslandi er tilbúið að leggja sitt af mörkunum við að skoða hvers konar ívilnanir verið er að vinna að í nágrannalöndum okkar og í kjölfarið að leggja til leiðir sem hafa jákvæð áhrif til lengri tíma í samvinnu við stjórnvöld og lykilaðila á markaði.Visferilshugsun og vönduð hönnun er nefnilega ekki bara æskileg út frá umhverfissjónarmiði. Ávinningurinn kemur einnig fram í aukinni hagkvæmni framkvæmda, gæðum húsnæðis og þar með virði þeirra verðmæta sem felast í okkar byggða umhverfi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Sjá meira
Á heimsvísu er talið að byggingariðnaðurinn sé ábyrgur fyrir um 30% af losun gróðurhúsalofttegunda og noti um 40% af framleiddri orku í heiminum. Af þessu má sjá að í umræðunni sem nú fer fram í tengslum við loftslagsráðstefnu sameinuðu þjóðanna í París, þá er aukin umhverfisvitund í byggingariðnaði mikilvægur þáttur sem þjóðir heims þurfa að huga að þótt ekki hafi hann fengið mikla umfjöllun hér á landi í þessu sambandi. Það má ef til vill skýra með lægð í greininni undanfarin ár, og svo því að byggingariðnaðurinn er gjarnan flokkaður með almennum iðnaði þegar verið er að mæla loftslagsáhrif og jafnvel orkunotkun. Áhrif hans eru til dæmis ekki tekinn sérstaklega út í nýrri áætlun ríkisstjórnarinnar um það hvernig draga megi úr kolefnismengun hér á landi. En nú er farið að rofa til á byggingarmarkaði eins og sjá mátti á kynningarfundi Reykjavíkurborgar um uppbyggingaráform fyrir skömmu, og er það ekki síst vegna vegna síaukinnar og vaxandi eftirspurnar á hentugu húsnæði fyrir ungt fólk . En það skiptir máli hvernig byggt er. Bæði almenningur og fyrirtæki eru smám saman að verða æ meðvitaðri um samfélagslega ábyrgð og mikilvægi þess að lágmarka eins og kostur er umhverfisáhrif framkvæmda og gildir þá einu hvort um er að ræða stórar opinberar framkvæmdir, hefðbundnar húsbyggingar fyrir einstaklinga eða jafnvel endurbætur á eldra húsnæði. Þá vakna upp spurningar eins og þær hvort það hafi raunveruleg áhrif á endingu mannvirkis og kostnað framkvæmdar ef við veljum vistvænar og vottaðar byggingavörur umfram aðrar og hvort að aðferðafræði vistvænnar hönnunar hafi áhrif á gæði innilofts og þar með heilsu okkar og vellíðan.Ný tækifæri fylgja breyttum viðmiðumÍ nágrannalöndum okkar hafa þessi mál verið í mikilli þróun undanfarin ár, einkum í þeim löndum þar sem notkun svokallaðra vistvottunarkerfa fyrir bæði byggingar og skipulag er orðinn nokkuð algeng, eins og til dæmis í Noregi og Svíþjóð. Það er óhætt að fullyrða að notkun vistvottunarkerfa fyrir byggingarþar sem þess er krafist að gerð sé grein fyrir bæði uppruna byggingavöru og sett fram vottorð um lífsferilsgreiningu þeirra efna sem notuð eru auk ýmissa annarra þátta eins og lágmörkun orkunotkunarhafi á tiltölulega skömmum tíma stóraukið þekkingu bæði fagfólks og almennings á umhverfisáhrifum bygginga og leiðum til að draga úr þeim. Þessi þróun er að eiga sér stað hér á landi einkum þó þegar kemur að stærri framkvæmdum og má til dæmis nefna verkefni eins og vistvottað fangelsi á Hólmsheiði og nýjan framhaldsskóla í Mosfellsbæ sem dæmi um vistvottaðar byggingar þar sem þessari aðferðarfræði er beitt. Ef vilji er fyrir hendi þá eru ýmsar leiðir færar til að hafa áhrif á þessa þróun, umfram það að gera kröfu um notkun vistvottunarkerfa við stærri framkvæmdir. Fjárhagslegir hvatar geta verið mjög öflug leið til að stýra neyslu samanber lækkun vörugjalda og tolla á bifreiðar sem nota vistvæna orkugjafa. Síðustu áramót voru felld niður vörugjöld af byggingavörum sem er vel, en það mætti í kjölfarið skoða það að lækka virðisaukaskatt á byggingavörum sem eru umhverfisvottaðar með alþjóðlegum merkjum og í samræmi við viðurkennda staðla. Það myndi án efa auka eftirspurn og þar með hafa áhrif á framboð á vistvænum byggingavörum hér á landi. Þá gætu sveitarfélög skoðað möguleika á annars konar ívilnunum í formi lægri gjalda á vistvottað húsnæði auk þess að fjárfestar, bankar og tryggingafélög geta endurskoðað áhættumat fjárfestinga sem eru með umhverfisvottun og til dæmis lækkað vexti og markvisst veitt auknu fjármagni í grænar fjárfestingar. Vistbyggðarráð sem er samstarfsvettvangur um vistvæna þróun manngerðs umhverfis á Íslandi er tilbúið að leggja sitt af mörkunum við að skoða hvers konar ívilnanir verið er að vinna að í nágrannalöndum okkar og í kjölfarið að leggja til leiðir sem hafa jákvæð áhrif til lengri tíma í samvinnu við stjórnvöld og lykilaðila á markaði.Visferilshugsun og vönduð hönnun er nefnilega ekki bara æskileg út frá umhverfissjónarmiði. Ávinningurinn kemur einnig fram í aukinni hagkvæmni framkvæmda, gæðum húsnæðis og þar með virði þeirra verðmæta sem felast í okkar byggða umhverfi.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun