Þverbrestur þingsins Ólína Þorvarðardóttir skrifar 5. október 2010 06:00 Átta guðfræðingar hafa birt athyglisverðan pistil á vefsíðunni tru.is þar sem þeir áfellast Alþingi Íslendinga í svokölluðu „Landsdómsmáli". Guðfræðingarnir ræða þá óvæntu niðurstöðu að Geir H. Haarde skuli einn kallaður til ábyrgðar fyrir landsdómi á grundvelli laga um ráðherraábyrgð. Telja þeir að þingið hafi ekki reynst þeim vanda vaxið að kalla ráðherra til ábyrgðar á grundvelli 14. greinar stjórnarskrár sem segir: „Ráðherrar bera ábyrgð á stjórnarframkvæmdum öllum. Ráðherraábyrgð er ákveðin með lögum. Alþingi getur kært ráðherra fyrir embættisrekstur þeirra. Landsdómur dæmir þau mál." Ég tek undir með pistlahöfundunum að það hefur verið átakanlegt að horfa upp á ráðaleysi þingmanna gagnvart því ábyrgðarhlutverki sem þeir hafa í umboði almennings: Að skapa framkvæmdarvaldinu raunverulegt aðhald. En hvað var það sem brást? Þegar sprungur myndast, þá verður einhvers staðar brestur undan þrýstingi og út frá honum rifnar stærri sprunga sem getur kvíslast og teygt sig bæði djúpt og langt. Brestur þessa máls varð í úrvinnslunni á niðurstöðum rannsóknarnefndar Alþingis (RNA). Skýrsla rannsóknarnefndarinnar var áfellisdómur yfir stjórnvöldum og stjórnsýslu landsins. Þinginu bar að bregðast við niðurstöðum nefndarinnar og gera ráðstafanir til úrbóta í því efni. Skipuð var sérstök þingmannanefnd undir forystu Atla Gíslasonar, alþingismanns og lögmanns. Atla-nefndinni svokölluðu var falið með sérstakri samþykkt á Alþingi að vinna úr niðurstöðum rannsóknarnefndarinnar. Það tókst að hluta til. Tillögur nefndarinnar um almennar úrbætur á stjórnarfari okkar hlutu góðan hljómgrunn í þinginu og um þær var einhuga sátt. Öðru máli gegnir um þann þátt sem snýr að landsdómi - þar mistókst úrvinnslan hrapallega. Ástæðan er einfaldlega sú að Atla-nefndin lét sér ekki nægja niðurstöðu Rannsóknarnefndar Alþingis þegar kom að spurningunni um að ákæra fyrrverandi ráðherra. RNA hafði komist að þeirri niðurstöðu að þrír fyrrverandi ráðherrar, Geir H. Haarde, Árni Mathiesen og Björgvin G. Sigurðsson hefðu brugðist starfsskyldum sínum sem ráðherrar efnahags- og fjármálakerfis með aðgerðaleysi og/eða vanrækslu sem þyrfti frekari rannsóknar við á réttum vettvangi. Rannsóknarnefndin undanskildi hins vegar Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur þar sem hlutverk hennar sem utanríkisráðherra væri ekki hægt að heimfæra á það sem gerðist í bankahruninu. Þar með var ekki dregið úr pólitískri ábyrgð hennar sem formanns Samfylkingarinnar á þeim tíma, heldur horft til ákvæða stjórnarskrár og laga um ráðherraábyrgð. Alþingi getur samkvæmt fyrrnefndu stjórnarskrárákvæði aðeins kært ráðherra fyrir embættisrekstur þeirra á viðkomandi málasviði, þ.e. því málasviði sem undir ráðuneytið heyra. Ég er sammála niðurstöðu rannsóknarnefndar Alþingis og greiddi atkvæði í samræmi við það þegar málið kom til kasta Alþingis í síðustu viku. Ég tel einnig að ef þingmannanefndin hefði haldið sig við niðurstöðu RNA hefði atkvæðagreiðslan í þinginu farið á annan veg en varð, og línur orðið mun skýrari. En þingmannanefndin gekk lengra. Meirihluti Atla-nefndarinnar vildi koma lögum yfir fleiri en þá sem skýrsla RNA gaf ástæðu til. Sá þrýstingur varð aftur til þess að nefndin þríklofnaði þar sem tveir vildu engan ákæra, tveir vildu ákæra þrjá, fimm vildu ákæra fjóra. Þarna varð sá þverbrestur í starfi nefndarinnar sem nú hefur teygt sig inn í þingið og dregið dilk á eftir sér. Þrýstingurinn sem þetta olli varð nefndinni og þinginu ofraun. Afleiðingin er sú að Alþingi Íslendinga hefur nú heykst á því að veita framkvæmdarvaldinu raunverulegt aðhald og láta fara fram viðhlítandi rannsókn fyrir dómstólum á hlut stjórnvalda í hrunferlinu 2008. Nú verður það einungis einn maður sem mun standa skil á gjörðum sínum frammi fyrir landsdómi - þegar hið rökrétta hefði verið að fagráðherrarnir í ríkisstjórn hans hefðu einnig sætt rannsókn á sömu forsendum og átt þess kost að verjast fyrir dómi. Þeir síðarnefndu verða nú lykilvitni í málaferlunum. Þeirra hlutskipti er orðið það að fá aldrei endanlegar lyktir síns máls á opinberum vettvangi, hvorki til sektar né sýknu. Eftir situr þjóðin höggdofa yfir niðurstöðunni, en þingheimur ráðvilltur, reiður og marg klofinn í afstöðu sinni. Afleit niðurstaða fyrir alla sem hlut eiga að þessu máli. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landsdómur Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal Skoðun Skoðun Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Sjá meira
Átta guðfræðingar hafa birt athyglisverðan pistil á vefsíðunni tru.is þar sem þeir áfellast Alþingi Íslendinga í svokölluðu „Landsdómsmáli". Guðfræðingarnir ræða þá óvæntu niðurstöðu að Geir H. Haarde skuli einn kallaður til ábyrgðar fyrir landsdómi á grundvelli laga um ráðherraábyrgð. Telja þeir að þingið hafi ekki reynst þeim vanda vaxið að kalla ráðherra til ábyrgðar á grundvelli 14. greinar stjórnarskrár sem segir: „Ráðherrar bera ábyrgð á stjórnarframkvæmdum öllum. Ráðherraábyrgð er ákveðin með lögum. Alþingi getur kært ráðherra fyrir embættisrekstur þeirra. Landsdómur dæmir þau mál." Ég tek undir með pistlahöfundunum að það hefur verið átakanlegt að horfa upp á ráðaleysi þingmanna gagnvart því ábyrgðarhlutverki sem þeir hafa í umboði almennings: Að skapa framkvæmdarvaldinu raunverulegt aðhald. En hvað var það sem brást? Þegar sprungur myndast, þá verður einhvers staðar brestur undan þrýstingi og út frá honum rifnar stærri sprunga sem getur kvíslast og teygt sig bæði djúpt og langt. Brestur þessa máls varð í úrvinnslunni á niðurstöðum rannsóknarnefndar Alþingis (RNA). Skýrsla rannsóknarnefndarinnar var áfellisdómur yfir stjórnvöldum og stjórnsýslu landsins. Þinginu bar að bregðast við niðurstöðum nefndarinnar og gera ráðstafanir til úrbóta í því efni. Skipuð var sérstök þingmannanefnd undir forystu Atla Gíslasonar, alþingismanns og lögmanns. Atla-nefndinni svokölluðu var falið með sérstakri samþykkt á Alþingi að vinna úr niðurstöðum rannsóknarnefndarinnar. Það tókst að hluta til. Tillögur nefndarinnar um almennar úrbætur á stjórnarfari okkar hlutu góðan hljómgrunn í þinginu og um þær var einhuga sátt. Öðru máli gegnir um þann þátt sem snýr að landsdómi - þar mistókst úrvinnslan hrapallega. Ástæðan er einfaldlega sú að Atla-nefndin lét sér ekki nægja niðurstöðu Rannsóknarnefndar Alþingis þegar kom að spurningunni um að ákæra fyrrverandi ráðherra. RNA hafði komist að þeirri niðurstöðu að þrír fyrrverandi ráðherrar, Geir H. Haarde, Árni Mathiesen og Björgvin G. Sigurðsson hefðu brugðist starfsskyldum sínum sem ráðherrar efnahags- og fjármálakerfis með aðgerðaleysi og/eða vanrækslu sem þyrfti frekari rannsóknar við á réttum vettvangi. Rannsóknarnefndin undanskildi hins vegar Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur þar sem hlutverk hennar sem utanríkisráðherra væri ekki hægt að heimfæra á það sem gerðist í bankahruninu. Þar með var ekki dregið úr pólitískri ábyrgð hennar sem formanns Samfylkingarinnar á þeim tíma, heldur horft til ákvæða stjórnarskrár og laga um ráðherraábyrgð. Alþingi getur samkvæmt fyrrnefndu stjórnarskrárákvæði aðeins kært ráðherra fyrir embættisrekstur þeirra á viðkomandi málasviði, þ.e. því málasviði sem undir ráðuneytið heyra. Ég er sammála niðurstöðu rannsóknarnefndar Alþingis og greiddi atkvæði í samræmi við það þegar málið kom til kasta Alþingis í síðustu viku. Ég tel einnig að ef þingmannanefndin hefði haldið sig við niðurstöðu RNA hefði atkvæðagreiðslan í þinginu farið á annan veg en varð, og línur orðið mun skýrari. En þingmannanefndin gekk lengra. Meirihluti Atla-nefndarinnar vildi koma lögum yfir fleiri en þá sem skýrsla RNA gaf ástæðu til. Sá þrýstingur varð aftur til þess að nefndin þríklofnaði þar sem tveir vildu engan ákæra, tveir vildu ákæra þrjá, fimm vildu ákæra fjóra. Þarna varð sá þverbrestur í starfi nefndarinnar sem nú hefur teygt sig inn í þingið og dregið dilk á eftir sér. Þrýstingurinn sem þetta olli varð nefndinni og þinginu ofraun. Afleiðingin er sú að Alþingi Íslendinga hefur nú heykst á því að veita framkvæmdarvaldinu raunverulegt aðhald og láta fara fram viðhlítandi rannsókn fyrir dómstólum á hlut stjórnvalda í hrunferlinu 2008. Nú verður það einungis einn maður sem mun standa skil á gjörðum sínum frammi fyrir landsdómi - þegar hið rökrétta hefði verið að fagráðherrarnir í ríkisstjórn hans hefðu einnig sætt rannsókn á sömu forsendum og átt þess kost að verjast fyrir dómi. Þeir síðarnefndu verða nú lykilvitni í málaferlunum. Þeirra hlutskipti er orðið það að fá aldrei endanlegar lyktir síns máls á opinberum vettvangi, hvorki til sektar né sýknu. Eftir situr þjóðin höggdofa yfir niðurstöðunni, en þingheimur ráðvilltur, reiður og marg klofinn í afstöðu sinni. Afleit niðurstaða fyrir alla sem hlut eiga að þessu máli.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun