Erfið staða á Alþingi Pétur Gunnarsson skrifar 21. september 2010 06:00 Alþingismenn glíma nú við það verkefni að vinna úr þingsályktunartillögum þingmannanefndar sem kennd er við Atla Gíslason. Leikreglurnar sem fylgt er voru ákveðnar þegar rannsóknarnefnd Alþingis var sett á laggirnar af ríkisstjórninni sem var við völd haustið 2008. Vonir um að Alþingi gæti náð sátt um úrvinnslu skýrslu rannsóknarnefndarinnar eru farnar veg allrar veraldar. Strax haustið 2008 var ljóst að til þess gæti komið að kalla saman landsdóm vegna hugsanlegra brota á lögum um ráðherraábyrgð. Rannsóknarnefnd Alþingis taldi þrjá ráðherra í ríkisstjórn Geirs H. Haarde hafa vanrækt starfsskyldur sínar og fjallaði ítarlega um refsiheimildir vegna brota í störfum ráðherra. Enginn þeirra sem sat í þingmannanefndinni taldi þó viðunandi að leggja tillögur samhljóða niðurstöðu rannsóknarnefndarinnar fyrir Alþingi. Það hefur lengi legið fyrir að landsdómur er ólíkur öðrum dómstólum í landinu. Þingmenn, ráðherrar og réttarfarsnefnd, sem er skipuð færustu sérfræðingum sem leiða þróun íslensks réttarfars, hefur ekki séð ástæðu til þess að láta lögbrot ráðherra fylgja sömu reglum og önnur sakamál. Voru þó hæg heimatökin. Atli Gíslason og Eygló Harðardóttir, þingmaður Framsóknarflokksins, hafa bæði bent á að mannréttindi þeirra sem ákærðir yrðu fyrir landsdómi séu tryggð. Skipulagið standist kröfur Mannréttindadómstóls Evrópu í Strassborg. Nýlegt fordæmi í máli danska ráðherrans Ninn-Hansens staðfesti það. Þessum staðhæfingum Atla og Eyglóar hefur ekki verið hnekkt með rökum. Menn hljóta að gefa þeim mikið vægi enda hefur dómstóllinn í Strassborg verið aflvaki helstu réttarbóta í mannréttindamálum á Íslandi síðustu áratugi. Landsdómur og lögin um ráðherraábyrgð eru einnig einstök að því leyti hve skammur tími líður frá því að lögin eru brotin og þar til brotið telst fyrnt. Landsdómsfyrirkomulagið ívilnar þar ráðherrum umfram aðra landsmenn. Þetta er ástæðan fyrir því að margir draga í efa að landsdómsleið muni skila Íslendingum í rétta átt í uppgjöri við aðdraganda hrunsins. Nauðsynlegt sé að kafa dýpra en þessi leið geri ráð fyrir. Í því sambandi hefur Þorsteinn Pálsson, fyrrverandi forsætisráðherra, bent á að Alþingi geti samþykkt ályktun um að einstakar embættisfærslur ráðherra hafi verið ámælisverðar þótt hugsanleg lögbrot tengd þeim málum séu fyrnd. Þetta er athyglisverð hugmynd þótt hæpið sé að hún geti skapað sátt á Alþingi eða í þjóðfélaginu um að líta fram hjá gildandi lögum um ráðherraábyrgð og landsdóm. Hins vegar er ekki vafi á því að Alþingi á vandasama leið fyrir höndum næstu daga að leiða þetta mál til lykta. Hugsanlegir sakborningar fyrir landsdómi eru gamlir samstarfsmenn og samverkamenn margra núverandi þingmanna og ráðherra. Væntanlega verða margir þessara þingmanna og ráðherra kallaðir til vitnis fyrir landsdómi, komi hann saman. Færu þessir þingmenn með venjulegt ákæruvald þætti sjálfsagt að þeir hlífðu sjálfum sér og samfélaginu við beinni þátttöku í þeim ákvörðunum sem Alþingi þarf nú að taka. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landsdómur Pétur Gunnarsson Mest lesið Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Alþingismenn glíma nú við það verkefni að vinna úr þingsályktunartillögum þingmannanefndar sem kennd er við Atla Gíslason. Leikreglurnar sem fylgt er voru ákveðnar þegar rannsóknarnefnd Alþingis var sett á laggirnar af ríkisstjórninni sem var við völd haustið 2008. Vonir um að Alþingi gæti náð sátt um úrvinnslu skýrslu rannsóknarnefndarinnar eru farnar veg allrar veraldar. Strax haustið 2008 var ljóst að til þess gæti komið að kalla saman landsdóm vegna hugsanlegra brota á lögum um ráðherraábyrgð. Rannsóknarnefnd Alþingis taldi þrjá ráðherra í ríkisstjórn Geirs H. Haarde hafa vanrækt starfsskyldur sínar og fjallaði ítarlega um refsiheimildir vegna brota í störfum ráðherra. Enginn þeirra sem sat í þingmannanefndinni taldi þó viðunandi að leggja tillögur samhljóða niðurstöðu rannsóknarnefndarinnar fyrir Alþingi. Það hefur lengi legið fyrir að landsdómur er ólíkur öðrum dómstólum í landinu. Þingmenn, ráðherrar og réttarfarsnefnd, sem er skipuð færustu sérfræðingum sem leiða þróun íslensks réttarfars, hefur ekki séð ástæðu til þess að láta lögbrot ráðherra fylgja sömu reglum og önnur sakamál. Voru þó hæg heimatökin. Atli Gíslason og Eygló Harðardóttir, þingmaður Framsóknarflokksins, hafa bæði bent á að mannréttindi þeirra sem ákærðir yrðu fyrir landsdómi séu tryggð. Skipulagið standist kröfur Mannréttindadómstóls Evrópu í Strassborg. Nýlegt fordæmi í máli danska ráðherrans Ninn-Hansens staðfesti það. Þessum staðhæfingum Atla og Eyglóar hefur ekki verið hnekkt með rökum. Menn hljóta að gefa þeim mikið vægi enda hefur dómstóllinn í Strassborg verið aflvaki helstu réttarbóta í mannréttindamálum á Íslandi síðustu áratugi. Landsdómur og lögin um ráðherraábyrgð eru einnig einstök að því leyti hve skammur tími líður frá því að lögin eru brotin og þar til brotið telst fyrnt. Landsdómsfyrirkomulagið ívilnar þar ráðherrum umfram aðra landsmenn. Þetta er ástæðan fyrir því að margir draga í efa að landsdómsleið muni skila Íslendingum í rétta átt í uppgjöri við aðdraganda hrunsins. Nauðsynlegt sé að kafa dýpra en þessi leið geri ráð fyrir. Í því sambandi hefur Þorsteinn Pálsson, fyrrverandi forsætisráðherra, bent á að Alþingi geti samþykkt ályktun um að einstakar embættisfærslur ráðherra hafi verið ámælisverðar þótt hugsanleg lögbrot tengd þeim málum séu fyrnd. Þetta er athyglisverð hugmynd þótt hæpið sé að hún geti skapað sátt á Alþingi eða í þjóðfélaginu um að líta fram hjá gildandi lögum um ráðherraábyrgð og landsdóm. Hins vegar er ekki vafi á því að Alþingi á vandasama leið fyrir höndum næstu daga að leiða þetta mál til lykta. Hugsanlegir sakborningar fyrir landsdómi eru gamlir samstarfsmenn og samverkamenn margra núverandi þingmanna og ráðherra. Væntanlega verða margir þessara þingmanna og ráðherra kallaðir til vitnis fyrir landsdómi, komi hann saman. Færu þessir þingmenn með venjulegt ákæruvald þætti sjálfsagt að þeir hlífðu sjálfum sér og samfélaginu við beinni þátttöku í þeim ákvörðunum sem Alþingi þarf nú að taka.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun