Leggja þau upp laupana? Guðmundur Magnússon skrifar 20. janúar 2005 00:01 Ókeypis dagblað er ekki séríslenskt fyrirbæri eins og einhverjir kunna að halda. Slík blöð eru algeng í nágrannalöndunum og hafa verið það í um það bil áratug. Aftur á móti hefur Fréttablaðið okkar sérststöðu að því leyti að það er borið inn á þorra heimila landsmanna en erlendu fríblöðunun er dreift á fjölförnum stöðum, einkum lestarstöðvum og er alþjóðlegt heiti þessara blaða, Metro, af því dregið. Raunar er það ekki aðeins dreifingin sem skilur að Fréttablaðið og Metró-blöðin heldur einnig efni og efnistök eins og rætt verður á eftir. Hugmyndin um ókeypis dagblað á sér fyrirmynd í annarri tegund fjölmiðla sem byrjuðu í Bandaríkjunum. Þar voru á fyrri hluta síðustu aldar stofnaðar sjónvarpsstöðvar sem buðu upp á opna dagskrá, þar á meðal fréttir, og fengu þær tekjur sínar eingöngu af auglýsingum. Þessar stöðvar eru enn reknar (ABC, CBS, NBC) en á síðustu árum hefur hallað undan fæti í rekstri þeirra og áhorf dalað vegna öflugrar samkeppni frá kapalstöðvum sem getað boðið áskrifendum upp á víðtækari þjónustu, þar á meðal netsamband. Fyrirtækið Metro International er um þessar mundir einn helsti brautryðjandi ókeypis fréttablaða. Það var stofnað fyrir fjórum árum af sænsku fjölmiðlasamsteypunni Kinnevik og ljósvakafyrirtækinu MTG.. Nú gefur það út fjörutíu ókeypis blöð í sextíu borgum víðs vegar um Evrópu og er að hasla sér völl í Bandaríkjunum, byrjar þá í Boston í samvinnu við útgefendur New York Times og Boston Globe. Lesendur Metro-blaða fyrirtækisins eru taldir vera fjórtán og hálf milljón manna. Síðan eru gefin út Metró-blöð á vegum ýmissa annarra fyrirtækja og hafa þau víða mikla útbreiðslu. Metró-blöðin sem Metro International stendur að fá fréttir frá sameiginlegri alþjóðlegri fréttamiðstöð sem fyrirtækið rekur. En síðan eru það sjálfstæðar ritstjórnir staðbundinna útgáfa sem laga blöðin á hverjum stað að málefnum á heimaslóðum. Metró-blöðin byggja á sameiginlegri útlitshönnun, þá nokkur frávik séu frá einu blaði til annars, og sameiginlegri meginstefnu um efnistök. Þau flytja stuttar og gagnorðar fréttir um það sem er efst á baugi hverju sinni. Þau birta ekki ritstjórnargreinar eða aðsent efni og láta slúður um frægðarfólkið eiga sig. Rannsóknir sýna að fólk eyðir ekki meira en 20 mínútum á dag í lestur dagblaða og á þeim tíma á að vera hægt að lesa Metró-blöðin spjaldanna á milli. Rannsóknir leiða í ljós að þessi tími dugar ekki til að lesa hefðbundin áskriftardagblöð; vandlegur lestur þeirra kostar rúman klukkutíma eða meira. Metró-blöðin eru fremur miðuð við yngri kynslóðir, sem eru á stöðugum hlaupum og hafa lítinn tíma til að liggja yfir blöðum, en eldra fólk sem hefur yfirleitt rýmri tíma og annað tempó. Þetta helst í hendur við það að lesendur Metró-blaða hafa rýmri fjárráð og eru þess vegna ákjósanlegur markhópur auglýsenda.Dagblaðalestur hefur minnkað mikið í Evrópu og Bandaríkjunum á síðustu árum. Er raunar talið að þessi þróun hafi hafist þegar á sjöunda áratugnum með auknu fjölbreytni og magni sjónvarpsefnis og síðan hraðvaxandi afþreyingu af öllu tagi. Mörg dagblöð hafa af þessum sökum lagt upp laupana. Víðast hvar eiga dagblöð í rekstrarerfiðleikum. Morgunblaðið, flaggskip áskriftarblaða á Íslandi, tapaði hvorki meira né minna en 300 milljónum króna árið 2003. Blöðin hafa gripið til ýmissa ráða til að halda í lesendur, meðal annars hafa stóru Lundúnablöðin eins og Times og Independent minnkað brot sitt og eru nú á stærð við íslenskt dagblað. Slík stærð er talin hugnast fólki betur en breiðsíðurnar þótt þær séu flottari og virðulegri. En spurningin er hvort þetta nægi. Þá hafa sum áskriftardagblöð tekið upp á því að gefa út eigin Metró-útgáfur og reyna þannig í senn að afla tekna og vekja athygli á áskriftarútgáfunni. Margir telja að áskriftardagblöðum eigi enn eftir að hnigna og þótt enginn spái því að þau verði með öllu úr sögunni á næsta áratugum er líklegt að þau muni hafa úr minni tekjum að spila og geti því líklega ekki boðið upp á jafn vandað og fjölbreytt efni og nú. Aftur á móti er slíkt efni forsenda þess að blöðin lifi af samkeppnina við Metró-blöðin. Það kaupir enginn það sem hægt er að fá ókeypis. Í umfjöllun Financial Times um ókeypis dagblöð fyrr í vikunni (sem hér er stuðst við) kemur fram að Metro International hefur ekki orðið ábatasamt fyrirtæki þótt því hafi tekist að halda sjó. En sagt er að nú séu að verða á því breytingar og horfur á vænlegri tíma í rekstrinum.Fréttablaðið á Íslandi var í upphafi að mestu Metró-blað að efni og efnistökum. En það skar sig strax frá erlendu blöðunum með þeirri snjöllu viðskiptahugmynd að svo til allir landsmenn skyldu fá blaðið sent heim til sín. Þetta er auðveldar á Íslandi en erlendis vegna þess að hér er fámennt þjóðfélag og dreifingarkerfi dagblaða mjög þróað. Spennandi væri að prófa þetta erlendis og ekki ólíklegt að það verði gert en það er risavaxið verkefni sem krefst mikillar fjármuna og góðrar skipulagningar.Fréttablaðið hefur síðan þróast og breyst og er að mörgu leyti orðið ólíkt Metró-blöðunum. Það sver sig fremur í ætt við vönduð áskriftardagblöð enda byggir það ekki á naumhyggju Metró-formúlunnar heldur hefðbundnari blaðamennsku. Bjart útlit er í rekstri þess og Metró-blaðanna erlendis meðan útlitið er þungt hjá keppinautum þeirra á áskriftarblöðunum.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson Skoðun Skoðun Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald skrifar Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé skrifar Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason skrifar Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Pólitískt raunsæi og utanríkisstefna Íslands Ragnar Anthony Antonsson Gambrell skrifar Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Raforkuverð: Stórnotendur og almenningur Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Sjá meira
Ókeypis dagblað er ekki séríslenskt fyrirbæri eins og einhverjir kunna að halda. Slík blöð eru algeng í nágrannalöndunum og hafa verið það í um það bil áratug. Aftur á móti hefur Fréttablaðið okkar sérststöðu að því leyti að það er borið inn á þorra heimila landsmanna en erlendu fríblöðunun er dreift á fjölförnum stöðum, einkum lestarstöðvum og er alþjóðlegt heiti þessara blaða, Metro, af því dregið. Raunar er það ekki aðeins dreifingin sem skilur að Fréttablaðið og Metró-blöðin heldur einnig efni og efnistök eins og rætt verður á eftir. Hugmyndin um ókeypis dagblað á sér fyrirmynd í annarri tegund fjölmiðla sem byrjuðu í Bandaríkjunum. Þar voru á fyrri hluta síðustu aldar stofnaðar sjónvarpsstöðvar sem buðu upp á opna dagskrá, þar á meðal fréttir, og fengu þær tekjur sínar eingöngu af auglýsingum. Þessar stöðvar eru enn reknar (ABC, CBS, NBC) en á síðustu árum hefur hallað undan fæti í rekstri þeirra og áhorf dalað vegna öflugrar samkeppni frá kapalstöðvum sem getað boðið áskrifendum upp á víðtækari þjónustu, þar á meðal netsamband. Fyrirtækið Metro International er um þessar mundir einn helsti brautryðjandi ókeypis fréttablaða. Það var stofnað fyrir fjórum árum af sænsku fjölmiðlasamsteypunni Kinnevik og ljósvakafyrirtækinu MTG.. Nú gefur það út fjörutíu ókeypis blöð í sextíu borgum víðs vegar um Evrópu og er að hasla sér völl í Bandaríkjunum, byrjar þá í Boston í samvinnu við útgefendur New York Times og Boston Globe. Lesendur Metro-blaða fyrirtækisins eru taldir vera fjórtán og hálf milljón manna. Síðan eru gefin út Metró-blöð á vegum ýmissa annarra fyrirtækja og hafa þau víða mikla útbreiðslu. Metró-blöðin sem Metro International stendur að fá fréttir frá sameiginlegri alþjóðlegri fréttamiðstöð sem fyrirtækið rekur. En síðan eru það sjálfstæðar ritstjórnir staðbundinna útgáfa sem laga blöðin á hverjum stað að málefnum á heimaslóðum. Metró-blöðin byggja á sameiginlegri útlitshönnun, þá nokkur frávik séu frá einu blaði til annars, og sameiginlegri meginstefnu um efnistök. Þau flytja stuttar og gagnorðar fréttir um það sem er efst á baugi hverju sinni. Þau birta ekki ritstjórnargreinar eða aðsent efni og láta slúður um frægðarfólkið eiga sig. Rannsóknir sýna að fólk eyðir ekki meira en 20 mínútum á dag í lestur dagblaða og á þeim tíma á að vera hægt að lesa Metró-blöðin spjaldanna á milli. Rannsóknir leiða í ljós að þessi tími dugar ekki til að lesa hefðbundin áskriftardagblöð; vandlegur lestur þeirra kostar rúman klukkutíma eða meira. Metró-blöðin eru fremur miðuð við yngri kynslóðir, sem eru á stöðugum hlaupum og hafa lítinn tíma til að liggja yfir blöðum, en eldra fólk sem hefur yfirleitt rýmri tíma og annað tempó. Þetta helst í hendur við það að lesendur Metró-blaða hafa rýmri fjárráð og eru þess vegna ákjósanlegur markhópur auglýsenda.Dagblaðalestur hefur minnkað mikið í Evrópu og Bandaríkjunum á síðustu árum. Er raunar talið að þessi þróun hafi hafist þegar á sjöunda áratugnum með auknu fjölbreytni og magni sjónvarpsefnis og síðan hraðvaxandi afþreyingu af öllu tagi. Mörg dagblöð hafa af þessum sökum lagt upp laupana. Víðast hvar eiga dagblöð í rekstrarerfiðleikum. Morgunblaðið, flaggskip áskriftarblaða á Íslandi, tapaði hvorki meira né minna en 300 milljónum króna árið 2003. Blöðin hafa gripið til ýmissa ráða til að halda í lesendur, meðal annars hafa stóru Lundúnablöðin eins og Times og Independent minnkað brot sitt og eru nú á stærð við íslenskt dagblað. Slík stærð er talin hugnast fólki betur en breiðsíðurnar þótt þær séu flottari og virðulegri. En spurningin er hvort þetta nægi. Þá hafa sum áskriftardagblöð tekið upp á því að gefa út eigin Metró-útgáfur og reyna þannig í senn að afla tekna og vekja athygli á áskriftarútgáfunni. Margir telja að áskriftardagblöðum eigi enn eftir að hnigna og þótt enginn spái því að þau verði með öllu úr sögunni á næsta áratugum er líklegt að þau muni hafa úr minni tekjum að spila og geti því líklega ekki boðið upp á jafn vandað og fjölbreytt efni og nú. Aftur á móti er slíkt efni forsenda þess að blöðin lifi af samkeppnina við Metró-blöðin. Það kaupir enginn það sem hægt er að fá ókeypis. Í umfjöllun Financial Times um ókeypis dagblöð fyrr í vikunni (sem hér er stuðst við) kemur fram að Metro International hefur ekki orðið ábatasamt fyrirtæki þótt því hafi tekist að halda sjó. En sagt er að nú séu að verða á því breytingar og horfur á vænlegri tíma í rekstrinum.Fréttablaðið á Íslandi var í upphafi að mestu Metró-blað að efni og efnistökum. En það skar sig strax frá erlendu blöðunum með þeirri snjöllu viðskiptahugmynd að svo til allir landsmenn skyldu fá blaðið sent heim til sín. Þetta er auðveldar á Íslandi en erlendis vegna þess að hér er fámennt þjóðfélag og dreifingarkerfi dagblaða mjög þróað. Spennandi væri að prófa þetta erlendis og ekki ólíklegt að það verði gert en það er risavaxið verkefni sem krefst mikillar fjármuna og góðrar skipulagningar.Fréttablaðið hefur síðan þróast og breyst og er að mörgu leyti orðið ólíkt Metró-blöðunum. Það sver sig fremur í ætt við vönduð áskriftardagblöð enda byggir það ekki á naumhyggju Metró-formúlunnar heldur hefðbundnari blaðamennsku. Bjart útlit er í rekstri þess og Metró-blaðanna erlendis meðan útlitið er þungt hjá keppinautum þeirra á áskriftarblöðunum.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun
Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar
Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun