Árangur eða óvissa áfram? Guðmundur Magnússon skrifar 18. nóvember 2004 00:01 Þeir sem vonuðust til þess að línur um framtíð bandaríska varnarliðsins á Keflavíkurflugvelli skýrðust á fundi Davíðs Oddssonar utanríkisráðherra Íslands og Colins Powell utanríkisráðherra Bandaríkjanna í Washington á þriðjudaginn hafa réttmæta ástæðu til að vera vonsviknir. Óljóst er hvaða þýðingu fundurinn hefur og hvað raunverulega fór á milli ráðherranna. Enn er ekki hægt að svara því með neinum afdráttarlausum hætti hvaða varnarviðbúnað Bandaríkjamenn geta fallist á að að hafa hér á landi til lengri tíma litið. Fáir hafa orðið til þess að leggja orð í belg um fundinn. Alþingismenn virðast flestir kjósa að hinkra við og heyra nánari skýringar og útlistanir frá Davíð Oddssyni en hann mun væntanlegur til landsins um helgina. Ritstjóri Morgunblaðsins, sem jafnan er í nánu sambandi við utanríkisráðherra, sagði í leiðara blaðsins á miðvikudaginn að fundurinn virtist “á flesta lund hafa verið jákvæður”. Ekki kom fram að hvaða leyti fundurinn væri það ekki. Veit ritstjórinn ef til vill eitthvað sem ekki hefur komið fram opinberlega? Athyglisvert að Colin Powell vildi ekki segja orð við fjölmiðla eftir fundinn. Engar fregnir um viðræðurnar er að hafa í bandaríska utanríkisráðuneytinu. Engin sameiginleg tilkynning var gefin út eins og gert var þegar Davíð, þá forsætisráðherra, hitti George Bush forseta í Hvíta húsinu 6. júlí í sumar. Af þessum sökum er Davíð Oddsson sá eini sem er til frásagnar um fundinn opinberlega. Með honum voru nokkrir starfsmenn utanríkisráðuneytisins en þeir eru bundnir þagnarskyldu. Frásögn Davíðs af fundinum með Powell vekur satt að segja fleiri spurningar en hún svarar. Ástæða er til að vekja athygli á varfærnislegu orðalagi Davíðs í viðtölum við fjölmiðla. Tökum til dæmis viðtalið í Morgunblaðinu á miðvikudaginn: ”Mér finnst að málið sé núna komið í öruggari farveg, þó að hann sé ekki orðinn endanlegur”. ”[Davíð] sagðist vona og treysta því að menn mundu finna niðurstöðu sem væri ásættanleg”. ”Ég tel að núna horfi málið þannig við, að sé orðið viðurkennt sjónarmið að það eigi að vera tilteknar varanlegar loftvarnir á Íslandi.... ” ”Þetta finnst mér vera undirliggjandi...” Ýmsir urðu fyrir vonbrigðum með fund Davíðs Oddssonar og George Bush í sumar. Það stafaði af því að hinir sömu héldu að einhver niðurstaða um framtíð varnarliðsins fengist á fundinum eða einhver skýr fyrirheit yrðu gefin. Svo var ekki. Öllum dyrum var haldið opnum með vinsamlegu orðalagi. Bush lofaði að skoða málið með opnum huga. Málið sem hann ætlaði að skoða voru eindregin tilmæli ríkisstjórnar Íslands að hér á landi yrði áfram haldið uppi loftvörnum með lágmarksfjölda F-15 orrustuþotna. Slíkum þotum fylgir þyrlubjörgunarsveit og margs konar önnur umsvif. Ríkisstjórnin segir að Íslendingar geti ekki einir þjóða verið án trúverðugra loftvarna. Það eru hin hernaðarlegu rök í málinu. Engum dylst hitt að varnarliðsmálið snýr einnig að efnahags- og atvinnumálum. Staðsetning bandarískra orrustuþotna í Keflavík felur sem alkunna er í sér umtalsverð atvinnuleg og efnahagsleg umsvif Bandaríkjamanna hér á landi. Davíð Oddsson greindi frá fyrirhuguðum fundi með Powell á Alþingi 2. nóvember og sagði síðan í blaðaviðtali: "Ég bind vonir við að það meginviðhorf sem mér fannst ríkjandi á fundi mínum með Bush verði ráðandi fyrir þessar viðræður og að við getum að minnsta kosti komist verulega áleiðis við að draga úr þeirri óvissu sem hér hefur verið í Keflavík." Hér er enn ástæða til horfa á orðalag Davíðs. "Mér fannst..." og svo væntingarnar um fundinn sem var á þriðjudaginn: að komast verulega áleiðis. Miðað við þær upplýsingar sem Davíð hefur veitt opinberlega er tæpast hægt að tala um að hann hafi komist verulega áleiðis með erindi sitt. Enn er verið að tala almennum orðum um sömu hlutina og á fundinum með Bush í sumar, þ.e. aukna kostnaðarþátttöku Íslendinga í rekstri Keflavíkurflugvallar. Engar beinar tillögur í því efni virðast hins vegar hafa verið ræddar né vera á borðinu. Allt er í óvissu um F-15 þoturnar og fylgifiska þeirra. Málin á að ræða í framhaldsviðræðum við embættismenn í utantíkisráðuneytinu og varnarmálaráðuneytinu í janúar á næsta ári. Þetta vekur upp þá spurningu hvort fundurinn með Powell hafi jafnvel verið tilgangslaus. Hvort óvænt ákvörðun um afsögn hans hafi spilað inn í tíðindaleysi fundarins? Um það skal ekkert fullyrt. Vel má vera að hér sem oftar holi dropinn steininn. Að minnsta kosti er tæpast hægt að segja að afturkippur hafi komið í málið eins og það snýr að íslenskum stjórnvöldum. En allt gengur þetta afar hægt fyrir sig sem getur ekki merkt annað en að bandarísk stjórnvöld séu - þrátt fyrir alla vinsemdina og "opinn huga" forsetans - treg til að fallast á meginkröfur ríkisstjórnar Íslands. Niðurstaða þessara hugleiðinga er að sama óvissan um framtíð varnarliðsins sé enn til staðar eftir fund Davíðs og Powell og var fyrir hann. Það verður þá varla fyrr en í fyrsta lagi á vordögum á næsta ári, þegar embættismannaviðræðurnar verða komnar á rekspöl, sem mál fara að skýrast.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Persónudýrkun vinstrisins Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Reykjavík - barnvæn höfuðborg? Einar Þorsteinsson,Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Magnús og hálfsannleikurinn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Öflugt atvinnulíf í Hafnarfirði Valdimar Víðisson Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson Skoðun Skoðun Skoðun Hjarta samfélagsins í Þorlákshöfn slær við höfnina Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Marserum fyrir jafnrétti í íþróttum Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar Skoðun Öflugt atvinnulíf í Hafnarfirði Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Persónudýrkun vinstrisins Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavík - barnvæn höfuðborg? Einar Þorsteinsson,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Magnús og hálfsannleikurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Látum verkin tala fyrir börnin á Gaza Gunnar Axel Axelsson skrifar Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson skrifar Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson skrifar Skoðun Tumi þumall og blaðurmaðurinn Kristján Logason skrifar Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnum á að veita 1000 börnum innblástur fyrir framtíðina Dr. Bryony Mathew skrifar Skoðun Samgönguáætlun – skuldbinding, ekki kosningaloforð skrifar Skoðun Menntun til framtíðar Bryngeir Valdimarsson skrifar Sjá meira
Þeir sem vonuðust til þess að línur um framtíð bandaríska varnarliðsins á Keflavíkurflugvelli skýrðust á fundi Davíðs Oddssonar utanríkisráðherra Íslands og Colins Powell utanríkisráðherra Bandaríkjanna í Washington á þriðjudaginn hafa réttmæta ástæðu til að vera vonsviknir. Óljóst er hvaða þýðingu fundurinn hefur og hvað raunverulega fór á milli ráðherranna. Enn er ekki hægt að svara því með neinum afdráttarlausum hætti hvaða varnarviðbúnað Bandaríkjamenn geta fallist á að að hafa hér á landi til lengri tíma litið. Fáir hafa orðið til þess að leggja orð í belg um fundinn. Alþingismenn virðast flestir kjósa að hinkra við og heyra nánari skýringar og útlistanir frá Davíð Oddssyni en hann mun væntanlegur til landsins um helgina. Ritstjóri Morgunblaðsins, sem jafnan er í nánu sambandi við utanríkisráðherra, sagði í leiðara blaðsins á miðvikudaginn að fundurinn virtist “á flesta lund hafa verið jákvæður”. Ekki kom fram að hvaða leyti fundurinn væri það ekki. Veit ritstjórinn ef til vill eitthvað sem ekki hefur komið fram opinberlega? Athyglisvert að Colin Powell vildi ekki segja orð við fjölmiðla eftir fundinn. Engar fregnir um viðræðurnar er að hafa í bandaríska utanríkisráðuneytinu. Engin sameiginleg tilkynning var gefin út eins og gert var þegar Davíð, þá forsætisráðherra, hitti George Bush forseta í Hvíta húsinu 6. júlí í sumar. Af þessum sökum er Davíð Oddsson sá eini sem er til frásagnar um fundinn opinberlega. Með honum voru nokkrir starfsmenn utanríkisráðuneytisins en þeir eru bundnir þagnarskyldu. Frásögn Davíðs af fundinum með Powell vekur satt að segja fleiri spurningar en hún svarar. Ástæða er til að vekja athygli á varfærnislegu orðalagi Davíðs í viðtölum við fjölmiðla. Tökum til dæmis viðtalið í Morgunblaðinu á miðvikudaginn: ”Mér finnst að málið sé núna komið í öruggari farveg, þó að hann sé ekki orðinn endanlegur”. ”[Davíð] sagðist vona og treysta því að menn mundu finna niðurstöðu sem væri ásættanleg”. ”Ég tel að núna horfi málið þannig við, að sé orðið viðurkennt sjónarmið að það eigi að vera tilteknar varanlegar loftvarnir á Íslandi.... ” ”Þetta finnst mér vera undirliggjandi...” Ýmsir urðu fyrir vonbrigðum með fund Davíðs Oddssonar og George Bush í sumar. Það stafaði af því að hinir sömu héldu að einhver niðurstaða um framtíð varnarliðsins fengist á fundinum eða einhver skýr fyrirheit yrðu gefin. Svo var ekki. Öllum dyrum var haldið opnum með vinsamlegu orðalagi. Bush lofaði að skoða málið með opnum huga. Málið sem hann ætlaði að skoða voru eindregin tilmæli ríkisstjórnar Íslands að hér á landi yrði áfram haldið uppi loftvörnum með lágmarksfjölda F-15 orrustuþotna. Slíkum þotum fylgir þyrlubjörgunarsveit og margs konar önnur umsvif. Ríkisstjórnin segir að Íslendingar geti ekki einir þjóða verið án trúverðugra loftvarna. Það eru hin hernaðarlegu rök í málinu. Engum dylst hitt að varnarliðsmálið snýr einnig að efnahags- og atvinnumálum. Staðsetning bandarískra orrustuþotna í Keflavík felur sem alkunna er í sér umtalsverð atvinnuleg og efnahagsleg umsvif Bandaríkjamanna hér á landi. Davíð Oddsson greindi frá fyrirhuguðum fundi með Powell á Alþingi 2. nóvember og sagði síðan í blaðaviðtali: "Ég bind vonir við að það meginviðhorf sem mér fannst ríkjandi á fundi mínum með Bush verði ráðandi fyrir þessar viðræður og að við getum að minnsta kosti komist verulega áleiðis við að draga úr þeirri óvissu sem hér hefur verið í Keflavík." Hér er enn ástæða til horfa á orðalag Davíðs. "Mér fannst..." og svo væntingarnar um fundinn sem var á þriðjudaginn: að komast verulega áleiðis. Miðað við þær upplýsingar sem Davíð hefur veitt opinberlega er tæpast hægt að tala um að hann hafi komist verulega áleiðis með erindi sitt. Enn er verið að tala almennum orðum um sömu hlutina og á fundinum með Bush í sumar, þ.e. aukna kostnaðarþátttöku Íslendinga í rekstri Keflavíkurflugvallar. Engar beinar tillögur í því efni virðast hins vegar hafa verið ræddar né vera á borðinu. Allt er í óvissu um F-15 þoturnar og fylgifiska þeirra. Málin á að ræða í framhaldsviðræðum við embættismenn í utantíkisráðuneytinu og varnarmálaráðuneytinu í janúar á næsta ári. Þetta vekur upp þá spurningu hvort fundurinn með Powell hafi jafnvel verið tilgangslaus. Hvort óvænt ákvörðun um afsögn hans hafi spilað inn í tíðindaleysi fundarins? Um það skal ekkert fullyrt. Vel má vera að hér sem oftar holi dropinn steininn. Að minnsta kosti er tæpast hægt að segja að afturkippur hafi komið í málið eins og það snýr að íslenskum stjórnvöldum. En allt gengur þetta afar hægt fyrir sig sem getur ekki merkt annað en að bandarísk stjórnvöld séu - þrátt fyrir alla vinsemdina og "opinn huga" forsetans - treg til að fallast á meginkröfur ríkisstjórnar Íslands. Niðurstaða þessara hugleiðinga er að sama óvissan um framtíð varnarliðsins sé enn til staðar eftir fund Davíðs og Powell og var fyrir hann. Það verður þá varla fyrr en í fyrsta lagi á vordögum á næsta ári, þegar embættismannaviðræðurnar verða komnar á rekspöl, sem mál fara að skýrast.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun
Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir skrifar
Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar
Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun
Tímamóta umbætur í nýju kerfi almannatrygginga Huld Magnúsdóttir,Sigríður Dóra Magnúsdóttir,Unnur Sverrisdóttir,Vigdís Jónsdóttir Skoðun