Vitund - hin ósýnilega breytingavél Þórdís Filipsdóttir skrifar 3. desember 2025 18:01 Vitund er ekki hugsanir. Hún er heldur ekki tilfinningar. Hún er heldur ekki sál, skynjun eða líkaminn. Allt þetta er eins og tungl sem speglast í vatninu - en vitundin er vatnið sjálft. Hún tekur á móti öllu, hreyfist með öllu, en verður aldrei það sem hún speglar. Þegar fólk talar um vitund notar það oft stór orð: „æðri vitund“, „meiri vitund“. Í raun er ekkert „meira“ eða „æðra“ að finna. Vitund stækkar ekki eins og loftbelgur. Það sem gerist þegar þú ert vitund er að þú hættir að herpa þig saman. Vitund er hæfileikinn til að sjá án þess að loka Þegar þú sérð hugsun án þess að loka á hana, án þess að trúa henni, án þess að afneita henni, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú sérð tilfinningu án þess að drukkna í henni eða kæfa hana, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú finnur líkama þinn án þess að búa til frásögn um hann, án þess að afneita sársauka eða elta þægindin - þá ertu í vitund. Það er eins og að ganga í myrkri og allt í einu áttar þú þig á því að þú ert ljósapera. Lífið gerist aðeins í vitund, en við lærum að yfirgefa hana Frá unga aldri lærum við að þjálfa hugann, ekki vitundina. Hugurinn er frábær - fullur af samskiptareglum, greiningum, rökvillum og endalausum verkefnalistum. En hann er líka stjórnsamur. Hann vill allt á línu, allt í ramma, allt skiljanlegt. Vitundin er öðruvísi. Hún er ekki að reyna að stjórna neinu. Hún er eins og haf sem tekur á móti öldunni, sama hvaða stefna hún tekur sér. Við lærum að treysta hugsun frekar en athygli. Við lærum að treysta reglum frekar en eigin upplifun. Við lærum að verjast lífinu frekar en að vera þátttakendur í því. Á endanum gengur fólk um með lifandi tilveru allt í kringum sig - en lokar á hana með venjum, gömlum mynstrum, réttlætingum og ótta. Vitund er ekki hugmynd - hún er beint samband við veruleikann Þú sérð þetta skýrt þegar þú ferð úti í náttúruna. Þú stendur fyrir framan hafið og finnur að eitthvað í þér víkkar. Það sem víkkar er ekki brjóstkassi, heldur athyglin. Þú ert ekki lengur að reyna að skilja hafið, þú ert að upplifa það. Vitund er þessi einstaki eiginleiki: að geta verið hér, áður en hugurinn grípur augnablikið og segir: „Ég veit hvað þetta er.“ Þú manst kannski augnablik þar sem þú varst alveg til staðar - þegar sonur þinn hló, þegar þú dróst andann á morgunhlaupinu, þegar þú horfðir á mann sem þú elskaðir og öll sálfræðin í heiminum virtist ómerkileg miðað við súrefnið í augnablikinu. Þetta eru augnablik vitundar. Þar ertu ekki að reyna að verða betri manneskja. Þú ert einfaldlega þú án hugsunar. Vísindin nálgast vitundina - í kringum hornið Taugavísindi geta kortlagt virkni heilans, en þau geta ekki kortlagt vitundina sjálfa. Það er eins og að greina rafmagnstöflu og halda að þú sjáir heildarmynd af ljósinu. Í skammtafræði er talað um athugandann - að athöfn athugunar breyti því sem er athugað. Það er vísindaleg útgáfa af því sem vitund gerir alltaf: Hún lýsir upp það sem hún snertir. Í líffræði sjáum við að lífverur eru ekki lokaðar vélar - heldur opnar kerfisheildir sem aðlagast, bregðast við, þróast og skapa skipulag úr óreiðu. Vitundin verkar eins: hún býr til merkingu úr upplifun. Þú gætir sagt: Vitund er tengingin á milli veruleikans og þess sem upplifir veruleikann. Svona einsog bil á milli orða. Hvernig vitund breytir lífi manneskju Vitund gefur þér ekki fullkomnun. Hún gefur þér nánd við sjálfa þig. Og þegar sú nánd birtist, þá gerast hlutir: Þú notar minna af réttlætingu. Minna af flótta. Minna af „ég hef ekki tíma.“ Minna af sjálfsblekkingu. Vitund er ekki björgunartæki. Hún er grunnur. Þegar þú stendur á þeim grunni verða ákvarðanir einfaldari, samskipti heiðarlegri, líkaminn mýkri og tilvistin skýrari. Lífið verður ekki minna krefjandi - en þú verður minna þjakaður. Þú verður nær þér, jafnvel þegar stormar geysa. Vitund sem heimkoma Þú ert ekki að læra neitt nýtt. Þú ert að muna það sem þú vissir áður en þér var kennt að loka. Vitund byrjar á augnablikinu þar sem þú hættir að hlaupa undan sjálfum þér. Augnablikinu þar sem þú sérð hugsun koma og fara - og finnur að þú ert rýmið sem hún kemur í. Það er þessi örfína snerting sem breytir öllu. Vitund er ekki markmið. Hún er heimkoma. Höfundur er heildrænn ráðgjafi og meistaranemi í heildrænum læknavísindum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Guðbjörg verður áfram gul Reynir Traustason Skoðun Jólapartýi aflýst Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Hinir „hræðilegu“ popúlistaflokkar Einar G. Harðarson Skoðun Landhelgisgæslan er óábyrg Vilhelm Jónsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Við gerum það sem við sögðumst ætla að gera Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Fleiri ásælast Grænland en Trump Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Jólareglugerð heilbrigðisráðherra veldur usla Alma Ýr Ingólfsdóttir,Telma Sigtryggsdóttir,Vilhjálmur Hjálmarsson Skoðun Stingum af Einar Guðnason Skoðun Netverslun með áfengi og velferð barna okkar Ingibjörg Isaksen Skoðun Skoðun Skoðun Netverslun með áfengi og velferð barna okkar Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Við gerum það sem við sögðumst ætla að gera Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Stingum af Einar Guðnason skrifar Skoðun Guðbjörg verður áfram gul Reynir Traustason skrifar Skoðun Kvennaár og hvað svo? Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Hinir „hræðilegu“ popúlistaflokkar Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Hafnarfjörður í mikilli sókn Orri Björnsson skrifar Skoðun Jólapartýi aflýst Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Umbúðir, innihald og hægfara tilfærsla kirkjunnar Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Hættuleg þöggunarpólitík: Hvernig hræðsla og sundrung skaða framtíð Íslands Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Jólareglugerð heilbrigðisráðherra veldur usla Alma Ýr Ingólfsdóttir,Telma Sigtryggsdóttir,Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Verðmæti dýra fyrir jörðina er ekki mælanlegt í krónum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þegar kerfið grípur of seint inn: Um börn og unglinga í vanda, úrræðaleysi og mikilvægi snemmtækrar íhlutunar Kristín Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Staða eldri borgara á Íslandi í árslok 2025 Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Landhelgisgæslan er óábyrg Vilhelm Jónsson skrifar Skoðun Nýtt ár, nýr veruleiki, nýtt samtal Kristinn Árni Hróbjartsson skrifar Skoðun Kolefnissporið mitt Jón Fannar Árnason skrifar Skoðun Fullkomlega afgreitt þjóðaratkvæði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Á atvinnuvegaráðherra von á kraftaverki? Björn Ólafsson skrifar Skoðun ESB: Penninn og sverðið, aðgangur og yfirráð Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Aftur um Fjarðarheiðargöng Stefán Ómar Stefánsson van Hagen skrifar Skoðun Hitamál - Saga loftslagsins Höskuldur Búi Jónsson skrifar Skoðun Von, hugrekki og virðing við lok lífs Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hverjum þjónar kerfið? Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Vínsalarnir og vitorðsmenn þeirra Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Viðskilnaður Breta við ESB: Sársauki, frelsi og veðmálið um framtíðina Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun RÚV: Þú skalt ekki önnur útvörp hafa! Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Áramótaannáll 2025 Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Vonin sem sneri ekki aftur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Ljósadýrð loftin gyllir Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Sjá meira
Vitund er ekki hugsanir. Hún er heldur ekki tilfinningar. Hún er heldur ekki sál, skynjun eða líkaminn. Allt þetta er eins og tungl sem speglast í vatninu - en vitundin er vatnið sjálft. Hún tekur á móti öllu, hreyfist með öllu, en verður aldrei það sem hún speglar. Þegar fólk talar um vitund notar það oft stór orð: „æðri vitund“, „meiri vitund“. Í raun er ekkert „meira“ eða „æðra“ að finna. Vitund stækkar ekki eins og loftbelgur. Það sem gerist þegar þú ert vitund er að þú hættir að herpa þig saman. Vitund er hæfileikinn til að sjá án þess að loka Þegar þú sérð hugsun án þess að loka á hana, án þess að trúa henni, án þess að afneita henni, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú sérð tilfinningu án þess að drukkna í henni eða kæfa hana, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú finnur líkama þinn án þess að búa til frásögn um hann, án þess að afneita sársauka eða elta þægindin - þá ertu í vitund. Það er eins og að ganga í myrkri og allt í einu áttar þú þig á því að þú ert ljósapera. Lífið gerist aðeins í vitund, en við lærum að yfirgefa hana Frá unga aldri lærum við að þjálfa hugann, ekki vitundina. Hugurinn er frábær - fullur af samskiptareglum, greiningum, rökvillum og endalausum verkefnalistum. En hann er líka stjórnsamur. Hann vill allt á línu, allt í ramma, allt skiljanlegt. Vitundin er öðruvísi. Hún er ekki að reyna að stjórna neinu. Hún er eins og haf sem tekur á móti öldunni, sama hvaða stefna hún tekur sér. Við lærum að treysta hugsun frekar en athygli. Við lærum að treysta reglum frekar en eigin upplifun. Við lærum að verjast lífinu frekar en að vera þátttakendur í því. Á endanum gengur fólk um með lifandi tilveru allt í kringum sig - en lokar á hana með venjum, gömlum mynstrum, réttlætingum og ótta. Vitund er ekki hugmynd - hún er beint samband við veruleikann Þú sérð þetta skýrt þegar þú ferð úti í náttúruna. Þú stendur fyrir framan hafið og finnur að eitthvað í þér víkkar. Það sem víkkar er ekki brjóstkassi, heldur athyglin. Þú ert ekki lengur að reyna að skilja hafið, þú ert að upplifa það. Vitund er þessi einstaki eiginleiki: að geta verið hér, áður en hugurinn grípur augnablikið og segir: „Ég veit hvað þetta er.“ Þú manst kannski augnablik þar sem þú varst alveg til staðar - þegar sonur þinn hló, þegar þú dróst andann á morgunhlaupinu, þegar þú horfðir á mann sem þú elskaðir og öll sálfræðin í heiminum virtist ómerkileg miðað við súrefnið í augnablikinu. Þetta eru augnablik vitundar. Þar ertu ekki að reyna að verða betri manneskja. Þú ert einfaldlega þú án hugsunar. Vísindin nálgast vitundina - í kringum hornið Taugavísindi geta kortlagt virkni heilans, en þau geta ekki kortlagt vitundina sjálfa. Það er eins og að greina rafmagnstöflu og halda að þú sjáir heildarmynd af ljósinu. Í skammtafræði er talað um athugandann - að athöfn athugunar breyti því sem er athugað. Það er vísindaleg útgáfa af því sem vitund gerir alltaf: Hún lýsir upp það sem hún snertir. Í líffræði sjáum við að lífverur eru ekki lokaðar vélar - heldur opnar kerfisheildir sem aðlagast, bregðast við, þróast og skapa skipulag úr óreiðu. Vitundin verkar eins: hún býr til merkingu úr upplifun. Þú gætir sagt: Vitund er tengingin á milli veruleikans og þess sem upplifir veruleikann. Svona einsog bil á milli orða. Hvernig vitund breytir lífi manneskju Vitund gefur þér ekki fullkomnun. Hún gefur þér nánd við sjálfa þig. Og þegar sú nánd birtist, þá gerast hlutir: Þú notar minna af réttlætingu. Minna af flótta. Minna af „ég hef ekki tíma.“ Minna af sjálfsblekkingu. Vitund er ekki björgunartæki. Hún er grunnur. Þegar þú stendur á þeim grunni verða ákvarðanir einfaldari, samskipti heiðarlegri, líkaminn mýkri og tilvistin skýrari. Lífið verður ekki minna krefjandi - en þú verður minna þjakaður. Þú verður nær þér, jafnvel þegar stormar geysa. Vitund sem heimkoma Þú ert ekki að læra neitt nýtt. Þú ert að muna það sem þú vissir áður en þér var kennt að loka. Vitund byrjar á augnablikinu þar sem þú hættir að hlaupa undan sjálfum þér. Augnablikinu þar sem þú sérð hugsun koma og fara - og finnur að þú ert rýmið sem hún kemur í. Það er þessi örfína snerting sem breytir öllu. Vitund er ekki markmið. Hún er heimkoma. Höfundur er heildrænn ráðgjafi og meistaranemi í heildrænum læknavísindum.
Jólareglugerð heilbrigðisráðherra veldur usla Alma Ýr Ingólfsdóttir,Telma Sigtryggsdóttir,Vilhjálmur Hjálmarsson Skoðun
Skoðun Hættuleg þöggunarpólitík: Hvernig hræðsla og sundrung skaða framtíð Íslands Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Jólareglugerð heilbrigðisráðherra veldur usla Alma Ýr Ingólfsdóttir,Telma Sigtryggsdóttir,Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar
Skoðun Þegar kerfið grípur of seint inn: Um börn og unglinga í vanda, úrræðaleysi og mikilvægi snemmtækrar íhlutunar Kristín Kolbeinsdóttir skrifar
Skoðun Viðskilnaður Breta við ESB: Sársauki, frelsi og veðmálið um framtíðina Eggert Sigurbergsson skrifar
Jólareglugerð heilbrigðisráðherra veldur usla Alma Ýr Ingólfsdóttir,Telma Sigtryggsdóttir,Vilhjálmur Hjálmarsson Skoðun